اگر از سمت جاده نيشابور وارد سبزوار بشويد همان ابتداي ورودي شهر در منطقه اي كه معروف به مصلي سبزوار است از هر كس كه بپرسيد که تپه باستاني دامغانی کجاست راه را نشانت مي دهد.
جلوتر كه برويد نماي اين محوطه باستاني به چشم مي خورد، يك محوطه وسيع با قدمتي 6 هزار ساله كه بخشي از آن در دل شهر و در مسير خيابان و جاده قرار گرفته است.
تپه اي با 6 هزار سال قدمت
اينجا تپه دامغاني شهر سبزوار است. محوطه اي باستاني كه مي گويند قدمت آن به 6 هزار سال پيش مي رسد البته اين 6 هزار سال قدمت نتيجه كاوش هايي است كه در اين محوطه تاريخي صورت گرفته است.
دور تا دور محوطه باستاني تپه دامغاني را با نرده هاي آهني و گوني پوشانده اند تا مشخص شود كه اينجا يك محوطه تاريخي است و غير از باستان شناسان كسي حق ندارد وارد اين تپه شود مگر با اجازه مسئولان و با هماهنگي ميراث فرهنگي.
اينجا يك منطقه وسيع تاريخي است. تا چشم كار مي كند خاك است و تپه. اما نه يك خاك بي ارزش، خاك اين تپه حقيقتا كيمياست. از دل اين خاك تاريخ را مي توان جستجو كرد و در لايه هاي مختلف اين زمين مي توان به جستجوي گذشته پرداخت.
تپه دامغانی در سال 1380 به شماره 3749 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و عملیات مطالعه، بررسی، لایه نگاری، گمانه زنی و تعیین حریم آن توسط کارشناسان در سال 1382 انجام شده است.
تا كنون اينجا و در اين تپه تاريخي چند مرحله كاوش انجام شده است و جديدترين فصل كاوش ها در اين محوطه باستاني نيز توسط يك تيم زبده از باستان شناسان و به سرپرستي دكتر عمران گاراژيان در حال انجام است.
سفر به دل تاريخ
تيم باستان شناسي در اين منطقه تاريخي مشغول كاوش هستند با ابزار و وسايلي مخصوص باستان شناسان كه بايد آشنا با باستان شناسي باشيد تا كاربرد هركدام از آن ها را بدانيد. بيشتر باستان شناسان در اين محوطه باستاني جوان هستند و اين نشان مي دهد كه باستان شناسي بين جوانان و دانشجويان از ارزش و اعتبار بالايي برخوردار است.
به سراغ يكي از همين افرادي كه در حال كاوش است می روم، سخت مشغول كار است و دقت عجيبي در كارش دارد. در يك گودال كنار ساير باستان شناسان مشغول كار است. چقدر هم با ظرافت اين كار را انجام مي دهد.
هنوز به او نرسيده ام كه از جايش بلند مي شود و مي گويد: چكار مي كني مواظب باش. تازه يادم مي آيد كه اينجا قدم برداشتن هم بايد با احتياط باشد. درست مثل قدم برداشتن در ميدان مين. اما نه به اين خاطر كه خطرناك است به اين خاطر كه حساس است و ارزش بسيار بالايي دارد.
با همان بيلچه اي كه در دست دارد اشاره مي كند كه بيا اين طرف تر. با احتياط كمي آن طرف تر مي روم و با هم مشغول صحبت مي شويم. مي گويد: امسال در فصل اول کاوشی که به تازگی شروع کرده ایم، با یک بدنه کارشناسی 21 نفره که در هفت تیم سه نفری تقسیم شده اند کار راآغاز کرده ایم و 4 نفر نیز پشتیبانی مدیریتی و تخصصی در پشت صحنه دارند که می شود 25 نفر و حدود 9 نیز کارگر داریم که در واقع به ازای هر سه نفر کارشناس یک کارگر در این پروژه فعالیت می کنند.
وي مي گويد: نتايج حاصل از مطالعه گونه شناختي سفالينه‌ها که تاريخ‌هاي حاصل از آزمايش‌هاي کربن 14 آنها را تائيد مي‌کند،نشان مي دهد که استقرار اصلي در گمانه يک، تپه دامغاني به دوره همزمان با عصر مفرغ قديم در قاموس باستان شناسي آسياي مرکزي تعلق دارد.
به گفته اين باستان شناس، کشف انواع دست افزارهاي سنگي از جنس افيولت نشان دهنده بهره برداري از معادن محلي و وجود صنعت سنگ ابزار در عصر مفرغ در تپه دامغاني است؛ با وجود اين، هنوز مناطق صنعتي در اين محوطه شناسايي نشده است.
شكوه و عظمت تاريخي در تپه دامغاني
او اين توضيحات كوتاه را مي دهد و دوباره مشغول كار مي شود براي او كاوش در اين تپه تاريخي يك كار لذت بخش است كه حاضر نيست با هيچ كار ديگري عوض كند.
براي همين دوباره مشغول كار مي شود و مي گويد: اگر اطلاعات بيشتري مي خواهي بايد بروي سراغ دكتر گاراژيان سرپرست تيم كاوش است.
دوباره نگاهي به اين تپه تاريخي مي كنم. براي لحظه اي چشمانم را مي بندم مي روم به دل تاريخ مي روم به 6 هزار سال پيش. در برابر عظمت تاريخي اين تپه احساس حقارت مي كنم.
چيزي كه برايم جالب است استقبال و علاقه مندي مردم سبزوار به اين تپه تاريخي است. به گونه اي كه همه ساله شاهد حضور و بازديد اقشار مختلف مردم از اين محوطه باستاني هستيم. از دانشجويان گرفته تا دانش آموزان و حتي مردم عادي و كسبه بازار و كارمندان و حتي خانم هاي خانه دار همه و همه براي بازديد از اين محوطه تاريخي كه در حقيقت بازگو كننده تاريخ، تمدن و هويت آنان است علاقه فراواني دارند.
براي همين است كه وقتي با محمودرضا سليماني رئيس اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري سبزوار كه صحبت مي كنم او نيز حرف هاي مرا تائيد مي كند و مي گويد: اين تپه مورد علاقه مردم است و اقشار مختلف در سبزوار و حتي از شهرهاي ديگر براي بازديد از اين محوطه تاريخي به اينجا مي آيند.
او مي گويد: همين ماه گذشته بود كه به مناسبت روز جهانی باستان شناسی، اين تپه تاريخي طي دو روز ميزبان ۷ هزار و ۵۰۰ نفر از متخصصان، کارشناسان، سرمایه گذاران، مسئولان و عموم مردم با بود به گونه اي كه برنامه ريزي براي بازديد مردم از اين تپه تاريخي براي ما سخت در ان دو سه روز حاسبي سخت شده بود.
وي مي گويد: نكته جالب توجه در اين بازديد ها حضور اقشار مختلف مردم خصوصا نوجوانان و جوانان بود كه نشان دهنده علاقه مندي آنان به مباحث تاريخي و ميراث فرهنگي است.
سليماني مي افزايد: در اين بازديد، مردم از نزديك شاهد تلاش باستان شناسان و كاوشگران بودند و با جديدترين نتايج به دست آمده از كاوش ها در اين تپه تاريخي آشنا شدند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سبزوار در ادامه صحبت هاي خود به كاوش هاي صورت گرفته در اين تپه تاريخي اشاره مي كند و مي افزايد: گمانه زنی و کاوش در لایه های مختلف این تپه تاریخی انجام شده که هر بخش در تخصص گروهی از دانش آموختگان رشته باستان شناسی است.
وي به انتشار كتابي با عنوان \"پشته دامغانی در سبزوار\" اشاره مي كند كه توسط شهرداری این شهر به چاپ رسیده است و مي افزايد: در این کتاب اطلاعات و توضیحات کافی و مستند در باره یافته های این محوطه باستانی ارائه شده است.
سليماني در ادامه به انجام فصل دوم کاوش های باستان شناسی در اين محوطه باستانی اشاره مي كند و يادآور مي شود: این مجموعه تاریخی باستانی شامل آثار استقراری از دوره مس، سنگی، مفرغ و اوایل عصر آهن است.
به گفته وي، اولین فصل کاوش در این محوطه تاریخی نيز توسط هیات مشترک ایران و فرانسه به سرپرستی علی اکبر وحدتی و هنری فرانکفورت از مرکز تحقیقات علمی فرانسه در سال 1387 انجام شد كه این کاوش منجر به شناسایی آثار معماری و فرهنگی از دوره مس، سنگی، مفرغ و اوایل عصر آهن شد.
آن طور كه سليماني مي گويد: دومین فصل کاوش در این محوطه امسال با مشارکت شهرداری سبزوار به سرپرستی دکتر عمران گاراژیان انجام شده و هدف از این کاوش ها علاوه بر مطالعه استقرارهای تپه دامغانی، شناسایی ابعاد معماری و جایگاه این زیستگاه و تعامل آن با محوطه های پیش از تاریخ شرق ایران در کل منطقه است.
تبديل تپه دامغاني به سايت موزه
رئيس اداره ميراث فرهنگي سبزوار در ادامه صحبت هاي خود به اقدامت آينده اين اداره اشاره مي كند و مي گويد قرار است در آینده با همکاری شهرداری سبزوار یک سایت موزه برای بهره برداری و بازدید علاقه مندان و پ‍ژوهشگران در این محل ایجاد شود.
در همين خصوص وي به سفر اخير معاون رئيس جمهور و رئيس سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري كشور به سبزوار و بازديد وي از اين تپه تاريخي اشاره مي كند و مي افزايد: بر اساس دستور دكتر سلطاني فر اين تپه تاريخي به يك سايت موزه تبديل خواهد شد.
سليماني در اين خصوص ادامه مي دهد: تبديل تپه دامغاني سبزوار به سايت موزه علاوه بر اينكه به حفظ، نگهداري و حراست از اين محوطه باستاني كمك مي كند مي تواند به محلي براي افزايش ميزان ورود گردشگران خصوصا گردشگران علمي و گردشگران تاريخي به سبزوار تبديل شود.
تملک تپه مهمترین بخش پروژه ایجاد سایت موزه است
اما در این میان به سراغ حسین زارع صفت مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی رفتیم.
وی به تفاهم‌نامه اداره میراث فرهنگی سبزوار و شهرداری این شهر اشاره می کند و می گوید: براساس این تفاهم نامه کاوش و تملک محدوده تپه در دستور کار قرار گرفته است، چراکه تملک تپه دامغانی هنوز به صورت کامل در اختیار شهرداری نیست.
زارع صفت ادامه می دهد: شناسایی نقاطی که قابل بازدید برای عموم مردم باشد بخش دیگری از اقدامات ما در راستای تبدیل کردن این تپه به سایت موزه است و پس از آن هم طراحی سایت موزه توسط کارشناسان و متخصصان انجام می شود.
مدیر کل میراث فرهنگی خراسان رضوی تصریح می کند: پس از تهیه و تایید طرح سایت موزه و تامین اعتبار و بودجه لازم برای ایجاد سایت موزه، نظام بهره برداری از این محوطه باستانی باید مورد کارشناسی قرار گیرد تا بازدید های عمومی منجر به آسیب و یا تخریب این محوطه نشود.
وی در پاسخ به این سوال که مراحل تبدیل شدن تپه دامغانی به سایت موزه در چه مدت زمانی انجام می‌شود، اضافه می‌کند: پیش بینی ما این است که انجام تمامی این اقدامات حداقل به 2 سال زمان نیاز دارد چراکه کاوش در این تپه تاریخی هنوز ادامه دارد و از سوی دیگر بحث تملک این محوطه باید نهایی شود.
فرآیند کاوش یکی از نقاط قوت موزه فضای باز در دنیاست
سرمایه‌گذاری در محوطه‌ای که به عنوان یک سرمایه بالفعل در اختیار ما قرار دارد، مردم و جامعه محلی را بیش از همه منتفع می‌کند، این بخشی از سخنان دکتر عمران گاراژیان سرپرست گروه باستان شناسی تپه باستانی سبزوار است.
وی دلیل انتخاب تپه دامغانی برای تبدیل شدن به سایت موزه را اینگونه توضیح می دهد: موقعیت این تپه در ساخت و بافت در این انتخاب تاثیر داشت چراکه تپه دامغانی در کناره شمالی بزرگراه تهران – مشهد و در داخل شهر قرار گرفته است، این محوطه تاریخی از هر دو طرف قابل دسترسی است.
گاراژیان ادامه می‌دهد: قابل دسترس بودن، در موزه‌های فضای باز یکی از مهمترین موضوعاتی است که باید به آن توجه داشت و تپه دامغانی این شاخصه اصلی را دارد.
سرپرست گروه باستان شناسی تپه دامغانی تصریح می‌کند: برخلاف تصوری که وجود دارد، بهره برداری از موزه فضای باز با کاوش در این محوطه‌ها تعارض ندارد، بلکه بزرگترین قابلیت و نقطه قوت اینگونه موزه‌ها، امکان بازدید عموم از فرآیند جذاب کاوش و باستان شناسی است.
وی اضافه می‌کند: تبدیل تپه دامغانی به سایت موزه در معرفی و شناساندن آن در سطح ملی و جهانی یک تصمیم بسیار قابل توجه و ستودنی است، هرچند این فرآیند به شکل یک بسته بلندمدت قابل اجراست، امروز نمی توان گفت که پژوهش و کاوش در تپه دامغانی چند سال دیگر ادامه دارد و ممکن است 20 سال دیگر هم نیاز به کاوش در این محوطه باستانی باشد.
انتهای پیام/
