به‌گزارش میراث آریا به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، فرهاد زارعی کردشولی روز گذشته 25 بهمن با بیان این مطلب گفت: «از این آثار می‌توان به دو معدن سنگ‌های آهکی تراورتن سفید در کوه الماس‌بُری تنب کرم و معادن سنگ‌های ماسه سنگی موسوم به ابوالوردی اشاره کرد.»

به‌گفته این باستان‌شناس، اگرچه معدن الماس‌بری را در گذشته را باستان‌شناسانی که در حوزه پاسارگاد و تخت‌جمشید کار می‌کردند شناسایی کرده بودند، ولی از نحوه و چگونگی برداشت این سنگ‌ها گزارشی منتشر نشده بود.

او با اشاره به وسعت بیش از 6 کیلومترمربع معدن الماس‌بری گفت: «این معدن مهم‌ترین و بزرگ‌ترین معدن هخامنشی مربوط به پاسارگاد است که از بیش از چهل قسمت آن سنگ برداشت شده است.»

زارعی کردشولی درباره سیستم برداشت سنگ از معادن نیز گفت: «پس از انتخاب محل بُرش و براساس ابعاد بلوک موردنیاز، حجاران اقدام به جداسازی بلوک‌ها با انواع تیشه و قلم می‌کردند و در مرحله بعد بلوک‌ها را که به‌صورت قلمه‌ستون‎‌های نیمه‌تراش و مکعبی‌شکل 2 تا50تُنی بودند از صخره‌ها جدا می‌کردند و در دره‌های ریگزار مانند معدن به دامنه کوه انتقال می‌دادند.»

این باستان‌شناس در ادامه گفت: «در مرحله بعدی بلوک‌ها را سوار بر ارابه‌های بزرگ می‌کردند و با چهارپایانی مانند گاو، پس از گذار از تنگه‌های بلاغی و سعادت‌‎شهر، به پاسارگاد انتقال می‌دادند و کار می‌گذاشتند. سپس بلوک‌ها یا قلمه‌ستون‌ها را با انواع تیشه‌ها (از زبره‌تراش تا بسیار ظریف) صاف می‌کردند و در پایان به‌وسیله لیف درخت خرما یا پوست کوسه صیقل می‌دادند.»

زارعی کردشولی در ادامه به معدن ابوالوردی اشاره کرد و گفت: «این معدن به‌تازگی شناسایی شده و از سنگ‌های استخراج‌شده آن در پر کردن فضای داخلی دیواره صفه تُل‌تخت و زیرسازی کاخ‌ها و آب‌نماهای باغ‌شاهی استفاده کرده‌اند.»

تلاش برای شناسایی معدن

او از دیگر سنگ‌های مورداستفاده در بناهای مجموعه پاسارگاد، به «سنگ سیاه» اشاره کرد و افزود: «گروه بررسی امیدوار است در حوزه فرهنگی همین شهرستان، معدن آن را شناسایی کند.»

او خاطر‌نشان کرد: «رگه‌هایی از سنگ‌های سیاه، در بخش جنوب شرقی شهرستان (منطقه دهستان سرپنیران) شناسایی شده که از نظر نوع و جنس سنگ با سنگ سیاه مجموعه قرابت نزدیکی دارد.»

سرپرست هیئت بررسی شهرستان پاسارگاد با بیان اینکه کشاورزی یکی از زیر ساخت‌های حکومت دوره هخامنشی را تشکیل می‌داد، گفت: «هخامنشیان اقدام به ساخت کانال، جوی و سد‌هایی در دشت پاسارگاد و نواحی هم‌جوار آن می‌کردند و به کشت و زراعت و باغداری می‌پرداختند.»

او ازجمله این آثار، به کانال‌های هخامنشی «جوی دختر» اشاره کرد و گفت: «هخامنشیان از بالادست رود پلوار، ترعه‌ای (کانالی) جدا کرده، آب را با استفاده از شیب طبیعی زمین (شیب در پاسارگاد از شمال به جنوب است) در دامنه تپه ماهوری‌های شرق پاسارگاد، به پشت سد هخامنشی سرپنیران، انتقال می‌دادند.»

به‌گفته این باستان‌شناس، آب در فصول پُربارش سال ذخیره، و در فصول زراعی و کشاورزی آزاد می‌شد و پس از گذر از کانال‌های دست‌ساز تنگ سعادت‌شهر به اراضی مرغوب شرق دشت سعادت‌شهر (بالغ بر 10هزار هکتار) می‌رسید.

زارعی کردشولی در ادامه افزود: «هخامنشیان در تنگه تاریخی بلاغی نیز اقدام به حفر کانال‌های دست‌کند منحصربه‌فرد به‌صورت منقطع در دو طرف شرق و غرب رود پلوار به‌طول 5/5 کیلومتر کرده بودند و آب را به اراضی کشاورزی تنگه و بخش غربی دشت سعادت‌شهر انتقال می‌دادند.»

کانال‌های منحصربه‌فرد دوران هخامنشیان

او با اشاره به اینکه این کانال‌ها در اصلاح باستان‌شناسی و محاوره به‌نام دختربُر یا راه شاهی معروف‌اند، گفت: «این کانال‌ها کاملاً منحصربه‌فردند و هخامنشیان با استفاده از دانش بالایی که در زمینه مدیریت آب و کنده‌کاری در صخره‌ها داشتند چنین آثار بی‌بدیلی خلق می‌کردند.»

او افزود: «هخامنشیان با این کانال‌ها آب را از بالادست رودخانه به محوطه‌های استقراری هخامنشی تنگ بلاغی و اراضی مرغوب تنگه و احتمالاً اراضی مرغوب بخش غربی دشت سعادت‌شهر می‌رساندند.»

به‌گفته این باستان‌شناس، بعد از افول هخامنشیان و از دست رفتن کارایی انتقال آب این کانال‌ها، از بخش‌هایی از آن به‌عنوان ایل‌راه عشایری ایلات فارس استفاده می‌شد.

این باستان‌شناس، دوره ساسانی را یکی از دوره‌های مهم تاریخی دانست و افزود: «خاستگاه اصلی سلسله ساسانی استان فارس است که بیش از420 سال بر ایران و انیران (نواحی متصرفی که طی جنگ‌ها ضمیمه ایران می‌شدند) حکومت کردند.»

او گفت: «شهرستان پاسارگاد و بخش مرغاب از مناطق بسیار مهم در دوره ساسانی هستند که به‌لحاظ جغرافیایی، هم‌جوار آثار مهم این دوره نظیر نقش‌برجسته‌های ساسانی، نقش رستم و نقش رجب (که روی هم دارای 10 نقش برجسته‌اند) و شهر استخر بوده و وجود دشت‌های حاصلخیز مرغوب و رودخانه پلوار باعث توجه ویژه ساسانیان به این منطقه شده است.»

او خاطرنشان کرد: «علاوه‌بر محوطه‌های استقراری مهم، آثاری نظیر انواع استودان (گور ساسانی) مکعبی‌شکل و گِرد شناسایی شد که دو نمونه از آن‌ها کتیبه سنگ مزار دارند.»

شناسایی 50 محوطه صنعتی

او از دیگر آثار دوره ساسانی به کارگاه‌های تولید مواد غذایی (شیره انگور) و کارگاه‌های ذوب فلز اشاره کرد و گفت: «بیش از 50 محوطه استقراری از این نوع محوطه‌های صنعتی شناسایی شده است.»

زارعی با بیان اینکه از دوره اسلامی نیز آثار بی‌بدیلی در دشت‌های شهرستان و نواحی هم‌جوار آن شناسایی شده گفت: «بیشتر آثار اسلامی شناسایی‌شده مربوط به اوایل اسلام بودند.»

او همچنین از شناسایی تعدادی محوطه استقراری با سفال شاخص شهر استخر با نقش قالب‌زده یا استامپی (قرن اول تا چهارم هجری) خبر داد.

این باستان‌شناس افزود: «از قرون متأخر اسلامی (از قرون نهم هجری تا چهارده هجری) آثاری نظیر بقاع متبرکه و قبرستان‌هایی با سنگ‌قبرهای نفیس (دوره صفوی)، تعدادی پایه پل بر روی پلوار (حداقل چهار پل)، سه آسیاب و همچنین کاروانسرا شناسایی شده‌اند.»

به‌گفته سرپرست هیئت برنامه بررسی و شناسایی باستان‌شناختی شهرستان پاسارگاد، پیش‌بینی می‌شود بررسی باستان‌شناختی شهرستان پاسارگاد و بخش مشهد مرغاب به‌لحاظ وجود مناطق صعب‌العبور و کوهستانی تا پایان سال جاری و بهار سال 1396 ادامه یابد.

او افزود: «بعد از اتمام بررسی پیمایشی و ثبت و ضبط اطلاعات در فرم‌های استاندارد پژوهشکده باستان‌شناسی کشور، اطلاعات در نرم‌افزار GIS گنجانده خواهد شد.»

انتهای پیام/