به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از ستاد خبری نوروز سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، بازار ارومیه حدوداً 60 هزار مترمربع مساحت دارد، که در حال حاضر 30 هزار مترمربع آن تحت مراقبت و بهسازی است.
این بازار شامل 1200 باب مغازه با عملکردهای متفاوت و تعداد 7 تیمچه و سرای نسبتاً بزرگ، پنج حمام قدیمی و یک باب مسجد جامع با 5هزار مترمربع مساحت و دیگر واحدهای مربوط به مشاغل گوناگون است که قدمت آنها به دوره‌های سلجوقی، صفویه، افشاریه، زندیه و قاجاریه می‌رسد.
مجموعه بازار قدیمی ارومیه شامل واحدهای مختلفی با عملکردهای متفاوت است، از خصوصیات بارز این مجموعه سادگی معماری آن است، با وجود تفاوت‌هایی که از نظر فرم در طاق‌ها و چشمه و گنبدهای بازار مشاهده می‌شود، هیچ نوع تنوعی از حیث تکنیک هنری مانند کاشی‌کاری، گچ‌بری، سنگ‌کاری و درهای قدیمی پرکار چوبی در بازار دیده نمی‌شود، مصالح تمام راسته بازارها و چهارسوها از آجر انتخاب و اکثراً حتی فاقد اندود ساده گچ نیز هستند.
بازار قدیمی ارومیه به‌طور کلی از سادگی خاصی برخوردار است، حتی تنوع چشمگیری در آجرچینی قسمت‌های مختلف آن نیز به‌چشم نمی‌خورد، تنها در یکی از دو باب از حمام‌های قدیمی آن مقداری کاشی هفت‌رنگ به‌جای مانده است. تنها تنوع مجموعه، ذوق و سلیقه معماران دوره‌های مختلف است که هر کدام با انتخاب فرمی خاص از نظر شکل قوس‌ها اثری از خود به‌یادگار گذاشته‌اند.
به‌علت توسعه شهر و خیابان‌کشی‌های جدید و به‌خصوص از اوایل قرن 14 هجری شمسی و دخل و تصرفات شهرسازی مدرن، بخش‌های قابل‌توجهی از بافت قدیمی بازار ارومیه تخریب و یا اتصال آنها از هسته مرکزی از هم گسسته است و در حد فاصل بازار و خیابان‌های احداثی هنوز بقایای آثار و ابنیه قدیمی که برخی از آنها هم‌عصر با بافت بازار هستند، باقی مانده است؛ مانند حمام اتحادیه، دوشابچی‌بازار، گرمابه علی‌مصطفی، راسته غلام‌خان، بازار نجاران، و دیگر آثار قدیمی که با عملکرد متفاوت دیده می‌شوند و به‌علت پراکندگی و دخل و تصرفات انجام‌شده و قطع ارتباط آنها با بافت اصلی بازار و انجام دخالت‌های متعدد و تغییر کاربری‌ها، امکان اعمال ضوابط و مقررات مربوطه برای حفاظت و مرمت آنها نیازمند رسیدگی دائم است.
با نگاهی به نقشه مجموعه بازار قدیمی ملاحظه می‌شود که با توجه به توسعه روز افزون شهرهای ایران از اوایل نیمه اول قرن اخیر به‌لحاظ رسوخ زندگی ماشینی و حل مسئله عبور ومرور و سهولت بیشتر در امر جابه‌جایی کالا و دیگر مسائل مربوطه، طبیعتاً بافت قدیمی ارومیه مخصوصاً بازار و دیگر تاسیسات مجاور آن نیز مانند دیگر شهرهای بزرگ کشور به‌شدت صدمه دیده است.
با توجه به اهمیت و ارزش معماری و تاریخی مجموعه مذکور، بعد از انجام مطالعات لازم در سال‌های 1358 و 1359 اقداماتی برای ثبت بازار قدیمی ارومیه در ردیف آثار ملی کشور معمول و در سال 1362 با ثبت مجموعه به شماره 1639-1362/3/22 در فهرست آثار ملّی، امکان حفاظت قانونی از آن فراهم و از آن تاریخ تا حال حاضر مطابق ضوابط و برنامه‌های مصوب، فعالیت عمرانی و حفاظتی این بافت تاریخی انجام می‌شود.
خوشبختانه بعد از ثبت بازار قدیم در فهرست آثار ملّی و اعمال ضوابط و مقررات ثبتی آن، با حمایت‌های قانون و مشارکت و همکاری کسبه نسبت به احیا و اصلاح بخش‌های قدیم به فرم اولیه و هماهنگ با معماری اصیل آن اقدامات فراوانی معمول شده، به‌طوری‌که در حال حاضر اکثر بخش‌های نوسازی‌شده به فرم قدیم برگردانده و اصلاح شده‌‌اند.
انتهای پیام/
