به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گیلان، نشست علمی آسیب‌شناسی خانه‌های تاریخی گیلان با هدف معرفی و شناساندن خانه‌های تاریخی گیلان به‌عنوان دستاوردهای فرهنگی و تاریخی استان و نیز اقدامات پژوهشی در مورد جنبه‌های گوناگون این خانه‌ها با همکاری پژوهشکده گیلان‌شناسی دانشگاه گیلان و اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان در پژوهشکده گیلان‌شناسی رشت با سخنرانی سید‌هاشم موسوی، عضو هیئت‌علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه گیلان و رئیس پژوهشکده گیلان شناسی دانشگاه گیلان، مژگان خاکپور استادیار دانشکده معماری و هنر دانشگاه گیلان سید‌مهدی میرصالحی کارشناس بناها و محوطه‌های تاریخی استان و روشن بابایی همتی عضو هیئت علمی پژوهشکده گیلان‌شناسی دانشگاه گیلان برگزار شد.
صاحب‌نظران و کارشناسان رشته‌ها و حوزه‌های مختلف دانشگاهی و سازمانی در این گردهمایی علمی و تخصصی آثار خود را با موضوعات مردم‌شناسی خانه‌های تاریخی گیلان، معرفی خانه‌های تاریخی رشت، چالش‌های ثبت و حفاظت از خانه‌های تاریخی و نقش خانه‌های تاریخی در توسعه گردشگری ارائه کردند.
سید‌هاشم موسوی به‌عنوان اولین سخنران با معرفی چشم‌انداز علم مردم‌شناسی به مفهوم خانه، کارکرد این مکان را چیزی فراتر از محل بقا و زیست دانست و گفت: «خانه در درجه اول پاسخگوی یک نیاز زیستی است اما فرهنگ خانه از نظر مردم‌شناسی مجموعه‌ای از ارزش‌ها و معانی است که هویت یک قوم یا ملت با آن تعریف می‌شود و از منظر هویت‌بخشی موضوع مهمی است که مردم‌شناسان در پژوهش‌های خود به آن توجه دارند.»
او با طرح این سؤال بنیادین که چرا در طول تاریخ خانه‌دار شدن برای انسان مهم بوده، افزود: «آن چیزی که خانه انسان را از لانه حیوانات و دیگر جانداران متمایز می‌کند این است که خانه آدمی محصول اراده و آگاهی انسان‌ها و محل وصل کردن انسان به زمین است و به او پایداری می‌بخشد.»
این پژوهشگر با تأکید بر نقش انقلاب اطلاعات و فناوری ارتباطات بر تغییر کارکرد خانه در دنیای امروز گفت: «نقش دیوار در دنیای امروز زیر سؤال رفته و این مسئله درک سنتی ما از دیوار را تغییر داده ،چرا که می‌توان به کمک واقعیت مجازی با فشار دادن یک دکمه، دیواری را ایجاد یا محو کرد.»
در ادامه این نشست مژگان خاکپور استاد معماری و هنر دانشگاه گیلان چند نمونه از خانه‌های تاریخی گیلان را در سخنرانی دوم این نشست معرفی و به ابعاد اجتماعی، فرهنگی و زیبایی‌شناسانه آن‌ها پرداخت.
او افزود: «اهمیت معماری در بازشناسی خود از دیگری به اندازه‌ای مهم است که جایگاه کنونی و وضعیت آتی ما را تعیین می‌کند و لازم است نگاهی فراتر از معماری به کالبد یک بنا مانند خانه داشته باشیم.»
خاکپور با اشاره به اهمیت جغرافیای سیاسی شهر رشت و کنش‌های اقتصادی شکل گرفته در این شهر، آن را واجد مأموریتی تاریخی دانست و گفت: «از دیرباز، رشت و به‌ویژه قزوین به‌عنوان محلی برای انتقال مال التجاره و واسط ایران و اروپا عمل می‌کرده است. محلات خانه‌های تاریخی و مهم رشت نیز در همین مسیر ساخته شده بودند. بنابراین اگر بخواهیم به دنبال هویت جمعی و حافظه تاریخی خود بگردیم باید در همین منظقه جستجو کنیم.»
او با برشمردن ویژگی‌های بافت قدیم شهر رشت و سلسله مراتب دسترسی به خانه‌ها گفت: «در گذشته وجود قلمروپاها، دالان‌ها و کوچه‌های بن‌بست حریمی را ایجاد می‌کردند که افراد غریبه را برای ورود به آن محیط دچار شک و تردید می‌ساختند. در واقع تقدس خانه در گذشته به اندازه بالا بود که برای ورود به آن، عرصه‌های مختلف در نظر گرفته می‌شد و ذره‌ذره از محیط‌های کاملاً عمومی به درجه نهایی محرمیت وارد می‌شدیم، اتفاقی که در خانه‌های امروزی به چشم نمی‌خورد.»
خاکپور با توضیح اینکه آنچه از بافت خانه‌های تاریخی تا امروز به جا مانده بر مبنای مصالح مورد استفاده در این خانه‌ها است تصریح کرد: «افراد متمول و تجار رشت که امکان تملک واحد مسکونی گرانتر یا مصالح گرانتر را داشتند برای ساخت خانه‌ها از مصالح ماندگارتر استفاده کردند و برای مرمت آن هزینه دادند. به همین دلیل است که ما امروز خانه‌هایی با قدمت ۷۰، ۱۰۰ و ۱۲۰ساله داریم.»
او با اشاره به خانه‌های قربانی، نصیری و سوار رخش عناصر کالبدی خانه‌ها از جمله دیوار، حیاط، ایوان و اتاق را معرفی کرد و افزود: «وجود دیوار نشان‌دهنده مالکیت قطعی بود که برخلاف داخل خانه‌ها به جای برخورداری از تزئینات دارای تناسب و قرینه بود.حیاط مانند امروز تنها راه عبور به خانه نبود بلکه بخشی از عناصر مربوط به فضای باز را به داخل خانه می‌آورد. همچنین بالکن‌های امروزی که می‌کوشند جای ایوان‌های دیروز را بگیرند به‌دلیل محدودیت فضا به هیچ عنوان نمی‌توانند کارکرد گذشته را بازیابند و سرآخر اتاق‌ها به معنای امروزی تعیین کننده کارکرد خانه‌ها نبودند.»
این استاد دانشگاه با برشمردن خانه‌های چهاردهی، قدیری و صفرزاده به‌عنوان خانه‌های تاریخی که از عناصر خاص تزیین برخوردار هستند در مورد روح خاص خانه‌های تاریخی گیلان توضیح داد: «برخلاف خانه‌های سایر استان‌های ایران به‌ویژه مرکز کشور ما شاهد وجود حریمهای مخصوص زنانه و مردانه در خانه‌های گیلانی نیستیم. با اینکه همواره حریمهای نامرئی جایگاه اعضای خانه و مهمان‌ها را در یک واحد زیستی تعریف می‌کنند، اما اثرگذاری فرهنگ کار و تعامل زنان و مردان در استان گیلان در سبک خانه‌سازی نیز به چشم می‌خورد؛ به‌گونه‌ای که زن در خانه‌های گیلانی نه‌تنها پنهان نمی‌شود بلکه همواره نقش اول را ایفا می‌کند، نزدیک به در می‌نشیند، نگهبان آتش است و بدون هشتی و دالان به دنیای بیرون دسترسی دارد.»
بابایی همتی سخنران دیگر این برنامه نیز به نقش خانه‌های تاریخی در توسعه گردشگری پرداخت از مهجور ماندن خانه‌های تاریخی گیلان از صنعت گردشگری ابزار تأسف کرد و افزود: «خانه‌های تاریخی می‌توانند یکی از پایه‌های مشارکت خلاق مردم در زمینه گردشگری را فراهم کنند و وقتی نسل سوم گردشگری یعنی گردشگری خلاق در یک جامعه رونق بگیرد ناگزیر، گردشگری فرهنگی را نیز در دل خود خواهد داشت.»
او با برشمردن ارکان اساسی گردشگری یعنی مکان (خانه تاریخی)، انسان (گردشگر) و سرمایه‌گذاری تأکید کرد: «مهمترین بخشی که در مباحث گردشگری باید به دنبالش باشیم عرصه مناسب برای ورود و جذب سرمایه‌گذاران است. در غیر این صورت توسعه گردشگری بی‌معنی خواهد بود.»
بابایی همتی ادامه داد: «گردشگری را به‌عنوان یکی از صنایع‌فرهنگی در کنار سینما و موسیقی قرار دهیم.»
او با بیان اینکه از میان ۵۳ شهر گیلان،۳۲ شهر آن از ظرفیت‌های گردشگری برخوردار است، استان گیلان را در لایه سوم گردشگری ایران قلمداد کرد و افزود: «توسعه شهری نه تنها افزایش گردشگر را به ارمغان خواهد آورد بلکه اشتغال،برندسازی و توسعه پایدار شهری از نتایج آن خواهد بود.»
بابایی همچنین به ارائه چند پیشنهاد و راهکار در زمینه ارتقای صنعت گردشگری استان گیلان مانند تبدیل خانه‌ها به کاربری‌های خاص، طراحی و ساخت خانه‌های مینیاتوری از خانه‌های قدیمی و طراحی سامانه ثبت بناهای ارزشمند مشابه استان تهران پرداخت.»
برگزاری این نشست‌های علمی می‌تواند به آگاه‌سازی بیشتر مردم در مورد اهمیت حفظ بناهای تاریخی و ضرورت توجه به آن‌ها به‌عنوان قطب‌های توسعه گردشگری استان گیلان و منبع رشد اقتصادی کمک کند.
انتهای پیام/
