به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، در آخرین نشست تخصصی همایش و کارگاه تخصصی تعیین اصالت اشیای تاریخی، فرهنگی و هنری که ازسوی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی‌فرهنگی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد، مقالاتی با عنوان‌های «تعیین هویت و اصالت سکه‌های اسپهبدان دابوئی تبرستان با تکیه بر نتایج آزمایشگاهی پیکسی»، «ارزیابی اصالت دو بشقاب نقره‌ای»، «تعیین اصالت آثار هنری»، «تعیین اصالت عکس‌های تاریخی»، «شناخت ویژگی‌های پاتین در تعیین اصالت آلیاژهای مس باستانی» در آخرین نشست تخصصی «نخستین همایش و کارگاه تخصصی تعیین اصالت اشیای تاریخی، فرهنگی و هنری» ارائه شد.
مجید حاجی‌تبار دکتری باستان‌شناسی از دانشگاه علوم و تحقیقات تهران در آخرین نشست تخصصی نخستین همایش تعیین اصالت اشیا تاریخی، فرهنگی و هنری به بیان گوشه‌ای از مقاله‌اش با عنوان «تعیین هویت و اصالت سکه‌های اسپهبدان دابویی تبرستان با تکیه بر نتایج آزمایشگاهی پیکسی» پرداخت.
او با اشاره به اینکه با مرگ یزدگرد سوم (632-652 م) سرزمین تبرستان در پس کوه‌های صعب و جنگل‌های انبوه از هجوم گسترده عرب‌ها دور ماند و سلسله‌ای مستقل به نام بنیان‌گذار آن گاوباره گان دابویی شکل گرفت گفت: «با تثبیت حکومت در زمان فرخان (712-731 م) پسر دابویه، سکه‌هایی به تراز ساسانی ضرب شد که بازتابی از شرایط اقتصادی و سیاسی حاکم بر جامعه است.»
حاجی‌تبار افزود: «شناخت بخشی از ویژگی‌ها از‌جمله منشأ معدن، استحصال سنگ معدن، ذوب مجدد و اصالت سکه تنها با کمک علوم میان‌رشته‌ای از‌جمله آزمایش پیکسی میسر است.»
این تحقیق با مطالعه کتب، بررسی متون تاریخی و سکه‌شناسی و آنالیز عنصری مسکوکات انجام شده و تلاش دارد با رویکرد نتایج آزمایشگاهی به روش پیکسی، علاوه بر شناخت اوضاع اقتصادی و سیاسی هویت و اصالت سکه‌ها مطالعه و بررسی شود.
او افزود: «به همین منظور 12 سکه اسپهبدان دابویی از دو مجموعه موسسه فرهنگی موزه‌های بنیاد مستضعفان و آقای خراسانی در بخش واندوگراف سازمان انرژی اتمی مورد آزمایش قرار گرفتند.»
حاجی‌تبار تصریح کرد: «برآیند آنالیز نشان می‌دهد عیار سکه‌ها متأثر و تابع شرایط سیاسی و اقتصادی حاکم بر جامعه و تناسبی جدا‌نشدنی با آن دارد و مقدار بالای نقره و درصد ناچیز طلا و بیسموت و حجم کم مس همگی نشان از اصالت و قدمت سکه دارد و از 12 سکه مورد مطالعه تنها یک سکه فاقد این ویژگی‌ها بوده و جعلی و جدیدساز است.»
ارزیابی اصالت دو بشقاب نقره‌ای
حمید فدایی عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی‌تاریخی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، از دیگر سخنران این نشست با بیان گوشه‌ای از مقاله «ارزیابی اصالت دو بشقاب نقره‌ای منسوب به دوره ساسانی متعلق به موزه ملی ایران بر اساس مطالعات تاریخی و آزمایشگاهی» گفت: «بشقاب‌های نقره‌ای و گاه با روکش طلایی مربوط به دوره ساسانی از آثار شاخص هنر ایرانی هستند که امروزه زینت‌بخش بسیاری از موزه‌های شاخص ایران و جهان هستند.»
او با بیان اینکه بسیاری از این آثار نقره‌ای به بهترین شکل ممکن حفظ شده‌اند و از ارزش‌های منحصربه‌فردی برخوردار هستند تصریح کرد: «گفته می‌شود این آثار در ایران کشف شده اما هیچگونه اطلاعات مشخصی درخصوص اصالت آن‌ها در دسترس است.»
فدایی تصریح کرد: «در فاصله قرون نوزده و بیست میلادی تعداد زیادی از این نمونه‌ها وارد موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی شدند، امروزه نیز بخش عمده‌ای از این آثار به‌صورت روز‌افزون در بازارهای عتیقه داد و ستد میشوند که ازسوی شماری از موزه‌های اروپایی و آمریکایی و مجموعه‌داران خصوصی جمع‌آوری شده‌اند.»
او بیان کرد: «معمولاً در مورد آن دسته از آثار فلزی که از کاوش‌های باستان‌شناسی به دست آمده‌اند، بررسی قراین باستان‌شناسی اجازه داده که سبک‌های محلی فلزگری از نظر شکل، تزیین و فن ساخت دسته‌بندی و ارائه شوند اما از حدود 550 پیش از میلاد تا 650 میلادی، نمونه کارهای فلزی بسیار اندکی از کاوش‌های علمی برای مطالعه یا مقایسه در دسترس است.»
این عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی‌تاریخی گفت: «انجام حفاری‌های غیر‌مجاز از یکسو و وجود ظروف منسوب به دوره ساسانی در بازار عتیقه از دیگر سو مشکلاتی را در زمینه صحت و اصالت و یا جعلی بودن این آثار ایجاد کرده است.»
او افزود: «مجموعه‌های متعددی از آثار فلزکاری کهن ایران وجود دارد که به دلیل نامشخص بودن منشأ نیازمند مطالعات تعیین اصالت هستند تا به‌عنوان بخشی از تاریخ هنر ایران قابلیت رجوع یابد.»
فدایی خاطرنشان کرد: «مجموعه توکلی از جمله چنین مجموعه‌هایی است که امروزه بخشی از بشقاب‌های این مجموعه در موزه ملی و تعدادی دیگر در موزه تبریز نگهداری میشوند.»
او افزود: «به‌منظور بررسی اصالت این دسته از آثار مطالعات تاریخی بر روی فرم و نقوش این آثار و مقایسه با نمونه‌های اصیل و به ویژه بررسی‌های ساختاری و بررسی تکنیک‌های ساخت و تزیین آثار می‌تواند بسیار راهگشا باشد.»
این عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی‌تاریخی تصریح کرد: «تا‌کنون نقوش و موضوعات تزیینی بسیاری از این آثار به همراه ویژگی‌های ظاهری و کاربردی آن‌ها مورد ارزیابی قرار گرفته است، اما متأسفانه نمونه‌های معدودی از اشیای کشف شده از‌نقطه نظر ساختاری و تکنیکی مورد بررسی فنی قرار گرفته‌اند.»
او خاطرنشان کرد: «در مقاله حاضر به موازات انجام مطالعات تاریخی تطبیقی بر روی نقوش دو ظرف منسوب به دوره ساسانی و تکنیک تزیین آن، پاره‌ای از مطالعات آزمایشگاهی با رویکرد ساختارشناسی ظروف و روش و یا روش‌های ساخت آن نیز به‌عمل آمده است.»
معینی افزود: «به‌منظور ساختارشناسی ظروف از دستگاه پرتابل طیف‌سنجی فلورانس اشعه ایکس استفاده شده و همچنین ظروف با استفاده از رادیوگرافی اشعه ایکس مورد تصویربرداری و بررسی قرار گرفته‌اند.»
او تصریح کرد: «این مطالعات در کنار بررسی‌های تاریخی برخی از ویژگی‌های ساختاری و فنی ظروف را ارائه داده‌اند که می‌توان از آن در ارزیابی و تحلیل اصیل بودن ظروف استفاده کرد.»
تعیین اصالت آثار هنری
گیلدا بریمانی کارشناس و مرمتگر آثار نقاشی دیگر سخنران این نشست بود که به بیان گوشه‌ای از مقاله «تعیین اصالت آثار هنری» پرداخت و گفت: «کارشناسی و تعیین اصالت یک اثر هنری یعنی بررسی و تشخیص هویت آن به طرق مختلف، از قبیل: شناسایی سبک اثر، قدمت‌گذاری، تشخیص هویت هنرمند (نوع امضا) و از همه مهمتر آنالیز مواد تشکیل دهنده و تکنیک‌های اجرایی آن از طریق آزمایش‌های علمی است.»
او افزود: «کارشناسی اصالت اثر هنری سندی است که به‌صورت گواهینامه و ازسوی فرد متخصص کارشناس هنری ارائه می‌شود و شرح حالی از تکنیک اثر، موقعیت حفاظتی آن، اصل یا جعل بودن آن، قدمت و تاریخ اثر و توصیف کامل منشأ و مبدأ و در صورت نیاز استفاده از روش‌های آزمایشگاهی است که مهم‌ترین عامل برای شناسایی و کارشناسی آثار هنری به حساب می‌آیند.»
این کارشناس و مرمتگر آثار نقاشی خاطرنشان کرد: «که از طریق بررسی‌های علمی نیز می‌توان اطلاعاتی در مورد روش‌های صحیح طولانی تر کردن عمر اثر هنری بدست آورد. یک اثر هنری تنها زمانی قادر به بیان پیام هنری خودش است که هستی مادی‌اش تضمین شده باشد و این مرتبط به ساختار فیزیکی و شیمیایی آن اثر است.»
او افزود: «در این راستا علومی مانند شیمی که در مورد مواد تحقیق می‌‌کنند و علوم وابسته و مشابه آن می‌توانند کمک قابل توجهی برای شناخت عمیق آثار هنری یعنی شناخت طبیعت مواد آن بکنند.»
تعیین اصالت عکس‌های تاریخی
کامران نجف‌زاده دانشجوی کارشناسی ارشد مرمت و حفاظت اشیای فرهنگی تاریخی، دانشگاه هنر تهران نیز در این نشست با اشاره به تعیین اصالت عکس‌های تاریخی گفت: «ایران جزو محدود کشورهایی است که در قرن نوزدهم و سه سال پس از اختراع علم عکاسی در آکادمی علوم فرانسه، هنر عکاسی در آن استفاده شده است.»
او با بیان اینکه عکاسی با تکنیک‌های مختلف ازسوی عکاسان ایرانی ثبت شده و منابع مطالعاتی بسیاری پدید آورده‌اند تصریح کرد: «عکس به‌عنوان یک سند تاریخی با ارزش و مؤثر پذیرفته شده است.»
بریمانی بیان کرد: «بنابراین با توجه به اهمیت آن اگر تصویری به اشتباه شناسایی و یا معرفی شود در روند مطالعه منابع باعث انحراف پژوهشگران و نتایج تاریخی می‌شود. همچنین سودجویانی از قرن نوزدهم تا عصر حاضر و دنیای دیجیتال بوده‌اند که به دلایل مادی، سیاسی و مذهبی و ... عکس‌ها را جعل کرده‌اند.»
او افزود: «هدف از این مقاله‌شناسایی روش‌های جعل عکس و تشخیص تعیین اصالت عکس‌ها با روش‌های علمی و استناد به آن‌ها است، همچنین نمونه‌هایی را مورد تحلیل و بررسی قرار داده و راه کارهایی برای تعیین اصالت عکس ارائه می‌کند.»
شناخت ویژگی‌های پاتین در تعیین اصالت آلیاژهای مس باستانی
امید عودباشی استادیار و عضو هیئت علمی گروه مرمت اشیای فرهنگی و تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان نیز در این نشست با بیان مطالبی از مقاله‌اش با عنوان «شناخت ویژگی‌های پاتین در تعیین اصالت آلیاژهای مس باستانی: کاربرد روش‌های آزمایشگاهی» گفت: «مطالعه و شناخت آثار تاریخی و باستانی برای متخصصان تاریخ هنر، باستان‌شناسی و حفاظت و مرمت موضوعی دارای اهمیت است.»
او افزود: «این متخصصان با استفاده از مطالعه دقیق علمی آثار گذشته درک درستی از اصالت، فرهنگ و فناوری گذشته به دست می‌آورند و همچنین نتیجه این مطالعات می‌تواند به حفظ بهتر این آثار منجر شود.»
این استادیار و عضو هیئت علمی گروه مرمت اشیای فرهنگی و تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان با بیان اینکه اصالت و تعیین آن در معنای تخصصی در حوزه حفاظت و مرمت آثار، در حقیقت شناسایی جنبه‌های موجود در ماهیت مادی و ظاهری اثر به منظور تأیید تاریخی بودن و اصل بودن اثر است تصریح کرد: «یکی از جنبه‌های مهم در شناسایی اصالت آثار تاریخی و باستانی، پاتین و ماهیت مادی و مفهوم آن است.»
او افزود: «آثار ساخته شده از آلیاژهای مس باستانی، جنبه‌های جالب توجهی را از دیدگاه ساختاری و ترکیب شیمیایی به نمایش می‌گذارند و مطالعه لایه پاتین در آلیاژهای مس باستانی با استفاده از روش‌های میکروسکوپی و میکروآنالیز می‌تواند به شناسایی ماهیت ریزساختاری و شیمیایی لایه‌های خوردگی شکل گرفته در پاتین منجر شود.»
او تصریح کرد: «در این مقاله، نتایج مطالعات انجام شده بر روی پاتین نمونه‌های مختلف اشیای باستانی ساخته شده از آلیاژ مس با استفاده از روش‌های میکروسکوپی و میکروآنالیز و همچنین آنالیزهای دستگاهی پرداخته شده است.»
عودباشی بیان کرد: «هدف از این مطالعات شناسایی ماهیت ریزساختاری و شیمیایی پاتین موجود در آلیاژهای مس باستانی به منظور مشاهده ویژگی‌های مرتبط با اصالت در پاتین این گروه از اشیا است و نتایج مطالعات نشان می‌دهد که پاتین‌ها و لایه‌های خوردگی دارای اصالت در آلیاژهای مس باستانی دارای ویژگی‌های متنوعی هستند که از‌جمله می‌توان به وقوع پدیده‌های خوردگی خاص مانند انحلال انتخابی مس و اکسیداسیون داخلی قلع (در برنزهای باستانی)، حفظ سطح اصلی، وقوع خوردگی بین‌دانه‌ای و درون‌دانه‌ای در ساختار فلزی قرار گرفته در زیر لایه پاتین، تشکیل ترکیبات معدنی متنوع مس در ارتباط با محیط قرارگیری اثر (محیط دفن) بر روی سطح اصلی، شکل‌گیری ساختارهای لایه‌ای مرتبط با پدیده‌هایی مانند لیزگانگ و همچنین ویژگی‌های ظاهری پاتین و لایه‌های خوردگی اشاره کرد.»
این استاد دانشگاه تهران گفت: «در نهایت می‌توان بیان کرد که شناخت ماهیت پاتین و لایه‌های خوردگی در آلیاژهای مس باستانی (به خصوص برنزهای باستانی) می‌تواند درک صحیحی از اصالت در این گروه از اشیای را در اختیار مرمتگران و متخصصان قرار دهد و همچنین امکان مقایسه را برای اشیای با منشا و اصالت نامشخص ایجاد کند.»
نخستین همایش و کارگاه تخصصی تعیین اصالت اشیا تاریخی، فرهنگی و هنری با برگزاری شش نشست و سه کارگاه تخصصی در حوزه تعیین اصالت اشیا تاریخی، بررسی روش‌های علمی و آزمایشگاهی، روش‌های بررسی آزمایشگاهی نسخ خطی و نقاشی، روش‌های بررسی آزمایشگاهی فلزات و ...با شرکت کارشناسان و مدرسان ایرانی و خارجی ازسوی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی‌فرهنگی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد.»
انتهای پیام/
