ایکوموس برای سال 2018 نیز شعار «میراث نسل‌ها » را انتخاب کرده است و بر این اساس نوشتار حاضر به بررسی اجمالی یکی از مواریث ارزشمند تاریخی و فرهنگی از زاویه‌ای متفاوت می‌پردازد، میراثی که از نسل‌های گذشته به ما رسیده و امانتی است در دست نسل حاضر برای انتقال به نسل‌های آینده، مظفریه، مسجد کبود و فیروزه جهان اسلام نام‌هایی است که در پرتو شکوه بی بدیل این اثر به آن داده شده است.
تابلوی نقاشی رنگ و روغن مسجد کبود،اثر جولز جوزف آگوستین لورنس که در سال 1872 میلادی توسط این هنرمند فرانسوی نقاشی شده و هم اینک در موزه فابر مون پلیه در کشور فرانسه نگهداری می‌شود.
لورنس خالق این اثر از نقاشان فرانسوی سده ۱۹ میلادی، متولد 28 ژوییه 1825 در کرپانتره فرانسه و دانش آموخته دانشسرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس است که چند نقاشی از آثار تاریخی ایران را در مجموعه کار های خود دارد.
این تابلو به سال 1872میلادی توسط وی نقاشی شده و مسجد کبود را در سالهای پس از زلزله ویرانگر سال 1193هجری قمری نشان می‌دهد. دوره‌ای که لورنس به ایران سفر کرده مقارن است با روزگار سلطنت محمد شاه قاجار و روزگار ولیعهدی ناصرالدین میرزا در دارالسلطنه تبریز، لورنس در این نقاشی مسجد کبود را در یک روز زمستانی به تصویر کشیده، آثار و بقایای مسجد و محوطه پیرامونی آن با برف پوشیده شده و کاروانی از شتران در مقابل آن دیده می شود و که عزم حرکت به سمت شرق را دارد.
می‌دانیم که نجفقلی خان دنبلی پس از زلزله مهیب سال 1193 هجری قمری، بارویی بر گرد شهر تبریز احداث کرده بود که هشت درب یا دوازه داشت. مسجد کبود که مشرف بر یکی از شاهراه‌های ارتباطی تبریز با شرق و مرکز ایران قرار داشت، از طریق دورازه‌ای به‌نام خیابان به درون باروی جدید تبریز راه می‌یافت.
مسیری که برخی محققان آن را یکی از شاخه‌های جاده تاریخی موسوم به جاده ابریشم می‌دانند، گذرگاهی که در سالهای بعدی عنوان اولین خیابان تبریز نیز به آن اطلاق شد، این خیابان پس از احداث خیابان فعلی امام خمینی، که از جنوب مسجد کبود عبور می‌کند اندکی از رونق افتاد و به «کهنه خیابان» مشهور شد، کهنه خیابان از مقابل مسجد کریمخان تا بازارچه ای موسوم به «رهلی بازار» یا بازارچه رنگچی در پشت دروازه خیابان امتداد می‌یافت و تا قبل از احداث میدان فعلی شهید بهشتی و تأسیسات تجاری پیرامونی آن صنوف مختلفی در این خیابان فعال بودند.
مسجد کبود تبریز، این میراث ارزشمند نسل‌ها تقریبا به همان ترتیبی که لورنس در تابلوی خود به تصویر کشیده تا سال 1308 شمسی برجای ماند بود، تا آنکه در این سال به همت محمدعلی خان تربیت، رئیس بلدیه تبریز آثار بجای مانده از این بنای تاریخی عظیم و محوطه آن به‌صورت نسبی سامان داده شد و دوسال بعد مسجد درفهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید . در سالهای 1318 و 1319 تعمیراتی در طاق سردر شمالی آن اجرا شد و از سال 1327 تا 1329 با مساعدت زنده یاد سید محمد تقی مصطفوی رئیس وقت اداره‌کل باستان‌شناسی کشور مبالغی برای مرمت این بنای تاریخی تخصیص یافت که تحت نظارت شادروان اسماعیل دیباج و توسط زنده یاد حاج ابوالقاسم معمار قدم های موثری در راستای احیای آن برداشته شد و طاقنماهای مسجد تا ساقه گنبد ترمیم گردید و در ادامه با احداث گنبد آجری مسجد کبود توسط معمار شهر تبریزی استاد رضا معماران به‌نام، در دهه 50 مسجدکبود تبریز حیاتی دوباره یافت.
*عضو کمیته ملی موزه‌های ایران (icom)
انتهای پیام/
