وقتی آتش‌سوزی در ابنیه تاریخی رخ می‌دهد با حذف شدن تاریخ، تنها عکس‌العملی که می‌توان نشان داد بازسازی اثر است که یقیناً از نظر دوستداران میراث‌فرهنگی هرگز نمی‌تواند جایگزین اصل اثر باشد.
ما تجربه و خاطره تلخ آتش‌سوزی‌های کمی را در کشورمان تجربه نکرده‌ایم، آتش‌سوزی در مسجد جامع ساری، بازار بزرگ و تاریخی تبریز و میدان حسن‌آباد تهران وقایعی هستند که در همین سال‌های اخیر با آنها مواجه شده‌ایم.
ضرورت آمادگی درمقابل آتش سوزی در ابنیه تاریخی
آتش‌سوزی فقط مختص کشور ما نبوده و در خارج از ایران حتی در کشورهای پیشرفته نیز همواره یکی از عوامل از بین رفتن آثار است، آتش‌سوزی در موزه ملی برزیل و اخیراً نیز آتش‌سوزی در کلیسای تاریخی نوتردام نشان می‌دهد که خطر و ریسک آتش‌سوزی تمام آثار تاریخی را در معرض تهدید قرار داده است. بنابراین تنها راهبرد پیش رو برای در امان نگه‌داشتن آثار و ابنیه تاریخی در برابر آتش پیشگیری و کاستن از عوامل ایجاد آتش است.
در این راستا معاون میراث‌فرهنگی کشور، مدیرکل امور موزه‌ها و اموال منقول فرهنگی و تاریخی و مدیرکل پایگاه‌های میراث جهانی مکرراً اقدام به برگزاری کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی برای پیشگیری و انجام اقدامات ضروری به‌منظور کاستن از میزان ریسک آتش‌سوزی در ابنیه و آثار تاریخی می‌کنند.
وقوع حوادثی چون سیل، زلزله، طوفان، عوامل بیولوژیکی، آلودگی هوا و آتش‌سوزی امروزه نسبت به سایر ریسک‌ها محتمل‌تر است و از بین آتش‌سوزی تقریباً در رتبه اول قرار دارد.
ازآنجایی‌که ماهیت آثار و ابنیه تاریخی با مصالح سنتی عجین شده و خصوصاً به کار بردن چوب در بسیاری از ابنیه لاجرم و ضروری بوده است همین پارامتر موجب بوجود آمدن پتانسیل بالقوه‌ای در ابنیه برای رخ داد آتش‌سوزی شده است.
همچنین تعبیه تأسیسات و زیرساخت‌های ضروری در ابنیه تاریخی مانند موتورخانه‌ها و سیم‌کشی‌های برق عامل مضاعفی برای ایجاد حریق است.
پیشگیری از وقوع حریق در ابنیه تاریخی
با توجه به این مهم که پیش‌بینی و پیشگیری برای کاستن از وقوع آتش و حریق در ابنیه یک ضرورت حتمی است می‌توان در نظر گرفت.
مجموعه میراث‌جهانی کاخ گلستان برحسب وظیفه و دقت عمل می‌بایست علاوه بر استخراج و احصای عوامل به وجود آورنده حریق و چاره‌اندیشی برای رفع آنها به لحاظ عملیات نیز می‌بایست خود را آماده نماید.
سامان‌دهی کابل‌ها و سیم‌های برق رهاشده در محوطه، بام، زیر شیروانی و داخل بناها یکی از اقداماتی است که در کاخ گلستان با توجه به ظرفیت نیروی کاری و متخصص مجموعه در حال انجام است.
همچنین جمع‌آوری هیتر و بخاری‌های برقی که با المنت گرمایش ایجاد می‌کنند نیز یکی از اقداماتی است که در این مجموعه انجام شده است.
تبدیل سیم‌ها و کابل‌های سیستم برق مجموعه از نوع معمولی به سیم و کابل نسوز در جریان تعمیرات و اقدامات سیستم الکتریکال مجموعه از دیگر اقداماتی است که این مورد نیز با توجه به شرایط بودجه‌ای مجموعه طی مراحل مرمتی در حال انجام است.
بر اساس هماهنگی‌های به‌عمل‌آمده با ایستگاه آتش‌نشانی میدان حسن‌آباد چندین مرحله بازدید کارشناسی و جلسه میدانی در مجموعه کاخ گلستان با حضور کارشناسان دو طرف برگزار شده تا ضوابط و دستورالعمل‌های لازم مختص کاخ گلستان تنظیم شود.
موازی با تهیه دستورالعمل، حضور ماشین‌آلات و تجهیزات آتش‌نشانی در مجموعه طراحی و برنامه‌ریزی شد چرا که کاخ گلستان به‌واسطه باغ و فضای سبز موجود و همچنین ارتفاع بناها به‌خصوص شمس‌العماره که امکان دسترسی و تجهیزات را به ابنیه محدود می‌کند به‌نوبه خود ماشین‌آلات و تجهیزات خاص را به هنگام وقوع آتش می‌طلبد.
در ابتدا مسیر مشخصی برای ورود ماشین‌آلات و تجهیزات آتش‌نشانی طراحی شد و در مرحله دوم تمام عوارض مزاحم عبور ماشین‌آلات ازجمله تابلوها، نیمکت‌ها، سطل‌های زباله و به‌خصوص شاخه‌های درختان که امکان آسیب‌رساندن حتی به تجهیزات آتش‌نشانی را دارند سامان‌دهی و مانور نیز برگزار شد.
از موارد بسیار مهم این مانور حضور خودرو ویژه این ایستگاه با نردبانی با ارتفاع 33 متر بود که به جهت ارتفاع و ابعاد خودرو مانور و چرخش در داخل محوطه را بسیار محدود می‌کرد لیکن با پیش‌بینی و برنامه‌ریزی که از قبل انجام شده بود خودرو مذکور وارد مجموعه شد و پس از عبور از مقابل بناهای ضلع شمال مجموعه به مقابل عمارت شمس‌العماره رسید و نسبت به عملیاتی کردن آزمایش و مانور اقدام کرد. به‌نظر می‌رسد برای اولین بار است که در ابنیه بلند‌مرتبه تاریخی چنین پیش‌بینی و برنامه‌ریزی در هنگام آتش‌سوزی به‌انجام می‌رسد.
* مدیر مجموعه جهانی کاخ گلستان
انتهای پیام/
