در شرق شهر رفسنجان در روستایی به نام قاسم‌آباد، مجموعه‌ای تاریخی وجود دارد که شامل آب‌انبار، بازار و خانه می‌شود که توسط شخصی به نام حاج‌آقاعلی مشهور به زعیم‌الله ساخته شده و به علت توسعه شهر اکنون این روستا به شهر رفسنجان متصل شده است. روستای قاسم‌آباد با یک بافت قدیمی علاوه بر این مجموعه دارای خانه‌های سنتی دیگری نیز است، خیابانی که از وسط این روستا می‌گذرد و زنجیره ارتباط آن با شهر است باعث دگرگونی بسیاری در معماری سنتی این روستا شده است که بازار، آب‌انبار و حسینیه مجموعه نام‌برده در ضلع غربی همین خیابان قرار دارد.
زیست حاج‌آقاعلی در عصر ناصرالدین شاه
حاج‌آقاعلی که براساس مدارک موجود در عصر ناصرالدین قاجار می‌زیسته ابتدا در کرمان زندگی می‌کرده و بعدا شروع به کسب‌و‌کار کرده تا آنجا که تاجری سرشناس شده و با کشورهای همسایه تبادل کالا می‌کرده است. او در کرمان نیز مجموعه‌ای تاریخی شامل بازار، کاروانسرا، مسجد، آب‌انبار و مدرسه از خود باقی گذاشته به رفسنجان رفته و در آنجا نیز در روستای قاسم‌آباد اقدام به ساخت مجموعه‌ای می‌کند. از محل تولد او اطلاع دقیقی در دست نیست و درگذشت او را در سال های 4-1303 ه.ق می‌دانند و گفته می‌شود در نزدیکی‌های رفسنجان مدفون شده است. بناهای باقی‌مانده از او در قاسم‌آباد را قبل از سال 1300 ه.ق می‌دانند.
جلوه معماری اصیل ایرانی در عمارت حاج‌آقاعلی
بناهایی که به دستور او ساخته شده در روزگاری است که معماری تحت تأثیر معماری فرنگی بوده اما با توجه به این‌که استادکاران یزدی در ساخت این مجموعه دخیل بوده‌اند اغلب اصول ایرانی را مد نظر داشته و اجرا کرده‌اند و تنها بعضی از عناصر معماری تحت تأثیر قرار گرفته‌اند از آن جمله فرم درگاهی‌ها، روزنه‌ها و بخشی از تزئینات گچ‌بری و نجاری است سایر عناصر معماری اصیل هستند و در طراحی آن‌ها از شیوه‌های ایرانی استفاده شده است. خانه حاج‌آقاعلی با مساحتی حدود پنج هزار مترمربع دارای یک حیاط مرکزی است که ساختمان‌های پیرامون حیاط مرکزی بنا شده‌اند در ضلع جنوبی تالار در ضلع شمالی پنج ضلعی و سه دری‌ها قرار دارد ارسی در ضلع غربی و متصل به دو حیاط خلوت است. خانه دارای اندرونی و بیرونی است، اندرونی برای اهل خانواده و بیرونی مخصوص مهمانان است، دو حیاط خلوت نیز در بخش بیرونی دیده می‌شود. راهرو دسترسی در گوشه شمال غربی قرار دارد و از همین راهرو می‌توان به اندرونی و بیرونی راه یافت، هشتی ورودی برای خانه کوچکی که در ضلع شمالی قرار دارد تعبیه کرده‌اند این خانه متعلق به عروس حاج‌آقاعلی به نام راضیه خانم بوده است، از نمای ظاهری خانه چنین استنباط می‌شود که خانه درون قلعه‌ای ایجاد شده که دارای برج و حصاری بلند و رفیع است.
بازارچه
بازارچه این بنای تاریخی که در قسمت غربی و به فاصله حدود 100 متر ایجاد شده با جهت شمالی‌ـ‌جنوبی، دارای سقف‌هایی به شیوه ضربی با نقوش برجسته و مصالح خشت و گل ساخته شده و از ویژگی‌های این بازارچه نقوشی است که بر سقف‌ها دیده می‌شود هر سقف با سقف دیگر در نقش تفاوت دارد و در مجموع این شیوه یک زیبایی را به بازارچه داده است. اکنون تعداد محدودی مغازه در آن وجود دارد سردر آب‌انبار نیز در داخل همین بازارچه است که با کمی عقب‌نشینی آن را ایجاد کرده‌اند.
کاشی در بناهای حاج‌آقاعلی کمتر دیده می‌شود و تنها سردر آب‌انبار است که تعدادی کاشی یک‌رنگ و لاجوردی با نقوش هندسی در پیشانی آن اجرا شده است.حمام و حسینیه حاج‌آقاعلی از دیگر ساخت و سازهای اوست که حسینیه در کنار بازار قرار دارد و شامل محوطه‌ای روباز است که در اطراف آن حصار و طاق‌نماهایی ایجاد کرده‌اند که طی سال‌های گذشته تغییرات عمده‌ای در آن به وجود آمده است.
حاج‌آقاعلی، تاجری که تمام دارایی‌اش را وقف امام حسین(ع) کرد
با توجه به ثروت زیاد حاج‌آقاعلی بین فرزندان او نزاع رخ می‌دهد و به دربار ناصرالدین شاه احضار می‌شود و بعد از برگشت از محضر ناصرالدین شاه گفته‌اند، او کاتبی را طلبیده و تمامی اموال و دارایی خود را وقف حضرت امام حسین (ع) می‌کند. بنابراین آن‌چه از حاج‌آقاعلی در کرمان و رفسنجان باقی مانده از اموال موقوفه تلقی می‌شود.
خانه حاج‌آقاعلی، بزرگترین هتل سنتی کشور
طی سال‌های گذشته در زمان علیرضا رزم حسینی استاندار وقت که علاقه بسیاری به آثار تاریخی دارد، دستور مرمت و بازسازی و تغییر کاربری این بنا با نظارت اداره‌کل استان کرمان داده می‌شود که در حال حاضر این بنای تاریخی با کاربری هتل سنتی کشور به گردشگران خدمات ارائه می‌کند.از این خانه به عنوان بزرگترین هتل سنتی کشور نام برده می‌شود.
انتهای پیام/
