گُلوَنی سربند زیبای زنان لر، دستاری از نقوش تاریخ و فرهنگ‌

یادداشت- گُلوَنی(به فارسی گلبندی) به گونه‌ای سربند و روسریِ زنان لر، لک و کرد گفته می‌شودکه 3000 سال قدمت دارد.

ریشه‌ این سربند زیبا به زنان کاسیت (اجداد قوم لر) می‌رسد و در زبان فارسی به صورت گُلبَندی تلفظ می‌شود که برگرفته از واژه گُل‌بَدن، نوعی پارچه هندی ابریشمی و لطیف است. سعید شادابی در کتاب خود به نام فرهنگ مردم لرستان در بخش مربوط به لباس عروس و پوشش زنان عشایر به سرون (Sarvan  ) اشاره کرده‌ است که همان حجاب و پوشش موهای سر و گیسوان عروس به وسیله چارقدهای ظریف و نازک گلدار ابریشمی در رنگ‌های مختلف است. این پوشش به نحو خاصی است زیرا سر عروس را با چند تخته از این چارقدها می‌پوشانند و دنباله آنها را از پشت سر آویزان می‌کنند. همان‌جا توضیح داده شده‌است که گلونی همان سرون‌های رنگی هستند و چارقدهای ساده و بزرگتر که حاشیه‌های رنگی دارد و ریشه دار هستند کت (Kat  ) نام دارد.

گلونی سربندی برای مردان و زنان

گلونی را بیشتر زنان لر و لک در هنگام مراسم شادی استفاده می‌کنند. اما از دوره قاجار به بعد مردان نیز شروع به استفاده از آن کردند. مردان گلونی را دور «شو کلاو» یا همان کلاه لری مرسوم در منطقه لرستان می‌بستند و به گاه مهمانی یا جنگ، به منظور تزیین یا نگهدارنده کلاه از آن استفاده می‌کرده‌اند. زنان لر در زمان گذشته کت و گُلوَنی را با هم می‌پوشیدند به‌طوری‌که ” کَت ” را جدا زیر گلونی می‌بستند تا موهای سر به‌خوبی پوشیده و مهار شوند.

ریشه کلمه گلونی

گلونی نوعی سربند است که از واژه «گلبندی» با تبدیل حرف «ب» به «و» و حذف حرف «د» گرفته شده‌است و به نوعی پارچه ابریشمی رنگین اطلاق می‌شود. در گذشته نوعی پارچه ابریشمی هندی به اسم «گل بدن» که سطح روی آن متشکل از فقط دو رنگ (مثلا زعفرانی و سیاه) بوده، از هندوستان به ایران وارد می‌شده‌است. واژه گلبدن در فارسی به صورت گلبندی و در زبان لکی و لری به صورت گلونی درآمد. به مرور زمان در بین لرها واژه گلونی نه فقط برای پارچه‌های زعفرانی، بلکه برای تمام سربندهای رنگی (غیر سیاه) به کار رفت.

نگاهی به گلونی در بستر تاریخ

این سربند در گذشته در لباس مردان هم به کار می‌رفت و به‌طور کلی گفته می‌شود که سربند و دستار «پوششی با سه هزار سال قدمت» است و از زمان مادها و هخامنشیان در لباس مردان و زنان ایران‌زمین استفاده می‌شد. گلونی، سرپوش لری با ویژگی‌های خاص در مراسم شادی با رنگ های شاد و از پشت سر بلندتر اما در مراسم عزاداری کوتاه، جمع‌تر و رنگ آن تیره‌تر بود.در نوع شهری گُلوَنی جمع‌تر و کوتاه‌تر از زنان روستایی پوشیده می‌شد. نکته جالب‌توجه دیگر این است که بستن همین گلونی در بین طوایف مختلف لرستان فرق می‌کند مثل سربند زنان شهرستان دلفان که نسبت به بقیه بزرگ‌تر بسته می‌شود.

گلونی، صنایع دستی لرستان از دیرباز تاکنون

قوم لر گلونی ها را خودشان درست می‌کردند، نقوش هندسی می‌زدند و برای رنگ آن از رنگ‌های طبیعی استفاده می‌کردند. این گلونی سربند زیبای زنان لر به ‌جامانده از هنر دست قومی است که خود تار و پودش را به‌ هم‌ بافته، نقش زده و رنگارنگ کرده‌اند. گلونی این دست‌بافت لری در واقع نوع زندگی را تعریف می‌کرد و از طرفی هیچ ‌وقت در نقوش گلونی لری از نقش‌های لچک، ترنج، اسلیمی و مینیاتوری استفاده ‌نشده و سادگی خاص خود را داشته است.

 

تهیه و تنظیم: یعقوب دالوند

انتهای پیام/

کد خبر 1399041757

برچسب‌ها