میراث آریا: چیله گئجه‌سی یا همان شب یلدا فرصتی برای دورهمی و پاسداشت شبی است که آن را شب تولد خورشید می‌دانند. زمانی که با وجود رسیدن زمستان، خورشید حیات دوباره خود را آغاز می‌کند و روز رفته رفته بر شب چیره می‌شود، شبی که مردمان مناطق مختلف با جشن گرفتن آن و شب زنده‌داری در کنار هم فصل جدیدی را آغاز می‌کنند.
جشن گرفتن چنین شبی در بسیاری از کشورهای دنیا به ویژه در ایران و کشورهای همسایه مرسوم است با این تفاوت که آیین‌های شب یلدا در مناطق مختلف متفاوت و مختص فرهنگ‌ها و آداب و رسوم هر منطقه است. در منطقه آذربایجان و استان اردبیل آخرین شب آذرماه را باعنوان «چیله گئجه‌سی» می‌شناسند و آیین‌های مختص خود را در این شب براساس باورها، اعتقادات و رسوم بومی برگزار می‌کنند. این تفاوت‌های جزئی در آیین‌های یلدایی به حدی است که حتی در مناطق مختلف استان اردبیل نیز آداب و رسوم این شب تفاوت دارد و اهالی هر منطقه با داشته‌های خود این شب را جشن می‌گیرند.
در گذشته‌های دور جشن‌های یلدایی در داخل خانواده‌ها برگزار می‌شد و اعضای هر خانواده با جمع شدن در خانه بزرگترها یلدا را جشن می‌گرفتند، اما برگزاری جشن‌های گروهی و عمومی نیز به ویژه در سال‌های اخیر مرسوم بوده و معمولا جشن‌های بزرگتری از سوی نهادهای دولتی و مردمی در آستانه شب یلدا برگزار می‌شود.
در استان اردبیل نیز هرساله و همزمان با شب یلدا جشن‌های متعددی از سوی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان و در مناطق مختلف استان اردبیل برگزار می‌شود، امسال نیز همزمان با اولین سالگرد ثبت جهانی شب یلدا است برنامه‌های مختلفی در گرامیداشت چیله گئجه‌سی و با شعار یلدای جهانی در اردبیل برگزار شد.
اجرای آیین‌های بومی
اولین مراسم چیله گئجه‌سی ۲۸ آذرماه در نگارخانه خطایی مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی برگزار شد، این جشنواره به صورت مشترک با همکاری بخشداری مرکزی شهرستان اردبیل اجرا می‌شد و ۱۲ دهیاری بخش مرکزی اردبیل در این جشنواره و در غرفه‌هایی به نمایش آداب، رسوم و غذاهای محلی خود پرداختند. موسیقی سنتی، قصه گویی، شعرخوانی و بازی‌های بومی و محلی از جمله برنامه‌هایی است که در این جشنواره اجرا شدند.
خوراکی‌های محلی
نام شب یلدا با خوراکی‌های مخصوص این شب گره خورده است، علاوه بر مصرف میوه‌هایی مثل انار و هندوانه که از دیرباز بین مردم ایران مرسوم بوده است، میوه‌ها و خوراکی‌های بومی نیز نقش پررنگی در سفره‌های یلدایی مردم اردبیل دارند. در جشنواره چیله گئجه‌سی اردبیل اهالی روستاهای بخش مرکزی شهرستان اردبیل در غرفه‌های خود غذاها و خوراکی‌های مخصوص شب یلدا را به نمایش گذاشتند.
قود یکی از خوراکی‌هایی است که مردمان منطقه آذربایجان در فصل زمستان از آن استفاده می‌کنند و این خوراکی که در سفره شب یلدا نیز جای دارد در اکثر غرفه‌ها به چشم می‌خورد. تهیه این خوراکی با برشته کردن گندم، برنج، کنجد و عدس بر روی ساچ آغاز می‌شود، سپس مواد برشته شده را آسیاب کرده و چاشنی‌هایی مثل پوست خشک پرتقال، گندم و ذرت به آن اضافه می‌کنند، محصول نهایی که قود یا سویق نام دارد خوراکی خوشمزه‌ای است که همراه شب‌های طولانی مردم استان اردبیل در فصل زمستان است.
علاوه بر آن، آش‌هایی مثل آش دوغ و آش گیلدیک که از غذاهای بومی استان اردبیل هستند نیز در غرفه‌های روستانشینان بخش مرکزی اردبیل به چشم می‌خوردند. قورغا، فطیر، انواع شیرینی‌ها و میوه‌ها و سبزیجاتی مثل کلم، هویج و سیب نیز پای ثابت سفره چیله هستند.
خونچا و هدایای یلدایی تازه عروس‌ها
یکی دیگر از رسم‌های مردم آذربایجان که در جشنواره چیله گئجه‌سی نیز به شکل نمادین به نمایش گذاشته شد، رسم هدیه بردن برای تازه عروس‌ها است. در منطقه آذربایجان و البته در بسیاری از نقاط ایران رسم بر این است که شب چله خانواده داماد برای عروس هدیه می‌برند، پیش از این هدایای مناسبتی عروس را با مراسم خاصی می‌بردند و خونچا روشی برای حمل هدایا با تزئیناتی ویژه است. خونچا در واقع به تزئیناتی داخل مجمع گفته می‌شود که هدایا داخل این تزئینات قرار می‌گیرد و فردی با گذاشتن خونچا روی سر و احتمالا با شکل و شمایل خاصی در لباس پوشیدن و همراه با رقص سنتی آن را حمل می‌کند.
زنده نگه داشتن آیین‌ها برای آیندگان
آیین‌های سنتی یک به یک فراموش می‌شوند و بسیاری از آن به گورستان تاریخ سپرده می‌شوند. در این میان آیین‌هایی مثل یلدا که به ثبت جهانی نیز رسیده است با اعتقادات مردم گره خورده‌اند و زنده نگه داشتن این آیین‌ها برای آیندگان انگار که وظیفه‌ای عمومی است. علاوه بر جشنواره چیله گئجه‌سی در شهر اردبیل، جشن‌های مشابه نیز از سوی اداره کل میراث‌فرهنگی استان اردبیل در سراسر استان از جمله در شهرستان‌های کوثر، مشگین‌شهر و پارس‌آباد برگزار شد.
حسن محمدی ادیب، مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اردبیل درمورد برگزاری جشن‌های یلدایی می‌گوید: در چنین شرایطی که جنگ رسانه‌ای بزرگی علیه کشورمان وجود دارد برای ما لازم است که مراسمات و آیین‌های سنتی و اصیل خود را زنده نگه داریم. شب یلدا یک جشن کهن در کشور ما است که آیین‌های متنوعی در جای جای کشورمان در این شب اجرا می‌شود و برگزاری جشنواره‌های یلدایی و توجه خانواده‌ها به این آیین می‌تواند در احیای آیین‌های یلدایی موثر باشد.
انتهای پیام/
نظر شما