مهدی عنبر، کارشناس گردشگری در یادداشتی نوشت: پرونده جشن مهرگان پس از نوروز، شب یلدا/چله، سفره افطار، و جشن سده که همگی تبلوری از آداب و رسوم، آیین‌ها، و شیوه‌های زندگی است، توسط یونسکو به ثبت جهانی رسید.

البته که پرونده‌های جهانی میراث ناملموس فراتر از پرونده‌های یاد شده است و موارد فوق، پرونده‌های مربوط به مراسم و جشن‌هاست. نکته قابل توجه در این پرونده‌ها، مشترک بودن کشورمان با سایر کشورهای همسایه و غیرهمسایه در تهیه، ارسال و ثبت آنهاست.

نوروز آغاز بهار و مهر آغاز پاییز است که در این دو هنگام ایرانیان دو جشن بزرگ ملی خود را برگزار می‌کردند با مراسم و آدابی تقریباً مشترک. هر دو جشن از اعتبار و عظمت برخوردار بود و نمی‌توانستند یکی را بر دیگری برتری دهند چنانکه از سلمان فارسی نقل است که خدواند یاقوت را در نوروز و زبرجد را در مهرگان برای زینت بندگان پدید آورد.

شانزدهم مهر جشن اصلی مهرگان است. در منابع و کتاب‌های تاریخی از جمله آثارالباقیه و التفهیم ابوریحان بیرونی و غرر اخبار ملوک الفرس اثر ثعالبی آمده است که ایرانیان روز مهر از مهر ماه را به موجب خروج فریدون و شورش وی به وسیله کاوه آهنگر بر ضحاک و مغلوب کردن و به بند کشیدن ضحاک گرامی می‌دارند.

آداب و رسوم جشن مهرگان

همان سفره‌ای که در نوروز بود در مهرگان نیز گسترده می‌شد؛ اما خوان مهرگانی اقلام متفاوتی داشت.

در سفره مهرگانی انواع میوه‌های فصل، گل و ریحان، و لورک(نوعی نان) و به ویژه از میوه‌ها انار و سیب می‌نهند. آویشن از جمله سبزی‌های مقدس است که در مراسم و شعائر دینی و سنتی کاربردی فراوان دارد؛ آن را در کاسه‌ای پر از آب می‌نهند تا بوی خوش بپراکند. ظرف‌هایی از سنجد و بادام و پسته می‌گذارند. آش، حلوا، نان سیرو، کماج، چیمال (که از روغن و نان و خرما تهیه می‌شود) هم در سفره قرار داده می‌شود.

در برخی دیگر از سفره‌ها، نان‌های گرد و کوچکی از آرد هفت نوع دانه چون گندم، جو، عدس، برنج، لوبیا، ذرت هم تهیه می‌شد. خوانچه‌ای که چون سفره هفت سین نوروزی بود. در آن انواع میوه‌های‌تر و خشک و شاخه‌های سبز، گل، شکر و شاخه‌های گیاهی از بید و زیتون و به و انار و مورد و نوعی سرو قرار داده می‌شد.

هر نوزادی که در روز مهرگان متولد می‌شد نامی که کلمه مهر در ترکیب آن باشد بر نوزاد می‌نهادند: مهراب – مهرآذر – مهرآفرین – مهرگان – مهربان – مهر اورنگ – مهرزاد – مهرشاد – مهرداد – مهرنوش – مهرچهر – مهردخت – مهرانگیز – مهربانو – مهرناز

مهرگان در ادبیات و موسیقی

جشن مهرگان در ادبیات فارسی و اشعار شاعران ایران زمین نیز نمود دارد که از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد.

به روز خجسته سر مهر ماه / به سر بر نهاد آن کیانی کلاه (فردوسی)

ملکا جشن مهرگان آمد/ جشن شاهان و خسروان آمد (رودکی)

شاد باشید که جشن مهرگان آمد/ بانگ و آوای درای کاروان آمد (منوچهری)

روز مهر و ماه مهر و جشن فرخ مهرگان / مهر بیفزاای‌نگار ماه چهر مهربان (مسعود سعد سلمان)

در الحان موسیقی ایرانی نیز مهرگان جایگاه دارد. نظامی گنجوی در خسرو و شیرین نام سی لحن از الحان موسیقی ایرانی را که باربد ساخته بود، نقل کرده است که نام لحن بیست و یکم مهرگانی بوده است. نظامی در توصیف لحن مهرگانی این گونه سروده است.

چو نو کردی نوا مهرگانی/ ببردی هوش خلق از مهربانی

 

انتهای پیام/