فاطمه داوری سخنگوی معاونت میراث‌فرهنگی در یادداشتی نوشت: تحول خردورزانه در حفاظت و احیاء بناهای تاریخی از دل موضوعات «تاب آوری ساختاری و عملکردی بناهای تاریخی»، «ایمنی آثار تاریخی در مواجه با حضور اجتماعات و رویدادها» و «ایمنی انسان در مکان تاریخی» می‌گذرد.

امسال شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌های تاریخی در قالب برنامه چند ساله خود؛ سال را با پیام «میراث در تهدید از بلایا و درگیری‌ها (آمادگی و یادگیری)» نامگذاری کرده است.

 در ایران هم به تبع آن، از یکسو رخدادها و تاثیر شرایط محیطی غالب که بحران‌های طبیعی نظیر سیل و زلزله و بحران‌های ناشی از تدابیر غلط توسعه‌ای مثل فرونشست را در بر دارد و از سوی دیگر بعضا با تعارضات اجتماعی نسبت به آثار تاریخی همراه است این روز با پیام «تاب‌آوری آثار تاریخی در برابر بحرانها» معرفی شده است. گرامیداشت این روز فرصتی است تا نگاهی اجمالی تر به گستره مفهومی و کارکردی تاب آوری در بناها و اماکن تاریخی از منظری مبتنی بر شرایط روز داشته باشیم.

تاب‌آوری (Resilience) توانایی مقابله با شرایط دشوار و پاسخ انعطاف‌پذیر به فشارها است، مفهوم تاب‌آوری در اثر تاریخی موید توان ساختاری و کارکردی موفق مقابله با انواع تهدید و بحران است.

آستانه انطباق و پذیرش تغییر که منجر به واکنش اثر به عوامل است را باید در ظرفیت مفهوم تاب‌آوری جستجو کنیم. در این نوشتار حسب شرایط و مسائل بناهای تاریخ در ایران به چند وجه به روز آن می پردازیم.

تاب‌آوری ساختاری بناهای تاریخی

روشن است آستانه مقاومت ساختارهای تاریخی، در اثر گذشت زمان و فرسودگی تدریجی با حالت بهینه آثار فاصلهای قابل تامل دارد. که امروزه یا از آن آگاه نیستیم و موجب تشدید فشارها و تنش های وارده بر اثر میشویم و یا در صورت آگاهی به دنبال راه‌حل‌هایی در قالب مقاوم سازی و توانمندی اثر با شیوه‌های نوین هستیم. در این بین جاذبه‌های بهره‌گیری از فناوری‌ها و مصالح نوین چنان غرقمان می‌کند که نتیجه مداخلات علاوه بر این که نقض غرض ارزش‌های اثر است ساحت حفاظت مبتنی بر اصالت و یکپارچگی ساختاری اثر را هم مخدوش می‌کند.

یادآوری این نکته حائز اهمیت است که ذات ارزشمندی اثر تاریخی به تجلی دانش، مهارت و باوری است که پیشینیانمان در اثر متجلی کرده‌اند و قرار است برای ما پندآموز باشد. دانش و مهارتی که هزاره‌ها انطباق با شرایط محیطی و پایداری آثار را به همراه داشته و قرار است خوانش این دانش و تدابیر، چراغ راه معماری، شهرسازی و توسعه عمرانی پایدار سرزمینمان باشد و نباید از خوانش آن در یک اثر برای تقویت و پایداری آن غافل بمانیم.

تاب‌آوری عملکردی بناهای تاریخی

آستانه تاب‌آوری فضاها از منظر عملکردی و پذیرش حضور انسان و برگزاری رویدادهای اجتماعی و فرهنگی، موضوعی جدی برای این روزهای است. 

روشن است در عمده بناهای تاریخی که ظرفیت احیاء از طریق رویکردهای موزه ای را دارند یا بناهایی که مسیر احیاء در آنها از طریق تغییر و به روزرسانی عملکرد رخ می‌دهد. باید به مفهوم ظرفیت‌پذیری حضور انسان در فضا تاملی جدی داشته باشیم.

موضوع و مفهوم پلان سلامت و ایمنی محیط (HSE) در محیط‌های تاریخی، مبتنی بر ایمنی انسان در محیط است اما پلان سلامت و ایمنی محیط تاریخی (HSHE) مبتنی بر دو رکن «سلامت و ایمنی اثر تاریخی» و «سلامت و ایمنی انسان در محیط تاریخی» است. 

 لازم و ضروری است در کشور از این منظر برای آثار تاریخی که بازدید عمومی دارند:

 الف- نهضت تهیه HSHE اماکن تاریخی و موزهها را رقم بزنیم.

ب- برنامه‌ها بازدید از آثار تاریخی و موزه‌هایمان، تابعی از زمان و ظرفیت فضا بشود و ساختارهای برنامه‌ریزی بازدید و بلیط فروشی آثار مبتنی بر آن تعیین، اعلام و عملیاتی شود.

انتهای پیام/