میراث آریا: «هلونچوکان» روستایی در بخش مرکزی شهرستان قصرقند از توابع منطقه بلوچستان واقع در جنوب استان سیستان و بلوچستان است که ساخت سفال در آن قدمتی ۷ تا ۹ هزار ساله دارد و از جمله سفال‌های منحصر به‌فرد کشور نیز محسوب می‌شود که صرفاً با دست و بدون بهره‌مندی از هر نوع ابزار و چرخ سفالگری برقی صورت می‌گیرد و نقش سفال‌های آن از آمیزش آب با سنگ و دست صنعتگر شکل می‌گیرد.

مطالعات قوم‌باستان‌شناسی نشان می‌دهد سفالگری در هلونچوکان با روش‌های سنتی و مشابه سفال‌های دوران پیش از تاریخ انجام می‌شود. این استمرار در تکنیک‌های ساخت، نشان‌دهنده تداوم فرهنگی و هنری در این منطقه است.

در هلونچوکان، سفالگران با استفاده از خاک رس محلی و بدون بهره‌گیری از چرخ سفالگری، ظروف سفالی را به‌صورت دستی شکل می‌دهند. این روش ساخت، سفال‌های این منطقه را از سایر نقاط متمایز می‌کند.

نقش‌پردازی با الهام از طبیعت و سنت

نقوش سفال‌های هلونچوکان یا یا در زبان عامیانه «هلونچکان» با استفاده از ترکیب آب و سنگ و ابزارهای ساده‌ای مانند چوب‌های نازک خرما ایجاد می‌شود. این نقوش اغلب هندسی و الهام‌گرفته از طبیعت و سنت‌های محلی هستند.

سفالگران هلونچوکان انواع ظروف سفالی مانند خمره، دیزی، کوزه، بشقاب، کاسه، قندان، سینی، گلدان، قوری، اسپند دودکن، خمیردان و جاماستی را تولید می‌کنند.

زنان روستای هلونچوکان نقش مهمی در حفظ و انتقال هنر سفالگری دارند. آن‌ها با دستان خود و بدون استفاده از ابزارهای مدرن، این هنر را از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌کنند.

نیاز مبرم به بازار فروش و حمایت‌های لازم

با وجود ارزش هنری و تاریخی سفال‌های هلونچوکان، نبود بازار فروش مناسب و حمایت‌های مالی، این هنر را با خطر فراموشی مواجه کرده است.

روستای «کلپورگان» شهرستان سراوان در شرق سیستان و بلوچستان نیز به‌عنوان یکی از مراکز سفالگری باستانی شناخته می‌شود که سفال در آن نیز مانند سفال‌های هلونچوکان و بدون بهره‌مندی از هر نوع ابزار و چرخ سفالگری برقی صورت می‌گیرد و البته به دلیل اینکه در سال ۱۳۹۶ این روستا به‌عنوان نخستین روستای صنایع دستی جهان ثبت شد، سفال آن از شهرت بیشتری برخوردار است.

سفالگری در هلونچوکان نه‌تنها از نظر فرهنگی و هنری اهمیت دارد، بلکه می‌تواند به‌عنوان منبعی برای اشتغال‌زایی و توسعهه اقتصادی منطقه نیز محسوب شود.

تلاش میراث فرهنگی برای حمایت از هلونچوکان

سفالگری در هلونچوکان میراثی ارزشمند است که نیازمند توجه و حمایت برای حفظ و انتقال به نسل‌های آینده است. در همین راستا معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان از آغاز پیش تولید مجموعه مستند سفال هلونچوکان خبر داد.

وحیده رخشانی گفت: این مجموعه با هدف معرفی و حمایت از هنر رو به فراموشی سفال هلونچوکان در شهرستان قصرقند و همچنین حفظ هویت فرهنگی و بازیابی این صنعت دیرینه، به چگونگی مراحل تولید و بیان مشکلات و دغدغه‌های صنعتگران آن به مخاطبان می‌پردازد.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان با بیان اینکه این مستند به همت «بهار پورکرمی» یکی از پژوهشگران حوزه صنایع دستی استان و با همکاری معاونت صنایع دستی اداره‌کل ساخته می‌شود، افزود: پخش این مستند در شبکه‌های سراسری و استانی هامون و بستر فضای مجازی با هدف معرفی بیش از پیش این هنر در سطوح ملی و بین‌المللی از جمله اهداف ساخت این مستند است.

رخشانی اظهار کرد: این میراث کهن به تازگی به نام استان سیستان و بلوچستان ثبت ملی شده و درصدد ثبت آن در شورای جهانی صنایع دستی تحت نظارت سازمان ملل هستیم.

خیران صنایع دستی پای کار هستند

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قصرقند در سیستان و بلوچستان از خرید و اهدای یک دستگاه بالمیل (تولید گِل سفال) و تحویل آن به صنعتگران این شهرستان خبر داد.
عارف رئیسی بیان کرد: در راستای حمایت از هنر رو به فراموشی سفال هلنچکان و ارتقای تجهیزات کارگاهی، انجمن نیک ورزی ایرانگرد با مدیریت جواد قارایی، یک دستگاه بالمیل (دستگاه تولید گل سفال) را به ارزش ۳ میلیارد ریال به سفالگران هلنچکان شهرستان قصرقند اهدا کرد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قصرقند ضمن قدردانی از این اقدام خیرخواهانه، آن را گامی مهم در راستای محرومیت‌زدایی، تجهیز و معرفی بهتر این صنعت دانست و ابرازامیدواری کرد که با حمایت مستمر خیرین، بتوانیم این هنر رو به فراموشی را در این منطقه احیا کنیم.

هلونچوکان، روستایی در بخش مرکزی شهرستان قصرقند در استان سیستان و بلوچستان است که ساخت سفال در آن قدمتی هفت تا ۹هزار ساله دارد و از جمله سفال‌های منحصر بفرد کشور نیز محسوب می‌شود که صرفاً با دست و بدون بهره‌مندی از هر نوع ابزار و چرخ سفالگری برقی صورت می‌گیرد و نقش سفال‌های آن از آمیزش آب با سنگ و دست صنعتگر شکل می‌گیرد.

انتهای پیام/