مهدی نصر اصفهانی در گفت‌وگو با میراث‌آریا، با بیان این که صنایع‌دستی ایران در تقاطع سنت و فناوری قرار دارد، اظهار کرد: وضعیت صنایع‌دستی ایران در عصر حاضر ترکیبی از چالش‌های عمیق و فرصت‌های نوظهور است.

معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قم؛ افول آموزش سنتی را از چالش‌های مسیر تداوم میراث صنایع‌دستی برشمرد و افزود: نظام استاد-شاگردی که ریشه در فرهنگ انتقال تجربی دارد، در حال کمرنگ شدن است، بسیاری از استادان برجسته صنایع‌دستی، جانشینان علاقه‌مند و مستعدی برای انتقال دانش خود نمی‌یابند؛ از سوی دیگر، آموزش‌های دانشگاهی در این حوزه بیش‌تر جنبه نظری (تئوریک) دارند و از تحرک بازار فاصله گرفته‌اند.

نصر اصفهانی، رقابت نابرابر با تولید انبوه و قاچاق را از دیگر چالش‌های صنایع دستی معرفی و اضافه کرد: بازار داخلی و حتی صادراتی با ورود بی‌رویه محصولات تقلبی و ارزان‌قیمت از کشورهای شرق آسیا مواجه شده است؛ همچنین، قاچاق صنایع‌دستی ایرانی به خارج از کشور بدون بازگشت مالی به هنرمندان، به دلیل ضعف در نظام مالکیت فکری، همچنان یک معضل جدی است.

او ضعف در بازاریابی و فروش صنایع‌دستی را مورد توجه قرار داد و گفت: نبود راهبرد (استراتژی) بازاریابی دیجیتال، عدم حضور مؤثر در شبکه‌های اجتماعی و سکوهای (پلتفرم‌های) فروش جهانی و همچنین کاهش گردشگران خارجی پس از همه‌گیری ویروس کرونا، از دلایل رکود بازار فروش این آثار عنوان می‌شود.

معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قم یادآور شد: افزایش قیمت مواد اولیه، کمبود ابزارهای پیشرفته برای تولید و نبود حمایت‌های اجتماعی همچون بیمه برای هنرمندان، شرایط کار را برای بسیاری از تولیدکنندگان دشوار کرده است.

نصر اصفهانی افزود: همچنین فقدان نوآوری در طراحی باعث شده است، بسیاری از محصولات، تکرار نسخه‌های تاریخی هستند که با سلیقه و کاربردهای نوین (مدرن) همخوانی ندارند، از طرفی ارتباط ضعیف میان طراحان صنعتی و هنرمندان نیز به کُندی روند نوآوری دامن زده است.

او با بیان این که با وجود چالش‌ها، کارشناسان معتقدند که موج جدیدی از فرصت‌ها در حال شکل‌گیری است،  اظهار کرد: گسترش سکوهای (پلتفرم‌های) دیجیتال به عنوان بستر فروش مستقیم به مشتریان جهانی از طریق تارنماها (‌سایت‌ها)، بازارهای برخط (آنلاین) به هنرمندان امکان دیده‌شدن و کسب درآمد بیش‌تر را داده است؛ همچنین استفاده از فناوری‌هایی مانند واقعیت مجازی (VR) در نمایش فرآیند تولید، تجربه‌ای غنی‌تر برای مخاطبان فراهم کرده است.

تقاضا برای محصولات دست‌ساز و دوستدار محیط‌زیست رو به افزایش است

معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قم؛ گرایش جهانی به اصالت و پایداری را مورد توجه قرار داد و گفت: تقاضا برای محصولات دست‌ساز و دوستدار محیط‌زیست رو به افزایش است؛ این موضوع برای صنایعی چون فلزکاری، سفالگری و چوب‌کاری که از مواد اولیه طبیعی و بومی استفاده می‌کنند، مزیت رقابتی ایجاد کرده است.  

نصر اصفهانی ادامه داد: تلفیق سنت با فناوری‌های نو، استفاده از چاپگرهای سه‌بعدی، دستگاه‌های سی.اِن.سی. (CNC) و نرم‌افزارهای طراحی مانند CAD (طراحی به کمک رایانه)، فرایند تولید را سرعت بخشیده و امکان خلق آثار نوآورانه با حفظ اصالت را فراهم کرده است.

او افزود: همچنین رونق گردشگری خلاق از طریق تورهای کارگاهی در شهرهایی مانند قم، اصفهان و میبد (استان یزد) که به گردشگران تجربه ساخت صنایع‌دستی می‌دهند، مورد توجه قرار گرفته‌اند، از طرفی دوره‌های آموزش کوتاه‌مدت صنایع‌دستی برای گردشگران خارجی در حال رشد است.

معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قم؛ به حمایت‌های نهادی نوپا اشاره کرد و گفت: از جمله اقدام‌های مثبت آن، می‌توان به ثبت جغرافیایی محصولات خاص مانند «خاتم اصفهان» و «انگشتر قم» اشاره کرد که به برندینگ بین‌المللی این صنایع کمک می‌کند و نیز تشکیل اتحادیه‌ها و تعاونی‌های خصوصی گامی در جهت تسهیل صادرات برداشته است. 

نصر اصفهانی با اشاره به هنر کاشیکاری تصریح کرد: حذف تدریجی کاشیکاری در معماری نوین (مدرن) و انرژی‌بَر بودن پخت در کوره‌های سنتی از جمله چالش‌ها و تقاضا برای کاشی‌های تزیینی (دیواری) در دکوراسیون جهانی است و استفاده از لعاب‌های سازگار با محیط زیست و کوره‌های الکتریکی از فرصت‌های ویژه این رشته است. 

او رشته منبت و معرق چوب را مورد توجه قرار داد و گفت: کمبود چوب‌های مرغوب (مثل گردو و راش)، ترکیب با طراحی نوین (مبلمان، میز و آباژور) برای بازارهای لوکس، زمان‌بَر بودن تولید انبوه، ساخت آثار هنری کوچک (مینیاتوری) برای صادرات آسان را، از چالش‌ها و فرصت‌های این رشته معرفی کرد.

معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قم؛ با بیان این که صنایع‌دستی ایران در تقاطع سنت و فناوری قرار دارد، گفت: برای تبدیل چالش‌ها به فرصت، ابتدا باید بازاریابی دیجیتال را به عنوان اولویت اول پذیرفت، گام بعدی تنوع بخشی به محصولات (تلفیق کاربردی‌سازی و هنر، مانند مبلمان منبت‌کاری شده با طراحی نوین) است.

نصر اصفهانی ایجاد شبکه‌های توزیع بین‌المللی با همکاری بخش خصوصی، توسعه گردشگری صنایع‌دستی با همکاری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی؛ حمایت از نوآوری در طراحی و فناوری‌های کمکی بدون حذف اصالت دست را از دیگر راهکارها معرفی کرد و گفت: آینده روشن است؛ اما مشروط به عبور از رویکردهای سنتی؛ هنرمند ایرانی باید همزمان حافظ میراث و کارآفرین خالق باشد، ظرفیت و توانایی صنایع‌دستی ایران برای تبدیل شدن به یکی از قطب‌های اقتصادی خالق جهانی، انکارناپذیر است.

۲۰ خرداد روز جهانی صنایع‌دستی و از ۲۰ تا ۲۶ خرداد به عنوان هفته صنایع‌دستی و همچنین ۲۰ خرداد به‌ عنوان روز ملی فرش نامگذاری شده است.

انتهای پیام/