میراث آریا: با فرا رسیدن ماه محرم، خراسان جنوبی بهویژه شهرها و روستاهای آن حال و هوایی خاص به خود میگیرد و مردم این دیار با شور و شوق وصفناپذیری آیینهای سنتی و ویژه عزاداری را برگزار میکنند.
در این مراسمها، ارادت خالصانه مردم به امام حسین (ع) و شهدای کربلا جلوهگر میشود و پیوندی عمیق میان نسلها و تاریخ شکل میگیرد. هر گوشه از این استان، جلوهای متفاوت اما در عین حال همراستا با فرهنگ عاشورایی را به نمایش میگذارد.
آیینهای محرم در خراسان جنوبی جلوهای از فرهنگ غنی، عشق به اهل بیت و پیوند نسلی میان مردم این دیار است. این مراسمها که هر کدام دارای قدمت تاریخی و معنوی ویژهای هستند، پیام انسانسازی، ایثار و شهادتطلبی را به نسلهای آینده منتقل کرده و نقش مهمی در حفظ هویت فرهنگی و مذهبی استان دارند.
مراسم بیلزنی؛ تنها آئین منحصربهفرد در شهرستان خوسف
یکی از ویژهترین آیینهای محرم در خراسان جنوبی، مراسم بیلزنی است که تنها در شهر خوسف برگزار میشود و در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شده است. این آیین که در ظهر عاشورا به یاد طایفه بنیاسد و کمک آنها در دفن شهدای کربلا اجرا میشود، با حضور چهار دسته ۱۵ نفره از اعضای دو هیأت مختلف، به صورت دایرهوار و هماهنگ انجام میگیرد. شرکتکنندگان بیلهای خود را به هم میزنند و با صدای بلند فریاد «حیدر علی» عشق و وفاداری خود را به امام حسین (ع) ابراز میکنند. این مراسم که سابقهای طولانی دارد، پس از ممنوعیت در سال ۱۳۲۷ شمسی دوباره احیا و ادامه یافته است.
تعزیه «زعفرجن»؛ آیینی نمایشی از نبرد خیر و شر در بشرویه
تعزیه «زعفرجن» یکی از آیینهای شاخص و ماندگار شهرستان بشرویه است که در روز عاشورا اجرا میشود. در این تعزیه، شخصیتی به نام زعفرجن به همراه اجنه به میدان کربلا میآید و امام حسین (ع) او را به خاطر انجام وظیفهاش میآمرزد ولی اجازه ورود به میدان جنگ نمیدهد. این نمایش مذهبی با لباسهایی ویژه و موروثی که توسط بانوان ماهر بشرویه دوخته میشود، همراه با حضور ۲۰ تا ۳۰ نفر در نقش اجنه و علمدار، جلوهای خاص از فرهنگ محلی است و در فهرست آثار معنوی کشور ثبت شده است.
شبیهخوانی؛ نمایش زنده وقایع عاشورا در روستاهای خراسان جنوبی
شبیهخوانی یا تعزیهخوانی یکی از قدیمیترین و اصلیترین مراسم عزاداری محرم در استان است که با برپایی عَلَم و خیمه و دعوت مردم از طریق طبل و بوق، روایتی زنده از واقعه کربلا ارائه میکند. هرچند این آیین در سالهای اخیر در بسیاری از مناطق کمرنگ شده، اما در برخی روستاها همچنان با شور و حرارت خاصی اجرا میشود و در روز عاشورا به اوج خود میرسد.
آیین تکیهبندان روستای سرخنگ؛ آغاز رسمی عزاداری
مراسم تکیهبندان که هر ساله در دوم محرم در روستای سرخنگ شهرستان درمیان برگزار میشود، با تزئین رنگارنگ تکیه توسط پارچههای نذری، دستمالهای آویز و کتیبههای مذهبی آغازگر رسمی ماه محرم است. این آیین که قدمتی دیرینه دارد و در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شده، فضای معنوی و معنایی خاصی به عزاداریهای منطقه میبخشد.
مراسم سنگزنی قهستان؛ سنتی ماندگار در درمیان
سنگزنی از دیگر آیینهای منحصر به فرد استان است که در شهرستان درمیان و به ویژه شهر قهستان برگزار میشود. سنگها، دو تکه چوب استوانهای هستند که با نخ به هم وصل شدهاند و صدای خاصی هنگام کوبیدن ایجاد میکنند. این آیین که معمولاً از شب پنجم محرم همراه با هیأت برگزار میشود، از پدر به فرزند منتقل میشود و یادآور سنتهای اصیل مذهبی است. سنگزنی در فهرست آثار معنوی کشور نیز به ثبت رسیده است.
مشعلگردانی در برکوه و خور؛ روشنایی در سوگ
آیین مشعلگردانی که با روشن کردن مشعلهای آهنی آغشته به روغن پنبه دانه یا نفت همراه است، در روستای برکوه و خور شهرستان سربیشه برگزار میشود. این مراسم یادآور روشناییهای اطراف خیمه امام حسین (ع) در شب عاشورا است و تا صبح ادامه دارد؛ مشعلها خاموش نمیشوند و احترام ویژهای به آنها گذاشته میشود، به حدی که برخی زمینهای کشاورزی خود را وقف مشعل کردهاند. این آیین هم در فهرست میراث معنوی کشور جای دارد.
علمگردانی و عقد علم؛ نماد عزاداری و وحدت در بیرجند و روستاها
علمگردانی از مراسم دیرینه عزاداری در استان است که در آن علمها که نماد امام حسین (ع) و اصحابش هستند، به در خانهها برده شده و نذورات جمعآوری میشود. پایههای چوبی این علمها با پوششی پارچهای رنگی، به ویژه سیاه و سبز، تزئین میشوند و توغهایی با دستمالهای رنگی بر بالای آن نصب میشود. مراسم عقد علم یا علمبندان نیز در غروب آخرین روز ذیالحجه در بیرجند و برخی مناطق دیگر برگزار شده و به معنای شروع رسمی عزاداری است. این آیینها پیوند عمیق فرهنگی و مذهبی مردمان خراسان جنوبی را نمایان میکنند.
عماریورپوشم بشرویه؛ آیینی ویژه بانوان
مراسم عماریورپوشم که بیش از صد سال قدمت دارد، توسط بانوان شهرستان بشرویه اجرا میشود. در این مراسم که در روز اول محرم در بناهای تاریخی شهرستان برگزار میشود، عماری — صندوقی مخصوص که روی شتر یا فیل نصب میشود — با پارچههای نذر شده به دقت پوشانده و تزئین میگردد. این عماری که اسکلت آن از چوب درختان محلی است، با ۱۴ چادر به نشانه ۱۴ معصوم پوشانده میشود و در جلوی آن آینههایی به تعداد امامان نصب میشود. این آیین جلوهای از هنر، معنویت و فرهنگ زنان منطقه است.
مراسم هفت منبر بیرجند؛ آیینی پرشور توسط زنان
یکی از آیینهای ویژه محرم در بیرجند، مراسم هفت منبر است که در غروب روز تاسوعا توسط زنان برگزار میشود. زنان سالخورده، جوان و دختران در مکانهای مختلفی که روضه خوانی برگزار شده، شمع روشن میکنند و نذورات خود را در تشتهایی قرار میدهند. خادمهای محل مسئول حفظ و مراقبت از این شمعها تا پایان مراسم هستند و اشک شمعها به نشانه عزاداری جمعآوری میشود.
انتهای پیام/
نظر شما