میراث  آریا: دمام نقشی مهم در آیین‌های مذهبی، به‌ویژه مراسم سوگواری ماه محرم، و همچنین در موسیقی محلی بوشهری دارد. دمام نه‌تنها یک آلت موسیقی است، بلکه بخشی از هویت فرهنگی مردم جنوب محسوب می‌شود. ساخت دمام در بوشهر یک هنر قدیمی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و همچنان با روش‌های سنتی انجام می‌شود.

شکل و ساختار دمام

دمام به‌طور معمول از یک بدنه‌ی استوانه‌ای چوبی تشکیل شده است که دو طرف آن با پوست حیوانات، عمدتاً پوست گوسفند یا بز، پوشانده می‌شود. طول این ساز معمولاً بین ۴۰ تا ۶۰ سانتی‌متر است و قطر آن به نوع استفاده و ترجیح نوازنده بستگی دارد. برای کوبیدن روی دمام از چوب‌هایی نازک و خمیده استفاده می‌شود که به آن‌ها «چوبک» یا «مضراب» می‌گویند.

مراحل ساخت دمام

فرایند ساخت دمام با تهیه بدنه چوبی آغاز می‌شود. چوب مورد استفاده معمولاً از درخت‌های مقاوم و محلی مانند کنار یا سدر انتخاب می‌شود. استادکار ابتدا چوب را به شکل استوانه درمی‌آورد، سپس درون آن را با ابزارهای سنتی می‌تراشد تا سبک‌تر و قابل‌حمل‌تر شود.

مرحله بعدی آماده‌سازی پوست است. برای این کار، پوست گوسفند را ابتدا نمک‌سود کرده و سپس در آفتاب خشک می‌کنند. پس از آن، پوست در آب گرم خیس می‌شود تا نرم و انعطاف‌پذیر شود. سپس دو طرف بدنه چوبی با این پوست پوشانده و با طناب‌های کنفی یا روده‌ای کشیده و محکم می‌شود. برای ثابت ماندن کوک دمام، گاهی از حلقه‌های فلزی یا چوبی نیز استفاده می‌شود.

اهمیت فرهنگی دمام در بوش

دمام‌زنی در بوشهر بیش از یک اجرا یا نوازندگی ساده است. این ساز در دسته‌جات عزاداری ماه محرم نقشی کلیدی دارد. ضرب‌آهنگ‌های دمام به‌گونه‌ای است که با احساسات سوگوارانه مردم هماهنگ می‌شود و فضای روحانی خاصی ایجاد می‌کند. در بسیاری از مراسمات، صدای دمام پیش‌درآمدی برای ورود دیگر سازها مانند سنج و بوق محسوب می‌شود.

در محله‌های قدیمی بوشهر، ساخت دمام معمولاً به دست استادکاران شناخته‌شده‌ای انجام می‌شود که شهرتشان نه‌فقط در شهر، بلکه در کل استان پیچیده است. این استادکاران اغلب تجربه‌ای چند ده‌ساله دارند و هر دمامی که می‌سازند، ویژگی‌ها و صدایی خاص دارد.

چالش‌ها و آینده این هنر

با گسترش فناوری و ورود سازهای صنعتی، ساخت سنتی دمام در خطر فراموشی قرار گرفته است. از سوی دیگر، هزینه‌های تهیه مواد اولیه نیز افزایش یافته و ادامه این هنر را برای برخی استادکاران دشوار کرده است. با این حال، در سال‌های اخیر توجه نهادهای فرهنگی به حفظ میراث موسیقایی باعث شده کارگاه‌هایی برای آموزش ساخت دمام برگزار شود.

بسیاری از جوانان بوشهری هنوز علاقه‌مند به یادگیری این هنر هستند و در کنار استادکاران قدیمی به تمرین می‌پردازند. این علاقه می‌تواند تضمینی برای زنده ماندن این هنر ارزشمند در سال‌های آینده باشد.

انتهای پیام/