علی پوزن، مشاور گردشگری دریایی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی‌هرمزگان در یادداشتی نوشت: وقتی از توسعه در جزیره قشم سخن می‌گوییم، نباید تنها به زمین، سواحل و ظرفیت‌های طبیعی آن نگاه کنیم؛ چرا که قشم فقط یک مکان جغرافیایی نیست، بلکه یک فرهنگ زنده است. فرهنگی که قرن‌ها در گفت‌وگو با جهان شکل گرفته؛ از هند و چین گرفته تا شرق آفریقا و امروز در پیوند مستمر با دبی و عمان.

همین ارتباط تاریخی، از مردم قشم انسان‌هایی مداراگر ساخته است. اما این مدارا به‌معنای بی‌مرزی فرهنگی نیست. برعکس، مردم قشم برای ارزش‌های درونی خود احترام قائل‌اند. سبک زندگی، نوع پوشش، روابط اجتماعی و حتی سکوت‌هایشان، ریشه در باورها و حافظه‌ای دارند که ورود به آن، نیازمند احترام و شناخت است.

سرمایه‌گذاران و فعالان گردشگری زمانی که وارد یک روستا یا منطقه می‌شوند، اغلب طبیعت و زمین را می‌بینند، اما فراموش می‌کنند که آن زمین بخشی از یک بافت زنده انسانی است. در این فضا، حتی سکوت معنا دارد و فرم خانه‌ها بازتابی از اقلیم، ساختار خانواده و سبک زندگی است.

در این میان، مفهوم توسعه پایدار نقشی کلیدی دارد؛ مفهومی که اغلب تنها به شکلی سطحی درک می‌شود. پایداری یعنی توسعه‌ای که سود اقتصادی به همراه دارد، اما هم‌زمان به بافت اجتماعی آسیب نمی‌زند و فرصت بازسازی به طبیعت می‌دهد. یعنی ساخت‌وسازی که همسایگان را بیگانه نکند، فرهنگ محلی را نادیده نگیرد و الگوهای بومی زیستن را از بین نبرد.

توسعه پایدار باید در دل مردم بماند، نه فقط در اسناد پروژه‌ها. توسعه‌ای که رابطه ایجاد کند، نه فاصله؛ و این رابطه بدون احترام متقابل فرهنگی ممکن نیست.

احترام فرهنگی، تنها در لبخند و برخورد اولیه خلاصه نمی‌شود. رفتارها ناخواسته می‌توانند تأثیرات عمیقی بر جامعه میزبان، به‌ویژه کودکان و نوجوانان داشته باشند. وقتی مهمان بدون شناخت از فرهنگ میزبان، الگوهای رفتاری خود را وارد می‌کند، گاه این میزبان است که متأثر می‌شود، نه برعکس.

بدتر از آن، زمانی است که جامعه بومی دچار تردید نسبت به هویت خود می‌شود. اعتمادبه‌نفس فرهنگی کاهش می‌یابد و تصور برتری الگوهای بیرونی شکل می‌گیرد. این دگرگونی را می‌توان در تغییر پوشش، معماری خانه‌ها و رفتارهای اجتماعی مشاهده کرد.

معماری نیز از این بحران در امان نمانده؛ وقتی سبک‌های بیگانه بدون درک و تطبیق وارد می‌شوند، خانه‌هایی بی‌ریشه و بی‌روح شکل می‌گیرند. این در حالی است که همچنان سرمایه‌گذارانی هستند چه بومی، چه غیربومی با رویکرد مسئولانه که معماری را بر پایه اقلیم، فرهنگ و نیازهای منطقه‌ای طراحی می‌کنند و الگوهای موفقی ارائه می‌دهند.
امروز می‌توان با نگاهی دقیق، برای آیندگان نشانه‌هایی برجای گذاشت؛ در رفتار، معماری و نوع تعامل با طبیعت و انسان. نشانه‌هایی که بگویند: می‌توان مدرن بود و درعین‌حال، با احترام به فرهنگ، زیست.

توسعه سالم همواره از بستر همزیستی مسالمت‌آمیز عبور می‌کند. نه میزبان برتر است، نه مهمان؛ نه بومی، نه غیربومی. آنچه مهم است، درک متقابل و احترام به بافتی است که وارد آن می‌شویم. سرمایه‌گذار اگر به‌دنبال پذیرش واقعی است، باید گفت‌وگو کند، نه فقط معامله.

معماری فقط ساخت دیوار و سقف نیست؛ معماری، زبان بی‌صدای احترام است. معماران گذشته نیز صرفاً سنت را تکرار نمی‌کردند؛ بلکه با درک آن، نوآوری می‌کردند. امروز هم می‌توان با فهم گذشته، معماری ریشه‌دار اما رو به آینده آفرید.

اگر ریشه‌ها را فراموش کنیم، با نخستین باد خواهیم افتاد. اما اگر به زبان، باورها و حافظه محلی حرمت بگذاریم، توسعه ما نه فقط «موفق»، بلکه بخشی از یک روایت ماندگار خواهد شد.

مردم قشم از مهمان‌نوازترین مردمان ایران هستند. اگر ببینند کسی با احترام وارد دیارشان شده، نه‌تنها پذیرا هستند، بلکه با محبتی دوچندان، او را در دل خانه و فرهنگ خود جای می‌دهند.

در معماری سنتی قشم، فضایی به نام «مجلس» یا «میلس» برای مهمان در نظر گرفته می‌شود؛ اتاقی مخصوص پذیرایی، که حتی در خانه‌های نوساز نیز هنوز حفظ شده است. این فضا فقط یک اتاق نیست، بلکه بازتابی از روحیه میزبانی مردم این جزیره است.

اما اگر این احترام نادیده گرفته شود، مجلس هم خاموش می‌شود؛ نه با در بسته، که با دل گرفته.

فرهنگ میزبانی در قشم، نه امتیازی برای بهره‌کشی، بلکه فرصتی برای آغاز یک رابطه انسانی و برابر است رابطه‌ای که با شناخت و حرمت آغاز می‌شود و می‌تواند درهای همکاری و همدلی را برای سال‌ها باز نگه دارد.

انتهای پیام/