میراثآریا: آثار سنگی در غارهای باستانی مناطق شهرستانهای شهرکرد، اردل و لردگان بهدست آمده و مورد مطالعه قرار گرفته که حدود ۱۰ تا ۱۱ هزار سال قدمت دارد.
بردگوریها (گورستانهای دسته جمعی)، راههای پلکانی سنگی، سنگ نبشتهها، شیرهای سنگی و کاروانسراهای سنگی از آثار سنگی دوران الیمایی و ساسانیان بوده که اکنون جزو آثار باستانی مورد محافظت قرار گرفته است.
سنگتراشی و حجاری بهجای مانده از دوران سنگی یکی از رشتههای بومی چهارمحال و بختیاری بوده که پیشینه آن به قرنهای متمادی برمیگردد.
این هنرصنعت از دوران قدیم در تمامی مصنوعات و ابزار کار مورد نیاز شامل سنگهای آسیاب، آردچی، ناودان، هاون، انواع شیرهای سنگی و غیره ساخته میشُد، اما متأسفانه بهعلتهای مختلف بیشتر مصنوعات سنگی مورد استفاده گسترده مردم قرار نگرفته و تنها در مناطق عشایری و روستاهای دوردست بهصورت محدود کاربری و مصرف دارد.
مرکز مهم حجاری و سنگتراشی در شهرهای شهرکرد، هفشجان و فارسان بوده که بیشتر صنعتگران این رشته هماکنون بهصورت محدود و براساس سفارش اقدام به تولید انواع مصنوعات سنگی شامل هاون، شیرهای سنگی، ناودان، آردچی و سنگهای قبر میکنند.
شیر سنگی یکی از مهمترین و پُرطرفدارترین صنایعدستی حوزه حجاری و سنگتراشی چهارمحال و بختیاری بوده که نمادی از شجاعت و دلاوری است.
هرگاه بزرگی از منطقهای (بهخصوص در مناطق بختیاری) فوت میکرد به فراخور کِسوَت و جایگاه وی، شیرسنگی منقوش به خنجر و اسب و در صورتی که شخصیت مذهبی و علمی داشته در پهلوی شیرسنگی عبارتهای «لا اله الا الله» و «محمداً رسولالله» مزین میشُد که این رسم هنوز هم در مناطق عشایری و روستایی وجود دارد.
در ساخت و تراش شیرهای سنگی از سنگهای بومی معروف به «بُزلَر» استفاده میشود، سنگ «بُزلَر» در اطراف هفشجان از توابع شهرستان شهرکرد وجود دارد و بدون هیچگونه پرداخت وجه محدودیت به کارگاهها حمل میشود.
شیر سنگی نماد غیورمردی و دلاوری مردان بختیاری است، شیرهای سنگی بهنسبت پابرجا در گورستانهای شهرستانهای فارسان، کوهرنگ، اردل و کیار در واقع میراثی هستند که از زمان قاجاریه در میان بختیاریها برجای مانده است.
شیر سنگی حکایت از تشبیه شجاعت و دلیری ایلخان، جنگجویان، سوارکاران، خوانین، کلانتران، کدخدایان و بزرگان طوایف بختیاری به شیر دارد.
بههمین دلیل با درگذشت یکی از این بزرگان شیر سنگی از سوی سنگ تراشهای محلی ساخته و بر سر قبور این بزرگان نصب و بر روی بدنه شیرهای سنگی اشکالی همچون شمشیر، تفنگ و اسب بههمراه مشخصات فرد فوت شده حکاکی میشُد.
در واقع شیرهای سنگی بر قبور جنگاوران و کشتهشدگان در جنگها، یادآور مردانی است که تاریخ پرفراز و نشیب قومشان را در قالبی اُسطورهای به نام خود زینت داده و در دل خاک نهفتهاند.
ابزارکار حجاری و سنگتراشی همان ابزار سنتی و اولیهای بوده کــه قرنها پیش مورد استفاده قرار میگرفته است.
انواع پُتک، چکشهای سنگین و نیمهسنگین، قلمهای فولادی با لبههای الماسی که بنا به نوع کاربرد بهصورت دستساز ساخته میشود.
بهعلت مصرف نشدن تولیدات سنگی در منطقه از سوی عمومی مردم تولید این نوع مصنوعات منحصر به گرفتن سفارش در تعدادی اندک از مناطق روستایی و عشایری است.
پس از حمل سنگ مورد نیاز به محل کارگاهها ابتدا شکل اولیه و آناتومی آن طراحی و سپس بهوسیله قلم و چَکُش نسبت به تکمیل اشکال و اندام آن اقدام میشود.
بیشتر طرحها و اشکال در سنگتراشی و ساخت احجام سنگی به صورت هندسی و انتزاعی است.
تولیدات سنگی و حجاری در صنایعدستی دیگر از اولویت بین مردم برخوردار نیست و با توجه به گرانیهای اخیر و کاهش قدرت خرید مردم متأسفانه سفارش تولیدات صنایعدستی سنگی بسیار کم شده است.
سنگتراشان هفشجان از توابع شهرستان شهرکرد قیمت تولیدات خود را با همان نرخ سالهای گذشته عرضه میکنند اما باز هم میزان فروش آنها نسبت به قبل از نصف هم کمتر شده است.
البته هزینههای تولید مصنوعات سنگی، حجاری و سنگتراشی افزایش یافته و ثابت ماندن قیمت فروش تنها با کاهش حاشیه سود تولیدکنندگان امکانپذیر بوده است.
در بین انواع تولیدات سنگی و حجاری هماینک شیرسنگی، هاون، سنگ قبر و آردچی (آسیابدستی) طفرداران بیشتری دارد.
سنگتراشی و حجاری هفشجان از توابع شهرستان شهرکرد ۷۰۰ سال قدمت دارد، خانواده باقری از مشهورترین سنگتراشان هفشجان هستند که ۷۰۰ سال سابقه فعالیت در این زمینه دارند.
یکی از آئینهای موجود در فرهنگ مردمان چهارمحال و بختیاری بهخصوص بختیاریها، قرار دادن شیرسنگ (بردشیر) بر مزار چهرههای ماندگار، سرشناس، بزرگ و بنام ایل بود.
بردشیر (شیرسنگی) نماد شجاعت، دلاوری، میدانداری و صفات و ویژگیهای برجستهای چون هنرمندی در شکار، تیراندازی، جنگ و سوارکاری فردی به شمار میرود.
شیرسنگی اسلامی در مناطق چهارمحال و بختیاری و خوزستان و اطراف دیده میشود و هفشجان از توابع شهرستان شهرکرد مهمترین مرکز ساخت شیرسنگی از ابتدا تاکنون بوده و غالب استفاده برای افراد شجاع چهارمحالی و نیز مردم ایل بختیاری است.
قدیمیترین شیرِ سنگی موجود در چهارمحال و بختیاری، شیر «عبدالحمید بن ابراهیم هفشجانی» در سال ۱۰۱۳ هجریقمری (۴۳۵ سال پیش) مربوط به دوره صفویه است و بهطور یقین نمونههای کهنتر اسلامی در این خاستگاه وجود داشتهاند.
همچنین شیر سنگی «امامزاده احمد اصفهان» متعلق به شاه اسماعیل صفوی از مصادیق ابتدایی شیرسنگی صفوی است.
قدمت و زیبایی سنگ قبرها و شیرهای سنگی در قبرستان هفشجان از توابع شهرستان شهرکرد باعث شد تا این آرامستان در سال ۱۳۸۱ با عنوان قبور قدیمی به شماره ۵۹۹۹ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شود.
آثار سنگتراشان هفشجانی در بناهای تاریخی بهخصوص قلعهها، پلها و اماکن عمومی مانند حمامها و مساجد در قالب اِزارههای سنگی، سرستونها و پاستونها همچنان پابرجا و استوار است.
انواع حجاری در هفشجان از توابع شهرستان شهرکرد به حکاکی روی سنگ، سنگتراشی، احجامسنگی، مرصع سنگ، برجسته و نیمبرجسته تقسیم میشود.
برای بهدست آوردن و خرید شیرهای سنگی در قالبهای مختلف و سایر احجام سنگی میتوان به بازار سنگتراشان هفشجان واقع در خیابان شهید چمران (محله سنگتراشها) مراجعه کرد.
نمدمالی، کلاهمالی، قفلسازی، گلبندی خاتم، گیوهدوزی، گلیمبافی، چوقابافی، لباسهای محلی، جاجیمبافی، چلنگری، طراحی سنتی، سفالگری سنتی، مشبک چوب، خراطی چوب، زیورآلات سنتی، ملیلهدوزی، حجاری سنتی، قلمزنی روی فلز، رنگرزی، گچبری و بافتنیهای از مهمترین رشتههای صنایعدستی و هنرهای سنتی چهارمحال و بختیاری است.
تاکنون ۵۵ رشته صنایعدستی و هنرهای سنتی از چهارمحال و بختیاری مُهر اصالت ملی و ۹ رشته مُهر اصالت بینالمللی دریافت کرده است.
انتهای پیام/
نظر شما