مهدی ده‌دار پژوهشگر پیشرفت دریاپایه در یادداشتی نوشت: ساحل‌نشینان خلیج‌فارس ارتباط عمیقی با طبیعت و به ویژه دریا دارند. آن‌ها دریا را به عنوان یک موجود زنده و قدرتمند می‌بینند که باید به آن احترام گذاشت. دریا در اساطیر و باورهای مردم خلیج‌فارس جایگاه ویژه‌ای دارد. بسیاری از اساطیر و داستان‌های محلی نیز به دریا و موجودات دریایی مرتبط هستند. در بسیاری از ادیان، دریا نمادی از پاکی، تجدید حیات و بی‌نهایت است. ساحل‌نشینان خلیج‌فارس نیز به دریا به عنوان یک عنصر مقدس نگاه می‌کنند و بسیاری از آیین‌های مذهبی خود را در کنار دریا برگزار می‌کنند.

از آنجایی که خود نوروز نمادی از چرخه حیات و باروری است، منشا دیگری از آیین «نوروز دریایی» در جنوب ایران می‌تواند همین اعتقاد به باروری آب و دریا باشد که برآیند آن نعمات حاصل از آن و کمک به معیشت انسان‌های ساحل‌نشین بوده است که موجبات شکرگزاری را پدید می‌آورده است. هر چند که امروزه در جنوب ایران از «نوروز دریایی» به عنوان تقویم و یا گاهشمار دریایی نام می‌برند اما این آیین را نمی‌توان محدود در چنین تعریفی کرد و بهتر است آیین‌های باستانی را ژرف‌تر کندوکاو کرد. زیرا نوروز برای ایرانیان و مردمان هم تمدن آن در هر جای دنیا تاریخ و تقویم مشخص دارد و نمی‌توان در آیین‌های دریایی به عنوان آغاز سال نو و آن هم در امردادماه دانست. مشابه نوروز دریا در سواحل شمالی خلیج‌فارس، در سواحل هند در اول اوت برگزار می‌شود.

اگرچه نام «نوروز دریایی» ممکن است جدید باشد، اما ریشه‌های این جشن بسیار قدیمی است و به فرهنگ و زندگی مردم ساحل‌نشین جنوب ایران گره خورده است. باور کلی این است که این نامگذاری جدید نه تنها ارزش این جشن‌ را کم نمی‌کند، بلکه به معرفی بهتر آن‌ها به نسل‌های آینده نیز کمک می‌کند. امروزه به دلیل وجود صنعت پر سود گردشگری، نام‌ها واصطلاحات جدیدی به آیین‌های باستانی که کم و بیش در منابع تاریخی مکتوب و یا شفاهی منطقه اشاره شده‌اند، وارد شده است. به طور کلی جشنواره آیینی «نوروز دریایی» یک ایده‌ی خلاقانه از سوی کنشگران فرهنگی جنوب ایران به نظر می‌رسد که مشابه چنین آیین‌هایی در تمام سواحل خلیج‌فارس، غرب هند و شرق آفریقا با اسامی مختلف به چشم می‌خورند. به طور کلی اگر بخواهیم آیین‌های مرتبط به دریا به ویژه «نوروز دریایی» را به طور ریشه‌ای تحلیل کنیم به سه مورد اساسی آیین‌های مرتبط با دریا (آب)، آیین‌های مرتبط با باروری و آیین‌های مرتبط با تجدید حیات بر می‌خوریم.

"نوروز دریایی" به عنوان یک جشن ساحلی، با وجود تفاوت‌های فرهنگی و تاریخی، شباهت‌های زیادی با جشن‌های مشابه در سایر مناطق ساحلی جهان دارد. این شباهت‌ها نشان‌دهنده ارتباط عمیق انسان با دریا و اهمیت آن در زندگی انسان‌ها از گذشته تاکنون است. این جشن‌ها فرصتی برای گردهمایی جامعه ی محلی، تقویت روابط اجتماعی و حفظ هویت فرهنگی است. تمامی این جشن‌ها، به نوعی تجلیل از دریا به عنوان منبع حیات و معیشت هستند و صیادان در این جشن‌ها از نعمات دریا تشکر کرده و برای سال جدید صیادی آرزوی موفقیت می‌کنند.

در سبک زندگی ساحل‌نشینان خلیج‌فارس، «نوروز دریایی» و جشن‌های مشابه آن، پل‌هایی هستند که ما را به گذشته و هویتمان متصل می‌کنند. حفظ این سنت‌ها، نه تنها به معنای پاسداری از میراث‌فرهنگی است، بلکه تضمینی برای پایداری جوامع ساحلی و ارتباط آن‌ها با طبیعت است. اگر چه «نوروز دریایی» و جشن‌های مشابه آن در مناطق مختلف جهان با آداب و رسوم متفاوتی برگزار می‌شوند، اما همه آن‌ها یک پیام مشترک دارند: تجلیل از دریا، طبیعت و زندگی.

این جشن‌ها نشان می‌دهند که انسان‌ها در سراسر جهان، علیرغم تفاوت‌های فرهنگی، به دنبال ایجاد ارتباط با طبیعت و پاسداری از میراث اجدادی خود هستند. گردشگری می‌تواند فرصتی عالی برای معرفی «نوروز دریایی» و سایر جشن‌های مشابه به جهان باشد. اما باید توجه داشت که این کار باید به گونه‌ای انجام شود که به محیط زیست و فرهنگ محلی آسیبی وارد نکند. گردشگری پایدار می‌تواند به حفظ این میراث ارزشمند و توسعه ی پایدار جوامع ساحلی کمک کند. گردشگری پایدار می‌تواند نقش مهمی در معرفی و حفظ جشن‌های سنتی مانند «نوروز دریایی» ایفا کند.

با حمایت از گردشگری مسئولانه، می‌توانیم از این جشن‌ها به عنوان ابزاری برای توسعه اقتصادی و اجتماعی مناطق ساحلی استفاده کنیم، بدون اینکه به محیط زیست و فرهنگ محلی آسیب برسانیم. این رویکرد، نه تنها به نفع جوامع محلی است، بلکه به توسعه گردشگری پایدار در سطح جهانی نیز کمک می‌کند. این جشن‌ها، نمادی از وحدت در تنوع، احترام به طبیعت و اهمیت حفظ سنت‌ها هستند. با حمایت از این میراث فرهنگی ارزشمند، می‌توانیم به جهانی دست پیدا کنیم که در آن، تنوع فرهنگی به جای یک تهدید، فرصتی برای رشد و توسعه باشد و در همین راستا با قاطعیت می‌توان اظهار داشت آینده این جشن‌ها در دستان ماست و ما مسئولیت داریم تا آن‌ها را برای نسل‌های آینده حفظ کنیم.

خوشبختانه آیین نوروز دریا (نوروز صیاد) نه تنها به عنوان یکی از آیتم‌های پرونده دانش سنتی دریانوردی و لنج‌سازی ایرانیان در خلیج‌فارس در سال 2011 به ثبت جهانی رسیده است؛ بلکه در سال ۱۳۹۱ تحت عنوان نوروز صیاد با شماره ثبت 1056 در فهرست آثار ناملموس ملی ثبت شده است. یکی از آیین‌های این روز برگزاری نمایش شوشی می‌باشد که آن نیز در سال 1401 به شماره 2824 به ثبت ملی رسیده است.

این آیین کهن می‌تواند با حمایت حداکثری ارگان‌های دریایی و همگرایی و همداستانی دوستداران فرهنگ و تمدن ایران زمین به ویژه فعالان بخش خصوصی صنایع دریایی، به عنوان یک «دانش بومی و میراث ناملموس» در فهرست میراث مشترک بشری، ثبت و ضبط شده و به صورت یک آیین فراگیر جهانی مورد توجه قرار گیرد و ثبت پرونده آن با رویکرد برندسازی «آیین های دریایی؛ نماد صلح و دوستی» به نام ایرانیان باستان در مجمع عمومی سازمان بین‌المللی دریانوردی نیز مورد پیگیری و ثبت جهانی قرار گیرد.

انتهای پیام/