به گزارش میراث آریا، سیما حدادی، رئیس اداره ثبت و پاسداری میراث فرهنگی ناملموس در یادداشتی نوشت: ثبت «هنر آینهکاری در معماری ایرانی» در فهرست میراث فرهنگی ناملموس بشریت یونسکو، در بیستمین اجلاس کمیته بیندولتی، علاوه بر یک دستاورد ملی و یک افتخار بینالمللی؛ بهمعنای بهرسمیتشناختن این هنر بهعنوان عنصری هویتی، زنده و پویا است که پاسداری از آن مسئولیتی مشترک برای امروز و فردای ما ایجاد میکند.
بر اساس تعریف یونسکو، میراث فرهنگی ناملموس شامل «دانشها، مهارتها، آیینها و شیوههای زیستهای است که توسط جوامع بهطور فعال بازآفرینی میشوند و حس هویت و تداوم را در آنان تقویت میکنند». هنر آینهکاری در معماری ایرانی، بهروشنی واجد تمامی این مؤلفههاست: دانشی میانرشتهای که از طریق نظام استاد–شاگردی، آموزشهای رسمی و غیررسمی و تجربه منتقل میشود؛ مهارتی جمعی که بدون همکاری استادکاران، معماران، مرمتگران و هنرمندان قابل تحقق نیست؛ و هنری که پیوندی عمیق با لایههای معنوی، اجتماعی و زیباییشناختی فرهنگ ایرانی دارد.
آینهکاری در معماری ایرانی علاوه بر یک فن تزئینی؛ زبانی نمادین برای ترجمان مفاهیمی بنیادین چون نور، پاکی، کثرت در وحدت و تعالی روحی است. انعکاس نور در هزاران قطعه آینه، فضاهایی میآفریند که در آن تجربه زیباشناختی، معنا، آیین و هویت فرهنگی درهمتنیده میشوند. از این منظر، این هنر مصداقی روشن از «خلاقیت انسانی» است؛ مفهومی کلیدی که یونسکو در معیارهای ثبت عناصر میراث فرهنگی ناملموس بر آن تأکید دارد.
ثبت جهانی هنر آینهکاری، نقش مهمی در ارتقای قابلیت مشاهده و آگاهیافزایی نسبت به میراث فرهنگی ناملموس ایران در سطح بینالمللی ایفا میکند. این هنر که قرنها در فضاهای مذهبی، بناهای تاریخی، کاخها و حتی معماری معاصر حضور داشته، اکنون از سطح شناخت ملی فراتر رفته و به موضوعی برای گفتوگوی بینفرهنگی بدل شده است. یونسکو ثبت عناصر ناملموس را ابزاری برای ترویج احترام متقابل، تنوع فرهنگی و گفتوگو میان ملتها میداند و آینهکاری ایرانی با زبان جهانی نور و زیبایی، واجد چنین ظرفیتی است.
از منظر توسعه پایدار نیز، ثبت این عنصر واجد اهمیت ویژه است. هنر آینهکاری بهعنوان یک هنر و یک مهارت سنتی، ظرفیت بالایی برای ایجاد اشتغال پایدار، تقویت اقتصاد محلی، ارتقای گردشگری فرهنگی و انتقال دانش بومی دارد. نقش آن در مرمت و احیای بناهای تاریخی، استفاده هوشمندانه از نور طبیعی و کاهش مصرف انرژی، نشان میدهد که میراث ناملموس میتواند پاسخی معاصر به چالشهای زیستمحیطی و اقتصادی باشد. افزون بر این، مشارکت فعال زنان و مردان در آموزش، اجرا و انتقال این هنر، نمونهای عملی از عدالت فرهنگی و دسترسی برابر به میراث است.
یکی از نقاط قوت اساسی این پرونده، مشارکت گسترده و معنادار جوامع محلی، استادکاران، هنرمندان، دانشگاهها، پژوهشگران، مرمتگران و سازمانهای مردمنهاد در تمامی مراحل شناسایی، مستندسازی و نامزدی بوده است. این موضوع مورد استقبال و تشویق یونسکو قرار گرفت. این مشارکت آگاهانه و رضایتمحور، دقیقاً همان رویکرد جامعهمحوری است که کنوانسیون ۲۰۰۳ یونسکو آن را بنیان پاسداری پایدار از میراث فرهنگی ناملموس میداند. بدینترتیب، ثبت هنر آینهکاری نه یک اقدام صرفاً اداری، بلکه نتیجه فرآیندی مشارکتی و مبتنی بر اعتماد متقابل است.
هنر آینهکاری، آینهای از تاریخ، معنا و خلاقیت ایرانی است؛ آینهای که اکنون در پیشگاه جهانیان قرار گرفته است. و موضوع مهم اینکه، ثبت جهانی پایان راه نیست؛ بلکه آغازی تازه برای تعهدی جدیتر است. ثبت جهانی این هنر، تعهدی جمعی برای صیانت از یک نظام دانشی- هنری پدید آورده است؛ تعهدی که تحقق آن تنها در سایه همافزایی میان جوامع حامل، نهادهای دولتی، دانشگاهها، انجمنهای حرفهای و شهروندانی ممکن است که آینهکاری را نه صرفاً میراثی متعلق به گذشته، بلکه بخشی زنده از هویت فرهنگی امروز و فردای ایران میدانند.
انتهای پیام/
نظر شما