نرجس خسروجردی، کارشناس ارشد مرمت در یادداشتی نوشت: آینه کاری، هنر ایجاد اشکال منظم در طرح ها و نقش های متنوع با قطعات کوچک و بزرگ آینه به منظور تزئین سطوح داخلی بناست. حاصل این هنر ایجاد فضایی درخشان است که از بازتاب پی در پی نور در قطعات بی شمار آینه پدید می آید. آینه کاری را باید واپسین ابتکار هنرمندان ایرانی در گروه هنرهای زیبا دانست که ایرانیان در معماری داخلی و تزئین درون بنا بکار گرفته اند. اجراکنندگان این هنر، از زمان پیدایش آن تا کنون، همواره هنرمندان ایرانی بوده اند.

هنر آینه کاری شناخته شده در ایران مربوط به دوره صفوی است. بنابر مدارک موجود، گویا نخستین بار آینه در تزیین بنای دیوان خانه شاه طهماسب صفوی در قزوین بکار گرفته شده است. کاربرد آینه در ساختمان، که در قزوین آغاز شد، پس از انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان در این شهر و دیگر شهرهای ایران همچون اشرف (بهشهر) گسترش یافت و در تزئین بسیاری از کاخ های دوره صفوی، از آن بهره گرفته شد.

در سده سیزدهم هجری (نوزدهم میلادی)، که آینه کاری رواج و رونق و ظرافت و دقت بیشتری یافت، جام های نازک آینه کاری در آلمان ساخته و به ایران فرستاده می شد. این جام ها را آینه کاران ایرانی می توانستند به آسانی به شکل های هندسی دلخواه ببرند و بکار برند. در آغاز، آینه کاری به صورت نصب جام های یکپارچه بر بدنه بنا معمول بود. در چهلستون اصفهان بر دیوار سر حوض آینه ای بزرگ و شفاف نصب کرده بودند که «آینه چهل ستون نما» یا «جهان نما» نامیده می شد. و بزرگی و روشنی آن بدان حدی بود که تصویر مردمی که از درب عرابه وارد چهلستون می شدند در آینه دیده می شد. سپس قطعه های آینه به تدریج کوچک تر شد تا آنکه در پایان سده سیزدهم هجری (نوزدهم میلادی) قطعه های کوچک آینه به شکل مثلث، لوزی، شش گوش و جز آن درآمد و هنرمندان به صورت الماس تراش به کار بردند. در این میان، کاخ معروف به آینه خانه، که به سبب کاربرد آینه بسیار در تزئین آن بدین نام شهرت یافته بود، جایگاهی ویژه داشت.

آینه خانه به روزگار پادشاهی شاه صفی در کنار زاینده رود ساخته شد. سقف و تالار و ایوان و دیواره های این بنا، با آینه های یکپارچه به درازای ۳/۱ تا ۲ متر و پهنای کمتر از ۳ متر آراسته شده بود و بازتاب تصویر زاینده رود و بیشه های سواحل شمال آن در آینه ها منظره ای جالب و دلپذیر پدید می آورد.

هنر آینه کاری در بناهای متفاوت بسته به نوع کاربری، دارای طراحی، تکنیک و شیوه‌های متفاوتی می باشند، که در ادامه به آن ها اشاره شده است:
 

آینه‌کاری در بناهای مسکونی: تزئینات آینه کاری در خانه های مسکونی بیشتر بصورت طرح های گل و گلدان به همراه نقوش اسلیمی و آینه کاری روی گچ محدود است. برخی از خانه های مسکونی در دوران قاجار تالاری به نام تالار آینه دارند که در آن هنر آینه کاری به صورت گسترده و به شیوه آینه روی آینه (چندال) به کار رفته است. در این خانه ها، هنر آینه کاری روی دیوار و سقف کار شده است. آینه کاری بر روی دیوار معمولا با برجستگی کم و با طرح های گل و گلدان استفاده می شود. و در سقف با برجستگی بیشتر نسبت به دیوار و به صورت ترکیب با نقاشی و تزیینات چوبی به کار رفته است.
 

آینه کاری در مکان‌های مقدس: در بیشتر مکان های مذهبی از تکنیک آینه روی آینه آینه و آینه کاری روی درز استفاده شده است. رنگ غالب آینه کاری در این مکان ها نقره ای بوده و رنگ های لاجوردی به صورت تکه ای یا قالب بندی به کار رفته است. در این مکان ها هنر آینه کاری به صورت گسترده و بر روی دیوار و سقف کار شده است. آینه کاری روی دیوار معمولا با برجستگی کم و با طرح گره و اسلیمی استفاده می شود. آینه کاری در سقف این بناها با برجستگی زیاد و به صورت شمسه، ترنج، لچک، قطارسازی، اسلیمی، مقرنس و نیم کره ای گود رایج بوده است. در این بناها، حاشیه قرنیز را نیز گاهی به صورت تخت و گاهی به صورت آونگ های آویز (مقرنس) آینه کاری کرده اند.
 

آینه کاری در باغ‌ها: از میان باغ ها باغ های دلگشا، نارنجستان و عفیف آباد، دارای آینه کاری های بسیاری در ساختمان کوشک واقع در آن ها برخوردارند. در آینه کاری این بناها همانند خانه های مسکونی، از طرح های گل و گلدان با معدودی نقوش اسلیمی استفاده شده است. کاربرد آینه کاری به همراه تزیینات چوبی و نقاشی روی چوب جلوه خاصی به ساختمان باغ ها می دهد. معمولا در سقف این بناها آینه کاری به صورت آینه روی آینه کار شده است.

انتهای پیام/