کلمه منبت به معني کنده کاري روي چوب است و منبت کار کسي است که روي چوب عمل کنده کاري را انجام مي‌دهد. اين فن، سابقه‌اي بسيار طولاني دارد؛ تا حدي که آغاز تاريخ منبت را مي‌توان به زماني نسبت داد که انسان براي نخستين بار با ابزارهاي تيز و برنده آشنا و چوب را تراش داده است .

منبت کاري در ايران پيشينه‌اي بسيار طولاني دارد و يادگاري از دوران گذشته مي باشد که براي رسيدن به مراحل فعلي راهـي بس طولاني را پيموده است و شـايد بتوان گفت که تاريخ منبت کـاري در ايران به زماني مي‌رسد که ايرانيان با مصارف گوناگون چوب آشنا شدند؛ و با اين توضيح در واقع نمي‌توان تاريخ منبت کاري را جدا از تاريخ استفاده چوب دانست.

بنابراين گزارش؛ باستان شناسان و مورخان تاريخ، استفاده از چوب براي ساخت خانه ها را در ايران مربوط به ۴۲۰۰ سال پيش از ميلاد مسيح دانسته‌اند که مقارن با عصر حجر و دوراني که بومي ها قبل از مهاجرت آريايي‌ها در ايرن زندگي مي‌کردند، مي‌دانند.

قطعات چوبي در يکي از مقبره‌هاي شهرستان فسا، در استان فارس، به دست آمده که مربوط به ۵۰۰۰ سال قبل بوده و نشان دهنده اين است که ايرانيان باستان از چوب براي ساخت ابزارهاي مختلف استفاده مي کرده‌اند.

استفاده از چوب در زمان‌هاي مختلف در ايران مرسوم بوده و در کشاورزي، خانه‌سازي و همچنين ساخت آلات و ابراز استفاده مي‌شده است. از ظهور سلجوقيان به تدريج استفاده از چوب شکل عوض کرده و کنده کاري روي چوب مرسوم شده که متأسفانه نمونه‌هاي چنداني از هنر صنعت چوب در اين دوره در دست نيست؛ ولي با توجه به دو قطعه از يک منبر ساخته قرن ۱۲ ميلادي که مربوط به اواخر دوره سلجوقيان است و هم اينک در موزه نگهداري مي‌شود، درمي‌يابيم که تزئين چوب با گل و بوته‌هاي برجسته و فرو رفته (شبيه به منبت امروزي) رواج داشته است.

آثار صنعت منبتکاري در دوره چنگيز و تيمور نسبتاً بيشتر است و نقوش ايراني و طرح‌هاي چيني فراواني به چشم مي‌خورد، از آثار اين دوره مي‌توان منبر مسجد نائين به تاريخ سال ۷۱۱ هجري قمري و مرقد حضرت عبدالعظيم در شهرري را نام برد که با اشکال هندسي و برگ هاي مدور تزئين شده است .

در عصر تيموريان شيوه منبتکاران دوره مغول‌ها ادامه يافت و از نمونه‌هاي خوب اين دوره \"دو لنگه در\" متعلق به نيمه‌هاي دوم قرن پانزدهم ميلادي (قرن ۹ هجري قمري) است که در موزه متروپوليتن نگهداري مي‌شود.

رويه اين دولنگه در، به قطعات مربع تقسيم و داخل هر کدام نيز تقسيمات ديگري شده و تزئينات آن عبارت است از اشکال هندسي و برگهاي ظريفي که معمولاً تذهيب کاران دوره تيموري از آنها استفاده مي کردند. در دوره زنديه و قاجار، منبت کاري رو به انحطاط رفت و ساختن درهاي منبت و قطعات بزرگ ، جاي خود را به قطعات کوچکتر مانند رحل قرآن و قاب آئينه داد.

اين گزارش مي‌افزايد؛ به طور کلي آثار معتبري از گذشتگان در دست نيست و علت آن امر را مي توان عمر کوتاه چوب که به مرور از بين مي رود و همچنين عدم نگهداري درست وسايل چوبي به دليل نبود مواد و وسايل حفاظتي (مانند لاک‌ها و رنگ‌هايي که امروزه استفاده مي شود) دانست. ولي با اين حال ، آثار نسبتاً قديمي از منبت کاري در کشور ما به جاي مانده که بيشتر بر روي در مقبره ها، منابر و در مساجد انجام شده و دليل سالم ماندن آن نيز به خاطر احترام مذهبي مردم به اين اماکن مي باشد که قدمت بعضي از آنها به ۱۰۰۰ سال هم مي رسد.

در حال حاضر منبت کاري در گوشه و کنار ايران رواج دارد و مي‌توان گفت که در شهرهاي تهران، اصفهان، شيراز، آباده، شاهرود و ... نسبتاً منبتکاري بيشتر انجام مي‌شود. طرح‌هاي اصيل ايراني شامل اسليمي‌ها، ختايي، گل و بوته، گل و مرغ و ... مي باشد که به تدريج انواع طرح‌هاي خارجي مانند گوشواره‌اي، فرشته‌اي و ... جاي آن‌ها را مي‌گيرند.

اين گزارش حاکيست؛ باستان شناسان و مورخان ، تاريخ استفاده از چوب براي ساخت خانه‌ها در ايران را مربوط به ۴۲۰۰ سال پيش از ميلاد مسيح دانسته‌اند که مقارن با عصر حجر است يعني زماني که بومي‌ها قبل از مهاجرت آريايي‌ها در ايران زندگي مي‌کردند .114/

انتهای پیام/