فرهاد تهراني در ادامه خاطرنشان کرد: فرم، تصويري از هندسه نظري و مجسم شده آن در عالم مادي، هندسه عملي و در نهايت نحوه اجراء آن علم حيل (مهندسي عام معماري يا مهندسي ساختمان)نام دارد.
وي با بيان اين که در سازه فرم، نوع مواد مصالح و نحوه اجراء مهمترين نقش را در ايستائي يک سازه دارد، افزود: اين سخنراني بر شناسائي علم حيل در ارتباط با هندسه نظري بويژه در طاق و گنبد که از پيچيدگي فرم و اجرائي برخوردار هستند، تلاش دارد.
وي با اشاره به اين که فرم متأثر از نحوه تحمل نيروها در انواع مواد مصالح است، بيان داشت: هر چه ضخامت و حجم مصالح بکار رفته کمتر باشد نقش فرم و نزديک کردن آن به هندسه نظري مهمتر مي‌شود و فرم شکل تکامل يافته‌تري به خود گرفته و در نهايت به يک پوسته تبديل مي‌شود، بنابراين مي‌توان گفت گنبد و طاق يک سازه پوسته‌اي هستند.
تهراني اضافه کرد: تاکنون به نقش اساسي سازه به عنوان تنها عنصر نگهدارنده و برپا دارنده بنا، که بدون آن معماري نمي‌تواند موجوديت داشته باشد، کمتر توجه شده است.
وي سپس به تشريح الگوي ساده گلي (ترسيم الگوي طاق با گل بر ديوار)، چگونگي اجراي قالب ني و گچ بر روي زمين، قالب ني و گچ به کار رفته در طاق و مهار قالب چوبي با ضخامت 5 سانتي متر در مسجد آلچاق تبريز با دهانه بيش از 10 متر توسط طناب‌کش و تيرهاي چوبي کششي و فشاري پرداخت.
وي در خصوص قالب مرکب چوبي و آجري(تاق دزد)، قالب دبه ساخته شده از چوب و چگونگي اجراي طاق چهار بخشي با سنگ تيشه‌اي، قالب مرکب حجيم چوبي براي اجراي طاق سنگي به روش رومي با ملات آهک توضيحاتي ارائه کرد و گفت: در ايران به دليل کمبود چوب، روشي انتخاب مي‌شد که در آن مصالح چوب استفاده نشود.
اين کارشناس ابتدا به تبيين هشت ترک از قالب ثابت اجراي پوسته داخلي گنبد مسجد کبود تبريز و سپس کنترل پوسته خارجي توسط قالب دوار مسجد هارونيه توس پرداخت و در ادامه توضيحاتي در مورد طاق چهاربخشي- شبستان زمستاني مسجد جامع اصفهان (دارالشتاء)، طاق چهار بخشي ـ مسجد جامع ورامين و طاق چهار ترک، طاق گرده پوش ارائه کرد.
وي با بيان اين که در مسجد جامع اصفهان فتو گرامتري يک طاق بدون استفاده از قالب بکار رفته، اظهارداشت: تنها ابزار کنترل نيز در حين اجرا چشم سازنده طاق بوده است.
به گفته اين استاد مرمت دانشگاه شهيد بهشتي؛ ابتدا چهار طاق‌هاي دزد به ترتيب دو پا در روي زمين و سپس يک پا در هوا و در آخر دو پا در هوا اجرا مي‌شود سپس تعدادي طاق کمکي که جنبه تقويت دارند و در رسمي‌بندي هيچ‌گونه نمايشي ندارد به اجرا در مي‌آيد به طوري‌که ابعاد هر گروه از طاق‌ها با ديگري متفاوت و گروهها با يکديگر برابراند در نهايت فواصل بين طاق‌ها پر شده و در برخي مواقع اين فواصل را به بخش‌هاي ريزتري تقسيم مي‌کنند.
وي تيمچه حاج شيخ کاظم بازار تبريز را جز کاربندي از نوع ساده عنوان کرد و گفت: با بزرگتر و يا کوچکتر کردن فاصله طاق دزدها هيچ تأثيري بعدي بر روي نظام رسمي‌بندي (خطوط تزئيني قابل رويت از داخل) نخواهد گذاشت.
وي در پايان به تشريح کاربندي طاق‌هاي مختلف بازار تبريز چون پل، تيمچه ملک، تيمچه حاج صفر علي، تيمچه حاج محمد قلي بازار تبريز پرداخت./119
انتهای پیام/
