مراسم نکوداشت ثبت جهانی باغ اکبریه بیرجند در حالی با حضور محمد رضا رحیمی معاون اول رئیس جمهور در خراسان جنوبی برگزار می شود که به اذعان بسیاری از کارشناسان باغ اکبریه بیرجند نمونه زیبایی از باز آفرینی هنرمندانه قطعی از بهشت است.

خراسان جنوبی اگرچه یکی از استان های کویری و خشک کشور به حساب می آید اما باغات این استان و خصوصا باغ اکبریه بیرجند یکی از زیباترین باغ های ایرانی است که نسیم خنکای این باغ حس و حال زیبایی به هر بازدید کننده می بخشد.

این باغ زیبا در خراسان جنوبی در قالب پرونده زنجیره ای باغ های ایرانی  و به عنوان یکی از 9 باغ زیبای ایرانی در یوسنکو ثبت جهانی شد.

ارزش باغ های ایرانی به گونه ای است که یونسکو بعد از بررسی پرونده 9 باغ ایرانی این باغ های زیبا را به ثبت جهانی رساند.

ویژگی های باغ های ایرانی

مجموعه باغ‌های ایرانی به دلیل تنوع و سبک طراحی مورد ستایش قرار گرفته است. هر چند باغ‌های ایرانی متناسب با شرایط آب و هوایی هر منطقه شکل خاص خود را دارد، درعین حال ریشه‌های فرهنگی و سبک‌های تاریخی ایران را از دوران کوروش کبیر در قرن ششم پیش از میلاد همچنان در خود حفظ کرده است.

٩ باغ ایرانی که در نشست کمیته میراث جهانی به تصویب رسید، عبارت‌اند از باغ ماهان کرمان، عباس آباد بهشهر، چهلستون اصفهان، فین کاشان، ارم شیراز، پاسارگاد، دولت آباد یزد، پهلوان پور یزد و بیرجند.

درگزارش یونسکو آمده است: این باغ‌ها از نظر طراحی به چهار بخش مجزا تقسیم می‌شوند که آب در تمامی این باغ‌ها هم از نظر تصویرسازی و هم از نظر تزیینات و آرایه‌های معماری نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند.

باغ ایرانی اساسا از طریق این سبک طراحی درعین حال که چهار عنصر اصلی در آیین زرتشت یعنی آسمان، زمین، آب و گیاهان را در خود دارد، به نحوی می کوشد که تصویری از باغ عدن را القا کند.

براساس همین گزارش قدمت این باغ‌ها هرکدام به دوران مختلفی باز می‌گردد که طی گذشت زمان طولانی همچنان برخی عناصر و شاخص‌های معماری متعلق به قرن ششم پیش از میلاد نظیر ساختمان‌ها، کوشک و دیوارها و به ویژه سیستم‌های بی‌همتای آبیاری را در خود حفظ کرده است.

این سبک معماری، عناصر و شاخص‌های آن بر هنر‌های مرتبط با باغ و طراحی باغ‌ها در دیگر سرزمین‌ها نظیر هند و اسپانیا تاثیر و نفوذ آشکاری داشته است.

باغ اکبریه کجاست؟

باغ اکبریه بیرجند در انتهای خیابان معلم، روستای اکبریه، واقع در استان خراسان جنوبی قرار گرفته است.

این باغ با وسعتی در حدود 45069 متر مربع با شماره 2326 در 20خردادماه سال 1378 هـ.ش در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این باغ در بستری کوهستانی واقع شده و متشکل از 2 بنا است که قدیمی‎ترین آن ساختمانی متعلق به حشمت‎الدوله پدر ابراهیم شوکت‎الملک که تاریخ احداث آن به اواخر دورة زندیه و اوایل دوره قاجاریه (1364ـ1300‏‎ هـ . ق) بر می‎گردد. بنای دیگری که در این مجموعه واقع است ساختمان تشریفات می‎باشد که توسط شوکت الملک بنیان شده است.

این باغ به عنوان محل سکونت، پذیرایی و انجام امور دیوانی مورد استفاده قرار می‌گرفت به طوری که در لهجه محلی به (کلاته سرکار امیر) شهرت یافت.

بعد از درگذشت ابراهیم خان شوکت الملک، پسر وی اسدالله علم وزیر دربار شاه از این باغ بعنوان محل سکونت در برخی از ایام سال استفاده می‎کرد. بنای مزبور بوسیله عَلَم وقف آستان قدس رضوی شد و در سال 1371 در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت.

ساخت این مجموعه از اوایل دورة قاجار تا اواخر آن دوره و در چند مرحله انجام شده است. این مجموعه شامل چند عمارت است که قدیمی‎ترین آن مربوط به عمارت حشمت الملک در منتهی الیه شرقی، که شامل دو طبقه است می‎باشد. طبقه همکف که دارای دو دالان و راهرو نسبتا طویل است و ارتباط میان سه بخش مهم مجموعه، یعنی باغ اصلی، باغ جنوبی و اصطبل را برقرار می‎کند.

عمارت مرکزی در جبهة غربی و با عملکرد تشریفات و پذیرایی از مهمانان که تقریبا به عنوان هستة مرکزی باغ به حساب می‎آید از تزیینات و چشم‎انداز بسیار عالی برخوردار است. این کوشک در دو طبقه ساخته شده است که دارای تزیینات منبت، مشبک و نیز ارسی با شیشه‎های رنگی، تزیینات گچی با طرحهای اسلیمی و هندسی است.

وجود درختان بلند قامت کاج در دو طرف خیابان و نیز خیابانهای منتهی به خیابان اصلی عمارت مرکزی بر‌ زیبایی و طراوات باغ و نمای آن افزوده است. باغ جنوبی واقع در جبهة جنوبی و کوچکتر از باغ شمالی است. این باغ بوسیلة فضاهایی چون فضاهای خدماتی، عمارت مرکزی و دیواره غربی اصطبل احاطه شده است. یکی از عناصر مهم، استخر نسبتا بزرگ با طرح مربع است که بخش عمده فضای باغ را به خود اختصاص داده است.

درختان موجود در این باغ شامل کاج، انار و توت است و گوشه‎هایی از باغ گلهای تاج خروس به چشم می‎خورد. از جبهه جنوبی این باغ ورودی به روستای اکبریه تعبیه شده است.بخش احداث شده در اوایل دوره قاجار، به عنوان کتابخانه و دانشکدة هنر دانشگاه بیرجند فعال است.

از بخش مرکزی که در دوره قاجار احداث شده به عنوان موزة باستان‌شناسی و مردم‌شناسی استفاده می‌شود. بخش ساخته شده در دوره پهلوی کاربری اداری دارد و بالاخره دیگر بخش‌ها به سفره‌خانه و چایخانه سنتی اختصاص یافته است.

انتهای پیام/