همه چیز از 80 سال پیش شروع شد. زمانی که در سال 1312 متخصصانی  از ایران و آمریکا در یک حفاری مشترک در مجموعه تخت جمشید اموال فرهنگی ارزشمندی را به دست آوردند که بر اساس قانون مصوب سال 1309 این اموال باید بین ایران و آمریکا تقسیم می شد.

در میان این اموال، الواح هخامنشی نیز بخش مهمی از اموالی بود که در تقسیم بندی های صورت گرفته سهم ایران شد. اما این پایان ماجرای تقسیم بندی اموال فرهنگی به دست آمده از کاوش مشترک ایران و آمریکا نبود بلکه در همان زمان موسسه شرق شناسی شیکاگو از ایران خواست که این الواح به منظور پژوهش و تحقیق هر چه بیشتر برای مدت سه سال به صورت امانت به این موسسه واگذار شود و این اتفاق افتاد  و الواح هخامنشی به صورت امانت به موسسه شرق شناسی شیکاگو منتقل شد تا پس از گذشت سه سال  از این انتقال و انجام پژوهش های گسترده اموال به ایران بازگردانده شود.

این الواح که تعدادشان 30 هزار قطعه بود از راه دریا و از بند بوشهر به آمریکا منتقل شد. با توجه به این که تعدادی از این الواح شکسته و خرد شده هستند اما حدود 12 هزار قطعه از این الواح قابل خواندن و بررسی است.

اهمیت الواح هخامنشی

آن طور که دکتر عبدالمجید ارفعی پژوهشگر و محقق سرشناس به گزارشگر ما می گوید: بررسی ها نشان می دهد این الواح متعلق به دوره پادشاهی داریوش است و در این الواح هزینه ها و مخارج مرتبط با مسایل اقتصادی از جمله خرید و فروش کالا، رسید و دریافت کالا ، دستمزد و ... ثبت شده است.

این الواح اسناد اداری و مالی بین سال‌های سیزدهم (۵۰۹ پ.م) تا بیست و هشتم (۴۹۴ پ.م.) پادشاهی داريوش هستند، که در آن‌ها به حمل و نقل کالا، دریافت، جابه‌جایی، ذخیره و پرداخت کالا در ازای حقوق کارگزاران، مسافران و کارگران دولتی در ایالت پارس اشاره شده‌است.

البته در این الواح به موارد دیگری مانند دستمزدها و حقوق نیز اشاره شده  است. در باره دستمزد های زنان نیز نکاتی کشف شده به گونه ای که بررسی ها در خصوص مطالعات این الواح نشان  از دستمزد برخی  زنان کمتر از مردان در آن زمان بود اما برخی از زنان که دارای مشاغل و مناصب خاصی بودند دستمزد بیشتری ازمردان دریافت می کردند.

به گفته کارشناسان و پژوهشگران این لوح ها بر خلاف  دیگر کتیبه های هخامنشی تخت جمشید که بیانیه ها و گفتارهایی رسمی برای همگان و برای آیندگان بوده برای خواندن عموم نوشته و عرضه نشده بوده و در واقع اسناد داخلی و حسابداری کارکنان تخت جمشید و یک بایگانی اداری بوده اند. الواح بازگوکننده رویدادهای رسمی و حکومتی و سیاسی نیستند بلکه در کنارآگاهی های فراوان دیوانی و اداری اطلاعات فراوانی از زندگی روزمره و روزگار مردمان عصر هخامنشی در اختیار ما می گذارند.

توقف الواح در آمریکا بیش از سه سال

اگرچه انتظار می رفت بعد از گذشت سه سال این الواح طبق توافقی که از قبل انجام شده  به ایران بازگردانده شوند اما امریکایی ها به تعهد خود عمل نکردند و با توجه به طولانی شدن زمان پژوهش این الواح در آمریکا و سپس وقوع جنگ جهانی دوم انتقال این الواح به ایران میسر نشد و بعد از آن نیز موسسه شرق شناسی شیکاگو در نامه ای از مسئولان وقت ایران خواست به منظور انجام گسترده تر پژوهش و تحقیق، این الواح مدت زمان بیشتری در این موسسه نگهداری شود که با موافقت مسئولان ایرانی روبه رو شد اما بعد از گذشت مدتی ایران مجددا خواستار بازگرداندن این الواح شد که اگرچه بخشی از این الواح به ایران بازگشت اما به دلیل رای یک دادگاه آمریکایی به بهانه ای واهی جلوی بازگشت این الواح گرفته شده است.

 چند سال بعد از انتقال این الواح به آمریکا  تلاش های بسیار زیادی برای بازگرداندان الواح صورت گرفت تا این که موسسه شرق شناسی شیکاگو در سال 1327 تعداد 179 لوح را به ایران بازگرداند و در سال 1350 نیز بخش دیگری از الواح به ایران مسترد شد. از آنجائیکه مطالعات موسسه شیکاگو تا پس از سال 1350 نیز ادامه داشت بخش دیگری از این الواح در شیکاگو ماند تا این که با تلاش های بسیار زیاد در سال 1383 نیز 300 لوح دیگر  به ایران بازگردانده شد و به موزه ملی ایران منتقل شد.  در همان زمان موسسه شرق شناسی شیکاگو قول داد باقی مانده الواح را نیز در نوبت های بعدی پس از پایان مطالعات پس می دهد. اما ...

حراج الواح به بهانه ای مضحک

موضوع استرداد الواح هخامنشی به ایران ادامه داشت و تلاش ها برای بازگرداندن این الواح  به نتیجه نرسید تا اینکه در سال 1385 وکلای 9 نفر از اتباع ایالات متحده آمریکا با وارد کردن اتهام واهی حمایت ایران از تروریسم و تامین سلاح جهت حماس در جریان یک بمب گذاری در سال 1997 ،  در یکی از دادگاه های  ایالت شیکاگو طرح دعوی کردند ودر غیاب  ایران به عنوان طرف دعوی موفق به اخذ حکم محکومیت ایران به پرداخت مقادیر کلانی غرامت به شاکیان پرونده شدند که به منظور اجرای این حکم، وکلای شاکیان پرونده در پی توقیف و صدور حکم حراج اموال فرهنگی تاریخی که در موزه ها و موسسات امریکایی از جمله موسسه شرق شناسی شیکاگو نگهداری می شدند برآمدند تا مبلغ حاصل از حراج اشیاء تاریخی به آنان تحویل داده شود.

البته ناگفته نماند که موسسه شرق شناسی به محض صدور حکم توقیف موقت الواح و در برخورد با پرونده اجرای حکم غرامت مربوط به پرونده کشته شدگان انفجار اسرائیل و با صرف 400 هزار دلار مانع از صدور حکم الواح شد اما دادگاه اعلام کرد که موسسه شرق شناسی در موقعیت دفاع از حقوق ایران نیست و دولت ایران خود باید با ثبت دادخواست اعتراض و ورود رسمی به روند قضایی از موضع خود دفاع کند.

آغاز پیگیری های قضایی ایران

به محض این اتفاق، سازمان میراث فرهنگی با رایزنی با وزارت خارجه و مرکز حقوقی ریاست جمهوری پس از جلسات متعدد با شورای عالی امنیت ملی نسبت به استخدام وکیل بومی برای پیگیری این پرونده اقدام کرد. توماس کورکوران؛ وکیل آمریکایی منتخب ایران در دادگاه شیکاگو لایحه مخالفت ایران با توقیف الواح را در حدود قانون مصونیت های حکومت های خارجی ایالات متحده آمریکا مصوب 1976 میلادی نزد دادگاه مربوطه در شیکاگو را تنظیم کرد و رسما ایران وارد روند قضایی بازگشت الواح ایرانی شد و بارها جلسه استماع دادگاه برگزار شد بدون آنکه هیچ تصمیم با حکمی از سوی قاضی صادر شود.

در این میان حرکت های مردمی نیز آغاز شد و در سال 1385 همزمان با داغ شدن طرح موضوع حراج الواح هخامنشی در آمریکا ، کمیته مردمی استرداد اموال فرهنگی تاریخی مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ معاصر ایران و جمعی از متخصصان در بخش های حقوقی، علمی و تاریخی تشکیل شد که با برپایی نشست ها و گفت و گوهای موثر با چهره های دخیل در این موضوع تلاش کردند موضع گیری خوبی از سوی ایران درباره بازگشت الواح هخامنشی شکل گیرد.

از سوی دیگر بهمن ماه سال 1387، بیش از 500 نفر از اساتید دانشگاه های بزرگ دنیا و بسیاری از دانشمندان ایران شناس و باستان شناس از سراسر جهان نامه اعتراض آمیزی را خطاب به رییس جمهور آمریکا درباره اقدام غیر قانونی دانشگاه شیکاگو نسبت به عدم بازگرداندن الواح هخامنشی به ایران و جلوگیری از مصادره این الواح به امضا رساندند.

در بخشی از این نامه آمد: فارغ از بحث های حقوقی مربوطه، ما باستان شناسان امضا کننده از کشورهای مختلف اروپایی ، اقیانوسیه و امریکا تاکید می کنیم که الواح هخامنشی جزء مجموعه دارایی های فرهنگی یک کشور است و نباید به عنوان دارایی های عمومی و متداول قلمداد شوند که در نتیجه ارزش های مالی آن بتوان برای مقاصد پرداخت خسارت حقوقی مورد بهره¬برداری قرار گیرد. اشیایی عتیقه و ارزشمند متعلق به میراث فرهنگی ایران در واقع متعلق به کل جامعه بشریت بوده و در نتیجه باید در اختیار عموم مردم باقی بماند. این اساتید عمدتا مربوط به دانشگاه های هاروارد، شیکاگو، پنسیلوانیا، سیدنیف کمبریج، آکسفورد، تهران، تربیت مدرس، بولونیا، رم، هامبورگ، کیل، آکادمی علوم اتریش، تورنتو، مرکز تحقیقات ملی فرانسه، کلمبیا و مشیگان بودند.

اگرچه این حرکت های صورت گرفته از سوی دولت و مردم امیدواری ها را نسبت به استرداد الواح هخامنشی افزایش داد و در فرودین سال 90 نیز حتی اخباری درخصوص حکم دادگاه آمریکا به نفع ایران منتشر و موزه ملی ایران برای تشکیل کمیته فنی با هدف پیگیری و بازگرداندن الواح هخامنشی از آمریکا مأموریت یافت اما متاسفانه تاکنون این الواح به ایران بازنگشته است.

در این میان گفته می شود حدود 500 تا 600 هزار دلار هزینه مستقیم به وکلایی که این پرونده را پیگیری می کنند نیز پرداخت شده است . با این حال این الواح هنوز به ایران بازنگشته و دوستداران فرهنگ و دلسوزان تمدن ایران زمین منتظر تدبیر دولت یازدهم هستند که امیدها را درباره بازگشت این الواح زنده کند.

اولین حرکت امیدوارانه دولت یازهم

در همین رابطه و درحالی که موضوع بازگرداندن الواح هخامنشی به ایران وارد هفتمین دهه پیگیری خود شده دولت یازدهم در حرکتی امیدوارانه درصدد استرداد اموال بر آمده و دکتر محمدعلی نجفی معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سفردکتر حسن روحانی رئیس جمهور به آمریکا با وی همراه خواهد شد تا براساس برنامه ای که اعلام کرده است موضوع بازگرداندن الواح هخامنشی متعلق به ایران را در گفتگو با مقامات و کارشناسان آمریکایی از جمله مدیران موسسه شرق شناسی شیکاگو  پیگیری کند .

دکتر نجفی اعلام کرده است: پیشنهاد کردیم در قالب این سفر، ملاقاتی با مسوولان دانشگاه شیکاگو درباره 30هزار لوح گلی هخامنشی گفت و گو انجام شود و اگر آنها نیز دید فرهنگی به این موضوع داشته باشند به راه حل می رسیم.

درهر حال این حرکت امیدوار کننده دولت تدبیر و امید در اولین ماه های فعالیت دولت آغاز شده و همگان منتظر هستند که نتیجه سفر دکتر نجفی به آمریکا نتیجه ای باشد که همه دوستداران فرهنگ ایران سال هاست آرزوی آن را دارند.

/108

انتهای پیام/