معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد گفت : در این جلسه که به ریاست مدیرکل دفتر ثبت آثار فرهنگی ـ تاریخی سازمان در تهران برگزار شده است هجده اثر تاریخی ـ فرهنگی به ثبت رسیده که هفت اثر متعلق به استان یزد است.
محسن ذاکری نیا افزود : خانه گرامیان، خانه بستان، خانه درخشانی، خانه ملک یا نیک فرجام، خانه فرجی، آسیاب کوشک نو، شترگلو و پل آبراه خرانق اسامی این بناهای ارزشمند هستند.
وی بیان کرد : آسیاب آبی کوشکنو ، خانه فرجی، خانه گرامیان و خانه نیک فرجام متعلق به دوره قاجار می باشند. ایشان وجه تسمیه آسیاب آبی کوشکنو را متأثر از نام محله ای که بنا در آن واقع شده است دانست و افزود : کوشک نو یکی از آسیابهای ارزشمند استان است و حجم بالای دست کنده ها و حجم بالای تنوره آسیاب نسبت به سایر تنوره ها منحصر به فرد است. این آسیاب محل عبور دو قنات اله آباد و قنات ثبتی زارچ است که درحال حاضر این قنات فعال است و به میزان بسیارکمی آب آن در آسیاب جریان دارد. متاسفانه دو رشته آب گرم و آب شیرین آن هم اكنون خشك شده و تنها رشته آب شور آن باقی مانده كه هنوز هم قادر است آسیاب را به حركت در آورده و گندم مورد نیاز را آسیاب كند.
خانه فرجی به نحوی مرمت شده است که ضمن حفظ کامل کالبد و حداقل دخل و تصرفات، پاسخگوی زندگی امروزی ساکنین باشد. در خانه گرامیان هیچ فضایی به عنوان بادگیر وجود ندارد و همچنین شاهد اختلاف سطح های زیادی در هر ضلع می باشیم ضمن اینکه هر ضلع از بنا با دیگر اضلاع اختلاف سطح دارد که خود از ویژگی بنا به حساب می آید. در خانه نیک فرجام تعبیه روزنه های مصطلح به تیرکش روی دست انداز پشت بام مشرف به کوچه، احداث فضاها در چهار جبهه حیاط و وجود نارنجستان در کنار حیاط اصلی و ورودی جدا از ویژگیهای بنا است که علاوه بر اینکه تأثیر اقلیم و فرهنگ را نشان می دهد تا حد زیادی متأثر از منش و شخصیت سازنده و مالک اولیه خانه است.
این مقام مسئول در ادامه گفت : خانه بستان متعلق به دوره اواخر قاجار و پهلوی اول می باشد و آنچه این خانه را متمایز ساخته حرکت در طبقات زمین و دسترسی به آب قنات و تنوع قضای معماری در ارتباط با حیاط اصلی و گودال باغچه می باشد. خانه درخشانی نیز متعلق به دوران متأخر اسلامی و معاصر (قاجار و پهلوی) می باشد که قرار گرفتن در حریم درجه یک بقعه سیدرکن الدین و مسجد جامع یزد که جزء بناهای منحصر به فرد یزد به شمار می آیند از ویژگی های این خانه به حساب می آید.
ذاکری نیا در مورد پل خرانق گفت : این پل از قدیمی ترین پلهای کشور و تنها پل آب رو یزد است که در فاصله ۶۰ کیلومتری شرق اردکان و ۸۵ کیلومتری شمال شرقی طبس در نزدیکی قلعه خرانق در روستای کویری خرانق ساخته شده است. پایه های پل از چند لایه سنگ است که آجرها بر روی پایه ها کنار هم چیده شده اند. ملات ساروج در لابه لای سنگها و آجرها راز ماندگاری و استحکام پل در طول سالهاست. کالبد این پل از آجرهای قرمزگون است که چشمه طاقها به درونش راه باز کرده اند. پل خرانق دارای ۴ چشمه طاق به سبک رومی است. این پل ۴۰ متر طول؛ 5/1 متر پهنا و 5/7 متر بلندا دارد.
همچنین پل آبرو (آب باره) هیچ گاه محل عبور و مرور فرد یا احشام نبوده است. هدف از ساخت این پل تنها انتقال آب از یک ساحل به ساحل دیگر رودخانه¬ی کال میباشد. با توجه به سازه پل، با یک پایه سنگی ساروجی در امتداد پل روبرو میشویم که احتمال بند یا سیل شکن بودن پل را نیز میدهد. سازه آبی خرانق به روایت تاریخ در یک سیل ویرانگر، طاقهای دهانهها و نیز بخش عمدهای از سیل بند خود را ازدست داده و در ادوار بعد با افزودن یک سیستم انتقال آب جدید و کمی مهندسی تر از قبل به کار خود ادامه داده است. پل خرانق مسیر انتقال آب ازیک سوی روستا به سوی دیگرآن بوده که درحال حاضر نیز مورد استفاده قراردارد و این بنا تنها پل موجود در شهرستان اردکان است.
در مورد وجه تسمیه پل آبراه کال خرانق یا به زبان محلی پل استرو می¬توان چنین گفت که چون این پل مسیر گذر آب بوده است اهالی روستا به آن پل آب رو (آب باره) می¬گویند و همچنین نام کال به این دلیل است که به مسیر رودخانه کال می-گفتند و در مورد پل استرو، در زبان محلی به زمین های آن سوی رود ((استرو)) گفته می شده و چون این پل آب رو مسیر عبور آب را به زمین های آن طرف رود میسرمی¬کرده است به آن پل استرو نیز گفته می¬شود. شتر گلوی خرانق در واقع پس از فرو ریختن پل آبرو توسط سیل ایجاد شده که ویژگیهای فنی شترگلو این است که لوله افقی قطر آن را بزرگ می گرفتند که افت فشار هیدرولیکی کم شود و از طرف دیگر بتوان رسوب های را که در این لوله قرار گرفته را لایروبی کرد. همیشه این شتر گلو پر از آب بوده مگر اینکه آب آن را با وسیله ای خارج و بخواهند داخل آن را تمیز کنند. در مورد قدمت شتر گلو نیز می توان گفت: این شترگلو به دلیل عدم رعایت مسایل فنی متروک شد که مجدداً موجب احیای پل آبرو و استفاده از آن تا به امروز نیز گشته است.
ذاکری نیا خاطرنشان ساخت : هریک از این بناها دارای ویژگیهای منحصر به فردی است که ثبت آنها گامی موثر در جهت حفظ و نگهداری از آنها بشمار می آید.
انتهای پیام/