رسم علم بندی و علمداری در روستای طزرجان از توابع شهرستان تفت، استان یزد، یکی ازآّئین های عزاداری در ماه محرم است که بعنوان اثر معنوی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
گفتنی است در صبح روز تاسوعا معتمدین و ريش سفيدان روستا و علم بندهاي هر محل با سر زدن به علم خانه اوضاع را بررسي و مقدمات را مهیا می کنند(در طول سال افرادي مسئوليت نگهداري و حفظ ملزومات را بر دوش دارند.)خادمین علم خانه و بزرگان آبادی تا ظهر وقت دارند محله و علم خانه را آذين بسته و مهياي پذيرايي از علم بندان و علم داران کنند. جوانان عشيره هاي هم علم يا هم محله اي ها با ذوق و شوق اين عزيزان را ياري ميدهند و برای توزیع نذورات نیز از قبل برنامه ریزی می شود تا تداخلی پیش نیاید.
روز تاسوعاي حسيني پس از اداي نماز ظهر محبان اهل بيت جمع شده و مهيا ميگردند. سردسته ها و ريش سفيدان درب علم خانه را گشوده بعد از انجام مقدمات و با نداي ذكر و صلوات چوب علم ها را يكي يكي ملاحظه ،آثار حشرات ويكجا ماندن يك ساله را با سوهان از آن ميبرند.
با حضور اهالي و مشتاقان كه اكثراً از شهرها و استانهای ديگر عازم شده اند، خادمین چوبهاي علم را به ترتيبي كه احتمالا برگرفته از چيدمان معروف گسيل نيرو توسط امام شهيدان(ع) به كارزار كربلا بوده است می چینند و طي مراسمي پارچه موسوم به كفني يا جامه برچوب علم پوشانده می شود. این چوبها به عنوان پایه اصلی علم با سر طوق هايي به شكل سرپنجه ، انگشت، ماه و... كه هركدام وصف خود دارد مزين نموده با ميخ ريز محكم می شود. بعد از بستن دو-سه پارچه براي استقرار جامه، علم به اسم مبارزان كربلا يكي پس از ديگري با بقچه خود(دستمال مخصوص نگهداري پارچه هر علم) به ميانه ي جمع مشتاقان عزيمت داده ميشود.
مشتاقان داراي نذر پارچه گرويي خود را با پارچه هم وزني آورده و اقدام به گرفتن پارچه از بقچه مخصوص علم مورد نظر كرده، سپس با ذكر قدرداني و خواسته در دل پارچه به علم مي بندند.
علم هاي بسته شده در كناري از محوطه به نظم چيده و همزمان نوع خاصي صله رحم و ديد و بازديد با چرخيدن نقل و شيريني انجام می شود و چه بسا هم بازي هاي كودكي كه بعد از يكي دودهه بيشتر يا كمتر هم را ملاقات كنند.
علم ها در اين محل ميتواند به سي يا چهل برسد و فردا صبح بايست علم بسته شده توسط علم داران و جوانان مشتاق حمل شود(جمع علم هاي کل روستا اگر به هفتاد و دو يعني شمار اصحاب و شهيدان كربلا برسد بهتر است).
مراسم با آورده شدن علم حضرت ابا عبد ا...الحسين(ع) و حضرت ابوالفضل (ع) شور و حرارت بيشتري يافته و البته با حضور هيات هاي مذهبي محلات مختلف در محل و عزاداري ايشان مراسم ادامه يافته، بعد علم ها ابتدا عازم مسجد محل و بعد از مصيبت خواني، علم داران با همراه كردن تعدادي علم به دیدن خانواده علم داران و هم محله اي هاي تازه فوت شده يا فوت شده طي سال قمري گذشته رفته و ضمن ذكر مصيبت، سينه زني و ...توسط اهل منزل با چاي، شير داغ و شيريني پذيرايي ميشوند.
همراهي برخي خانواده ها وجوانان با اين گروه تا پاسي از شب ادامه يافته كه طي آن هيئت علم داران نماز جماعت را نيز در يكي از مساجد محل برپا مي نمايند. شب علم ها به مسجد مركزي علمخانه منتقل(مسجد سرتل عاشقان) و افرادیکه از راههاي دور و نزديك آمده و به مراسم نرسيده اند تا طلوع فجر در آنجا به زیارت می پردازند.
سحر روز عاشورا تا ساعت هفت سردسته در فكر برنامه ريزي و جمع نفرات علمدار است، چون هرعلم دو نفر علم دارتوانمند و ترجيحاً جوان نیاز دارد زيرا مسافتي معادل تقريباً پنجاه تا هفتاد كيلومتر را باید علم بر دوش، برسر و سينه زنان و مصيبت خوان طي نمايند.
تفاوت علم ها از نظر محله و علم خانه ها :
علم خالو حسني، علم عابديني، علم علي درو ني ، علم مزرعه آیتا(آتار)،علم حاجي حسيني
همگي علم ها و علمداران با رهبری سردسته ها در حسينه مركزي يا توده با نداي يا حسين از مسير مركزي روستا عازم حسين آباد شده و در طول راه به مساجد و تكاياي محله آیتا و ... تا ابتداي خونزا(هنزا) سرزده و مصيبت خواني ساليانه انجام ميدهند. سپس به طرف طزرجان راه افتاده به باغ وقف و مدرسه علمیه آيت ا...صدوقي رفته و بعد از انجام سينه زني در اماكن مورد تقاضاي مردم راهي زيازتگاه و گورستان تاريخي دوازده امام مي شوند.
علم داران به چند دسته تقسيم و با ذكر گويي بر سر مقابر كهنه و نو اقدام به سينه زني و جوش زدن كرده، نهايتاً دسته جمعي بر گرد نخل محل چرخيده، پس از اداي نماز ظهر نخل را بلند كرده و عازم مزار محله تركها شده بعد به مقبره خالو حسني و باغ وقفي ايشان رفته با آش نذري پذیرایی می شوند.
مسير قديمي رفتن به محله تل زرد و سر پل بود تا با طي عرض رودخانه كوروش عازم مسجد محله استخر پايين و كوچه باغ، باغ مشير، محله مشير و كوچه منتهي به لشگر گاه است كه نكته جالب توقف سردسته ها بر مزارهاي ناشناس و بعضاً بي علامت در كوچه باغها و مراسم سينه زني است.
بالاي گورستان لشگرگاه يا گلزار شهداء( فاطميه) اولين تقسيمات صورت گرفته و علم داران دوباره تقسيم شده و عازم برگزاري مراسم ميشوند و سپس با مصيبت خواني بر مزار شهداء و دور نخل گرديدن با شكل مرتبي عازم حسينيه ميشوند.در حسينيه توده يا پاچنار تمامي عزاداران اعم از هيئات و نخل برداران منتظر علم داران هستند تا با طواف نخل توسط علم ها و نوحه خوانی مراسم جلوه ای خاص می يابد.
علم داران دور نخل چرخيده و حسين،حسين كنان علم ها به سبك خاصي به صورت ايستاده قرار گرفته و پس از مرثيه خواني علم هاي هر علم خانه عازم گوشه هايی از حسينيه ميشوند تا مراسم شبيه گرداني و نخل برداري انجام شود. البته پخش برخي نذورات و حتي نماز ميت خواندن نيز در صورت وجود مورد در طول مسير انجام می شود .
اكنون علم داران با كمك به ساير عزاداران نسبت به بلند كردن نخل اقدام كرده و مراسم را به اوج مي رسانند.
پس از نخل برداری علم داران براي پذيرايي به باغ وقف خالو حسن دعوت دارند و بزرگتر ها با آش و جوانان با برنج و خورشت پذیرایی ميشوند.
بعد از پذيرايي علم ها به وسيله علم داران عازم مسجد علم خانه ميشود تا روز بعد با جمع شدن افراد باز و بسته بندي و براي مراسم سال بعد نگهداری شوند. البته هنوز مشتاقان وقت دارند تا پارچه اي ببندند يا گرو نذر بردارند.
علم داران طزرجان در هركوي و برزن و محل مرثيه خاص ميخوانند كه به گفته علمداران این نوحه ها و اشعار بالغ بر بيست الي چهل مرثيه ميرسد كه با ريتم هاي خاص قرائت ميگردد. برخي مرثيه هاي سنتي علم داران عبارتست از:
عالم و مولا حسين – مرشد و مولا حسين – مركب و درياي خون- گوهر يكتا حسين...
شهيد كربلا:حسين، شهيد سرجدا:حسين، شهيدنينوا:حسين، مظلوم كربلا:حسين
اين علم كيست كه بي صاحب است / اين علم ماه بني هاشم است...
انتهای پیام/
