مردم از نظر مردم شناسان عوام ، نادان و جاهل نیستند بلکه حامل دانایی زیست در سرزمین خودشان هستند و طبعا هر چقدر که عمر زیست در هر سرزمین طولانی تر باشد این دانایی هم غنای بیشتری دارد  .

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، سید محمد بهشتی رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری این مطلب را در نشست روز ملی مردم شناسی مطرح کرد .
بهشتی تصریح کرد که بهره گیری از شخصیت ابوریحان بیرونی برای اینکه امروز را با نام ایشان مقارن بدانیم و از وی به عنوان پدر مردم شناسی یاد کنیم دلالت بر خوش سلیقه گی و درک درست است.
وی با بیان گوشه ای از حکایتی در باب علم اندوزی ابوریحان افزود: خاطر ام است یک جایی حکایتی می خواندم  که ابوریحان و بوعلی در سفری به روستایی می رسند و در نزدیکی یک آسیابی اطراق می کنند شب هنگام خواب آسیبان از این دو می خواهد شب را بیرون نخوابند و تأکید می کند که اگر شب باران ببارد به دلیل سنگینی خواب نمی توانم در را برای شما باز کنم  .
بوعلی نگاهی به ابوریحان انداخته و می گوید تو که اهل شناخت هستی بگو آیا باران می بارد که در جواب ابوریحان نگاهی به آسمان انداخته و پاسخ می دهد نه باران نمی بارد .
شب باران می گیرد و این دو هر چه در می زنند آسیابان طبق گفته خودش در را باز نمی کند ، فردای آن روز ابوریحان یک کار مردم شناسانه می کند و از آسیابان می پرسد از کجا فهمیدی که قرار است باران ببارد .
آسیابان در جواب می گوید سگی دارم که هر زمان بخواهد باران ببارد به داخل آسیاب می آید از آنجا می فهمم کی باران می بارد و دیشب سگ به داخل آسیاب آمده بود .
بهشتی با اشاره به اینکه ابوریحان اهل مطرح کردن چنین پرسش هایی بوده است خاطر نشان ساخت که  اگر روایت این قصه برای این بود که بگوییم ابوریحان از  آن دانش که نزد آسیابان بوده غفلت داشته  طبعا یک چنین حکایتی نقل نمی شد و یک همچنین سوالی را ابوریحان نمی پرسید. 
وی با بیان اینکه ابوریحان را به مثابه یک علامت سوال می شناسیم که همواره پرسش می کرده است اظهار داشت :به اعتقاد من پژوهشگر ترین پژوهشگران آنهایی هستند که بیشتر سوال دارند تا پاسخ .
بهشتی در ادامه برای تأکید بر اینکه ابوریحان اهل پرسش بوده است گفت : حتی شما در غزلیات شمس می خوانید که عنوان می شود اگر در برابر اژدهایی قرار گرفتی زمرد پیش چشمش بگذار او آرام می گیرد اما ابوریحان می گوید در هند یک افعی را گرفتم و زمرد پیش چشمش گذاشتم ولی هیچ اتفاقی نیفتاد .
البته آن اژدها و زمردی که مولانا از آن سخن می گوید و آن افعی و زمردی که ابوریحان از آن نقل می کند طبعا متفاوت است .
وی با بیان اینکه چندی پیش  مطلبی را از فعالیت های مرحوم انجوی خواندم که در ارتباط با شاهنامه و مردم انجام داده بودند تصریح کرد در آن مطلبی از قول مردم نقل شده بود حاوی حکایتی در اینکه شبی فردوسی حضرت علی (ع) را در خواب دید و حضرت علی(ع)به او فرمودند که بلند شو و شاهنامه را بسرا تا ایران  و فرهنگ ایران احیاء و زنده شود .
قبل از اینکه این مطلب را بخوانم از برخی از اهل نظر اینطور شنیده بودم که خلاف آن نظر عمومی که مطرح شد اکثریت شاهنامه را از نظر ارزش های زبانی و نقشش در ترویج زبان فارسی مورد توجه قرار می دهند یا به لحاظ بیان و ثبت حکایت هایی از اسطوره های ایرانی دردستیابی به یک گنجینه عظیم یاد می کنند.
او تأکید کرد :همچنین چند جایی از برخی شنیده بودم که مقصود اصلی فردوسی اشاعه زبان فارسی وجمع آوری اساطیر نبوده و حقیقتا قصد داشته برای یک جامعه ای که طی چند قرن مبتلای به نسیان نسبت به چیستی خودش شده و نمی داند کیست و سرزمینش کجاست کاری انجام دهد.
بهشتی افزود: فردوسی با این کار تلاش کرده به یاد این گروه بیاورد که شما کیستید و این سرزمین کجاست تا احیا شوند و کمر راست کنند و با خلق این اثر تلاش کرده پژمردگی و افسردگی که در این چند قرن حاصل شده را به این ترتیب مرهم گذارد تا شاهد احیای فرهنگ ایرانی و خود آگاهی جامعه ایرانی نسبت به خودش باشیم .
وی با بیان اینکه این استنباط را کمتر شنیده ام تصریح کرد :اما مرحوم انجوی این را به نقل از مردم عادی مطرح می کند نه فرزانگان و فرهیختگان  که نشان می دهد مردم از نظر مردم شناسان  عوام ، نادان و جاهل نیستند بلکه مردم از نظر مردم شناسی حامل دانایی هستند که شاید خودشان توجه نداشته باشند .
 دانایی زیستن در یک سرزمین
بهشتی در ادامه با بیان گوشه ای از مطالب کتابی در خصوص پژوهش انجام شده در قله دماوند که  ورهرام به وی داده است افزود: در این کتاب به نقل از هیأت مستقر در کمپی دورافتاده از روستاهای منطقه دماوند آمده است که شبی افراد گروه صدایی از بیرون چادر می شوند و متوجه صداهایی می شوند که به آنها هشدار می دهد از منطقه دور شوید که سیل در راه است ، هواشناسی که گروه را همراهی می کرده اظهار می کند که نشانی از سیل نیست و در این هنگام پس از صدای مهیبی سیل همه چیز را با خود می برد . 
وی تصریح کرد که اگر این مردم از نزدیک ترین روستا هم آمده باشند خیلی وقت پیش راه افتاده اند و خیلی وقت پیش از اینکه سیلی در حال وقوع خبردار شده بودند و نکته اینجاست که در بین آنها هواشناس هم نبوده است .
بهشتی با طرح این پرسش که چطور است که آنها می توانند تشخیص دهند سیل در حال وقوع است ولی هواشناس نمی تواند، پاسخ را در این دانست که هواشناس دانش هواشناسی دارد ولی اهل یک سرزمین دانایی زیستن در یک سرزمین را دارند همان چیزی که موضوع علم مردم شناسی است .
یعنی مردم شناس می خواهد  آن چیزی را که در کف مردم بوده و در هزار لفافه پیچیده شده بشناسد، چه بسا خودش هم متوجه آن نیست و او می خواهد آن را از ناخود آگاه به خود آگاه بیاورد.
وی با اشاره به اینکه دانایی زیستن در هر سرزمینی به طبع تفاوت محیط ها با یکدیگر با هم فرق می کند و جالب اینجاست که این تفاوت ها هنوز وجود دارد افزود: شنیده بودم تهرانی های قدیم بر  این باور بوده اند که هر وقت در قله دماوند یک کلاهک ابری تشکیل شود مطمئنا فردای آن روز باران می بارد. 
در خاطرات ناصرالدین شاه نیز خواندم که نوشته بود\" کلاهک ابر بر قله دماوند شکل گرفته و خدا را شکر که فردا باران می بارد .\"
حال نکته اینجاست که قله دماوند از ساری نیز پیداست ولی آیا مردم آنجا نیز بر این اعتقاد هستند و پاسخ این است که این طور نیست زیرا باورهای جامعه در آنجا با تهران متفاوت است. 
وی با با بیان اینکه مردم شناسان جزو معدود کسانی هستند که معتقدند خرافه وجود ندارد تصریح کرد : اینها که به اعتقاد برخی خرافه اند در واقع  لفافه است در یک دانایی که آن را پنهان کرده برای حفاظت که باقی بماند و از نسلی به نسل دیگر منتقل شود. 
به اعتقاد بهشتی هنر مردم شناس این است که این پرده ها را کنار زده و این دانایی را به جا آورد و از ناخود آگاه به خود آگاه آورد. 
وی اظها رداشت: مردم نه تنها جاهل نبوده بلکه دانا هستند زیرا که دانایی یک امر خود آگاه است مردم  ممکن است که دانشمند نباشند ولی حامل دانایی زیست در سرزمین خودشان هستند و طبعا هر چقدر که عمر زیست در هر سرزمین طولانی تر باشد این دانایی هم غنای بیشتری دارد .
بهشتی ادامه داد: اگر به خاطر داشته باشید چند سال پیش طوفان بزرگی در امریکا اتفاق افتاد و این طوفان تا جایی پیش رفت که شهردار نیویورک فریاد زد فرار کنید،  نگاه مردم شناسانه می گوید اهالی این شهر به دلیل اینکه سابقه زیست کوتاهی در این محیط دارند دانایی زیستن در این محیط را ندارند و حداکثر کاری که می توانند انجام دهند این است که از تهدیدات زیستی آن فرار کنند .
در صورتیکه اگر دانایی زیستی شان کامل بود می توانستند این معمای زیستی را به کیفیتی حل و فصل کنند که زودتر دامن کنار بکشند که آن تهدید از آنجا عبور کند .
او تصریح کرد که اگر مردم شناسی را به این مفهوم به جا آوریم ، در دوران جدید و در دهه اخیر که ما مستغنی دانایی زیست در سرزمینمان فعل و انفعالاتی را انجام داده ایم که خلاف طبع آن بوده است و ما را دچار بحران های خاک ، آب و هوا کرده است آن وقت رفته رفته ارزش این دانایی بیشتر می شود .
ضرورت اتکا به دانایی گذشتگان
بهشتی تاکید کرد اگر قرار است در این سرزمین زندگی کنیم ، چاره ای نداریم که به دانایی گذشتگانمان که راه های زیستن در این سرزمین را فرا گرفته بودند اتکا کنیم و به آن متصل شویم زیرا در سرزمینی زندگی می کنیم که بسیار پیچیده و حساس است .
سرزمینی که همه چیز در آن بلقوه است و برای کسی که بالقوه گی را به جا نمی آورد همه چیز غیر مترقبه و غیر منتظره  است. 
وی تصریح کرد: که ایران سرزمین حساس و پیچیده ای است و اگر خلاف این طبیعت عمل کنیم این سرزمین ما را از خودش بیرون می کند همان اتفاقی که در آبهای شیرین دارد می افتد. 
بهشتی با اشاره به این نکته که هفت یا هشت دهه است که از اهلیت این سرزمین فاصله گرفته ایم افزود: باید دوباره اهل این سرزمین شویم و اهل این سرزمین شدن یعنی رجوع کردن به این دانایی و این دانایی را مال خود کردن و به این ریشه ها پیوستن. 
بهشتی با بیان اینکه کسانیکه از هر زاویه و علمی با این فرهنگ و دانایی سر و کار دارند اهمیت کاری که انجام می دهد هر لحظه مهمتر و ارزشمند تر می شود تصریح کرد یک روزگاری این علوم فانتزی بودند و کسی ارزشی برای آن قائل نبود و به من می گفتند که کارهایی که شما می کنید برای کشورهای پولدار است که تمام مسائل اش را رفع کرده و روی آورده به ی قل دو قل و من تلاش می کردم که به آنها بگویم اتفاقا کشورهای فقیرتر باید به این مسائل بیشتر بپردازند به این دلیل که ما راه های کوتاهتر زیستن در این سرزمین را می توانیم به این طریق به دست آوریم و شما راه های طولانی تر و سخت تررا انتخاب کرده اید .
این افراد آنهایی هستند که معتقدند خوب است که فولاد مبارکه و ذوب آهن کنار زاینده رود باشد انگار در کشوری زندگی می کند که هزاران رودخانه مثل زاینده رود دارد و مشکل آب شیرین ندارد. 
و حالا تصمیم می گیرد که در کنار یکی از آنهااین صنایع را راه اندازی کند و از این آب به عنوان رادیاتور این صنایع  استفاده کند نه کشوری که تنها یک رودخانه مانند زاینده رود در فلات مرکزی اش دارد. 
رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با بیان اینکه اهمیت علوم انسانی و علومی که موضوعشان شناخت فرهنگ است رفته رفته بیشتر درک می شود و بیشتر همگان ناگزیر می شوند که به آن توجه کنند اظهار امیدواری کرد روزی را ببینیم که حقیقتا فعالان این حوزه توانمندی ایفای یک همچین نقشی را بیشتر پیدا کنند .   
تکریم مردم شناسان
حسن زاده رییس پژوهشکده مردم شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری دیگر سخنران این نشست بود که  با تکریم مردم شناسان در روز مردم شناسی تصریح کرد از سه سال پیش که شورای فرهنگ عمومی به یاد ابوریحان بیرونی روز مردم شناسی را به این نام نهاد هر ساله پژوهشکده مردم شناسی این روز را با حضور فعالان این رشته گرامی نهاده است .
او با اشاره به فعالیت های استاد علی بلوکباشی مردم شناس برجسته ایران و فرهاد ورهرام مستند ساز مردم نگار خاطر نشان ساخت که هر دوی این افراد نقش موثری در پیشبرد اهداف و گسترش پژوهش های مردم شناسی ایران داشته اند .
وی در ادامه با ارائه گزارشی از فعالیت های پژوهشکده مردم شناسی در سال گذشته تصریح کرد که سال گذشته همایش های ملی میراث روایی ، نماز در آیینه میراث فرهنگی ایران و رمضان در آیینه اقوام ایرانی توسط این پژوهشکده با همکاری نهاد های مرتبط برگزار شدکه هر یک به حیث موضوع دارای نتایج و خروجی های موثری بود .
محمد حسین باجلان فرخی پیشکسوت مردم شناسی دیگر سخنران این نشست بود که به گوشه ای از زندگی و فعالیت استاد بلوکباشی اشاره و تصریح کرد که بلوکباشی از بنیان گذاران اصلی انسان شناسی ایران به شمار می آیند و از اداره فرهنگ عامه در پیش از انقلاب تا امروز بیش از نیم قرن است که در این رشته فعالیت می کند .
وی افزود:استاد بلوک باشی از راه هنر و نوشتن زندگی خود را معنی بخشیده و مردم شناسی ایران وامدار تلاش های وی است .
باجلان فرخی تصریح کرد :وی همکاری نزدیکی با احمد شاملو در کتاب هفته داشته و مطالب بخش کتاب \"کوچه هفته \" زیر نظر و به کوشش او چاپ میشده است .
او \" انسان شناسی از آغاز تا امروز\" ، \" در فرهنگ خود زیستن در فرهنگ دیگران نگریستن \" ،  \"فرهنگ عامه ، قهوه خانه و قهوه خانه نشینی \" و... را از آثار تألیفی و ترجمه استاد بلوکباشی اعلام کرد .
احمد ضابطی جهرمی تدوینگر سینما و تلویزیون ایران دیگر سخنران این نشست بود که بااشاره به تلاش های فرهاد ورهرام برای ساخت مستند های مردم شناسی تصریح کرد:ورهرام شاخص ترین مستند نگار مردم شناس ایران است .
وی با اشاره به نزدیکی اش با ورهرام و بررسی تمامی پژوهش ها ، مستند ها، نمایشگاه ها و... که حاصل تلاش او است اظهار داشت : درتمامی پژوهش های وی که با فرهنگ و تاریخ مردم ایران ورق خورده نشان پر رنگی از روحیه وطن دوستی او به چشم می خورد .
او افزود:ورهرام بدون انجام پژوهش همه جانبه اقدام به ساخت فیلم مستند نمی کند که این یک اصل در تولید فیلم های مستند است .
ضابطی جهرمی تصریح کرد :ورهرام سالهاست که به دلیل سفرهایی زیادی که انجام می دهد به اطلس زنده شناخت لوکیشن های سراسر ایران مشهور شده و جایی نیست که او نشناسد ،به آن سفر نکرده و در آن پژوهش انجام نداده باشد.
دیگر سخنران این نشست محمد نجاری نماینده مرکز اسناد فرهنگی آسیا بود که با اشاره به گوشه ای از فعالیت های استاد بلوکباشی تصریح کرد :وی عمر خود را صرف بررسی ساختار های اجتماعی، دینی ، عقیدتی در جوامع روستایی و شهری کرده است .
وی استاد برهرام را هنرمند و پژوهشگری خواند که در زمینه خلق مستند با نگاهی مردم شناسانه آثاری عظیم از خو به جای گذاشته است .
زهرا عظیمی فرد رییس مرکز مطالعات فرهنگ عامه صدا و سیما نیز دیگران سخنران این نشست بود که  استاد بلوکباشی را یکی از تأثیر گذارترین مردم شناسان ایران نامیدو افزود :وی کار خود را زمانی آغاز کرده که پژوهش در این حوزه بسیار سخت تر از امروز بوده است.
او افزود :سینمای مستند مردم نگار ایران مدیون تلاش ها و پژوهش های فرهاد برهرام است .
 مردم شناسان با دانایان سروکار دارند
علی بلوکباشی مردم شناس پیشکسوت نیز در سخنانی با اشاره به سخنان ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی تصریح کرد که مردم شناسان با گروه دانایان سرو کار دارند و هر آنچه در پژوهش های مردم شناسی دریافت می کنیم از دانسته های مردم است .
وی افزود :عشق من، ایران و مردم ایران است و هر چه در توان داشته ام برای این مردم انجام داده ام هر چند توان من کم بوده  اما توان آرزوهایم رفیع است .
بلوکباشی در ادامه با اشاره به گوشه ای از فعالیت های محمود خلیقی و هوشنگ پور کریم به عنوان پژوهشگران موثر در تاریخ مردم شناسی ایران تصریح کرد :هر دوی این عزیزان تلاش های زیادی در ارتقای مردم شناسی ایران انجام داده اند.
فرهاد ورهرام نیز در سخنانی با اشاره به شروع فعالیت اش در زمینه پژوهش های مردم شناسی و ساخت فیلم مستند مردم نگار تصریح کرد : سالها پیش به طور اتفاقی به این حوزه وارد شدم و توانستم با همکاری نادر افشار نادری به فعالیت بپردازم .
وی با انتقاداز وضعیت سینمای مستند ایران افزود: 10 سال است که در حوزه مردم شناسی فیلم مستند ارزشمندی که بر پایه پژوهش باشد ساخته نشده است و بیشتر فیلم ها ضبط برنامه هستند .
او در پایان اظهار امیدواری کرد سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری در ِآینده زمینه ای را فراهم کند که سالی چند فیلم مستند در حوزه مردم نگاری ساخته شده و با برگزاری کلاس های آموزشی برای فیلم سازان با تدریس مردم شناسان گام های موثری در راه ساخت فیلم های مستند مردم شناسی برداشته شود .
در پایان این مراسم با اهدای لوح تقدیر توسط ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری از تلاش های  علی بلوکباشی مردم شناس پیشکسوت و فرهاد ورهرام عکاس و فیلمساز مردم شناس، تجلیل شد .

انتهای پیام/