میراث آریا، راضیه مجیدی‌نژاد: همسر تیمورتاش را در یک بعدازظهر تابستانی درحالی‌که به یکی از ستون‌ها تکیه داده تصور می‌کنم؛ از آن بالا به بازی بچه‌هایش چشم دوخته و پیش چشمش فقط درخت و باغ است، و هرگز به ذهنش خطور نمی‌کند که روزی قرار است خانه‌اش موزه شود، روبه‌روی آن دانشگاه جنگ تأسیس کنند، و باغی که روزی محل بازی بچه‌ها و میهمانی‌های اشرافی بود بشود محل رفت‌وآمد دانشجویان و فرماندهان ارتش.
به همان ستون تکیه می‌زنم. بعدازظهر تابستانی نیست؛ یکی از روزهای سرد و استخوان‌سوز بهمن‌ماه ۱۳۹۵ است. نه بچه‌ای را درحال بازی می‌بینم و نه، تا چشم کار می‌کند، از درخت و باغ خبری هست؛ چیزی که می‌بینم، برخلاف اسم باابهت عمارت فتح‌المبین، بنایی قدیمی با چند درخت کهن‌سال کاج است که یادگار همان دوران است و بعد آپارتمان و تهران شلوغ و دود و دم...
میدان حر، دانشگاه جنگ (عمارت فتح‌المبین). آدرس را روی برگه نوشته‌ام و پرسان‌پرسان دنبالش می‌گردم. کمی جلوتر از ایستگاه متروی میدان حر، دانشگاه فرماندهی و ستاد (دافوس) واقع شده است. جلوی در، حراست از ورود افراد عادی جلوگیری می‌کند. جلو می‌روم و بعد از هماهنگی‌های لازم می‌توانم وارد محوطه شوم: محیطی بزرگ و نظامی با درختان سربه‌فلک‌کشیده و ماکت‌هایی از کشتی‌های ارتش و توپ و تانک‌های به‌جامانده از ادوار مختلف جنگی؛ اما چیزی که وادارم کرده به این محل بیایم دیدن دو ساختمان قدیمی است.
عمارتی که از آن دانشجویان ارتش فارغ‌التحصیل می‌شوند
عمارت فتح‌المبین به‌تازگی ثبت ملی شده است. این عمارت در زمان رضاشاه پهلوی در سال ۱۳۱۴ بنیان گذاشته شده و فعالیت آن از ۱۳۲۲ تا ۱۳۲۶ هم‌زمان با جنگ جهانی دوم و نیز از ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۱، در دوره انقلاب و شروع جنگ ایران و عراق، متوقف شده و از سال ۱۳۶۹ بار دیگر به کار خود ادامه داده است. معماری این بنا، مانند سایر بناهای دوره پهلوی، دو طبقه را به‌همراه زیرزمین با ستون و سرستون‌ها، پلکان و قوس‌ها و دهانه‌ها شامل می‌شود. در دو طرف پله‌های ورودی، توپ‌های به‌جامانده از جنگ ترکمانچای خودنمایی می‌کند.
در طبقه اول این ساختمان کلاس‌های درس دوره کارشناسی‌ارشد و دکترای رشته‌های مختلف ارتش و در طبقه بالای آن آزمون دروس مربوط برگزار می‌شود. به‌تازگی به ترمیم و رسیدگی به دیوارها و کف‌ها و سقف‌های سالن‌های بزرگ آن اقدام شده و عملیات بازسازی در چندین اتاق همچنان ادامه دارد. در فتح‌المبین چندان اجازه گشت‌وگذار ندارم، به‌خصوص در طبقه اول؛ چراکه کلاس‌های درس درحال برگزاری است.
از همان راهی که آمده‌ام برمی‌گردم و از پله‌ها می‌آیم پایین و یک بار دیگر به این بنا نگاه می‌اندازم. دیوارهای آجری آن ترک خورده و گچ‌بری سرستون‌ها در طبقه بالا ریخته است. رضاخان را تصور می‌کنم که چگونه روی پله اول این عمارت می‌ایستاد و به سران ارتش دستور می‌داد...
عمارت مصادره‌شده وزیر بخت برگشته رضاخان
روبه‌روی عمارت فتح‌المبین، خانه تیمورتاش است. عبدالحسین تیمورتاش همان مردی بود که، از نخستین روزهای کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ تا پیش از بازداشت، همیشه همراه رضاخان بود و بسیاری از موانع پیش پای او را برای رسیدن به سلطنت حذف کرد؛ اما به‌دلیل همین نفوذ بسیار، به‌دستور رضاخان ابتدا بازداشت و سپس با تزریق آمپول هوا کشته شد.
رضاخان به خانه تیمورتاش بسیار علاقه داشت، طوری که وقتی برای اولین بار برای دیدار با وزیر خود به این مکان آمد طراحی زیبای بنا سخت چروزی روزگاری شمش را گرفت اما، برخلاف انتظارش، تیمورتاش خانه‌اش را به او پیشکش نکرد؛ البته بعد از دستگیری و قتل وزیر بخت‌برگشته به‌دستور پهلوی اول این مکان به دانشکده جنگ تبدیل شد.
معماری عمارت «کلاه پهلوی»، یا همان خانه تیمورتاش، تلفیقی است از معماری ایرانی و روسی که در دو طبقه ساخته شده و دارای زیرزمین است و ارتفاع طبقات آن متفاوت و نمای آن به‌طرز استادانه‌ای آجرکاری، و سرستون‌های بلندش با گچ‌بری‌های زیبا و نفیس تزیین شده است.
تا در ورودی ساختمان چند پله باید بالا رفت. روبه‌روی آن، در چوپی بزرگی است با اشکال و فرم‌های خاص که هر بازدیدکننده‌ای را به‌طرف منزل تیمورتاش فرا می‌خواند. کف ساختمان با گرانیت‌های اعلای ایتالیایی مفروش است و به دیوارها رنگ آبی آسمانی زده‌اند و سقف‌ها با گچ‌بری و آیینه‌کاری منحصربه‌فردی مزین است. بخش فوقانی ساختمان، به‌عنوان موزه، محل نگه‌داری سلاح و ابزارآلات جنگی، مدال‌ها و نمادهای اهدایی کشورهای مختلف و برخی وسایل به‌جامانده از عمارت است.
زیرزمین این بنا هم یک اتاق دارد با کاشی‌کاری‌های منحصربه‌فرد، به‌گونه‌ای که نام هر یک از شاهان اساطیری به‌ترتیب روی آن نوشته شده و می‌توان داستان‌های شاهنامه را از روی هر یک از این نقش‌ها بازخوانی کرد. همچنین در این اتاق یک شومینه وجود دارد که گفته می‌شود برای سوزاندن اسناد و مدارک کاربرد داشته است. این بنا در سال 1385 در فهرست آثار ملی ثبت شده، اما حضور عموم برای بازدید آزاد نیست.
برای ترمیم عمارت هر چه سریع‌تر باید اقدام کرد
سپیده سیروس‌نیا، معاون میراث‌فرهنگی استان تهران، درباره عمارت فتح‌المبین می‌گوید: «دانشگاه جنگ (عمارت فتح‌المبین) با پیشنهاد و تمایل مسئولان این بنا به فهرست میراث ملی افزوده شد. با توجه به معماری جالب‌توجه، این اثر دارای شاخص‌های موردنیاز ثبت بود. نگه‌داری از دانشگاه جنگ به‌شکل درستی در مهر و موم‌های گذشته انجام شده و این بنا نیاز به مرمت‌های جزئی دارد.» و درباره عمارت تیمورتاش نیز تأکید دارد که برای ترمیم آن هر چه سریع‌تر اقدامات لازم صورت گیرد.
ثبت ملی شدن عمارت فتح‌المبین فرصتی است برای رسیدگی بیشتر به این عمارت و فراهم شدن شرایطی که مردم بتوانند از این بنا بازدید کنند. این عمارت با ویژگی‌های معماری و موضوعی‌اش به‌لحاظ ابزار جنگی و سلاح‌ها و فضای نظامی و اثاث تاریخی‌اش قطعاً جذابیت خاصی برای علاقه‌مندان به آثار تاریخی‌فرهنگی دارد.
انتهای پیام/
