به‌گزارش میراث آریا به‌نقل از روابط‌‍‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، حمیده چوبک رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی، امروز یکشنبه 15 اسفند، این مطلب را در مراسم گشایش «پانزدهمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران» مطرح کرد و برگزاری گردهمایی سالانه باستان‌شناسی در سطوح ملی و بین‌المللی را در یک زمان و مکان مشخص رویدادی مهم و علمی تلقی کرد که جامعه باستان‌شناسی ایران و جهان چشم به آن دارند.
او افزود: «این همایش برای پژوهشکده باستان‌شناسی و باستان‌شناسان فرصتی است تا کارنامه فعالیت جامعه باستان‌شناسی کشور را، با همکاری مؤسسات علمی بین‌المللی و دستگاه‌های اجرایی سازمانی و برون‌سازمانی، در پیشگاه داوری و نقد و ارزیابی صاحب‌نظران و جامعه قرار دهد.»
چوبک ارائه نتایج آخرین پژوهش‌ها در گردهمایی باستان‌شناسی سالانه را سنتی ارزشمند دانست که از دهه پنجاه به‌کوشش فیروز باقرزاده، رئیس وقت مرکز باستان‌شناسی، آغاز شده و تصریح کرد: «این گزارش برآیند کوشش جمعی گروه باستان‌شناسی و جمعی از دانشوران و کارشناسان میان‌دانشی است.»
او اولویت‌های پژوهش‌های باستانی کشور را «هویت ملی»، «مطالعات حوزه فرهنگی خلیج‌فارس»، «پوشش جغرافیای فرهنگی و تاریخی ملی و فرامرزی»، «بررسی‌ها و کاوش‌های طرح‌های عمرانی»، «میراث باستان‌شناختیِ درخطر از کاوش‌های غارتگران و سوداگران و غارت ثروت و دارایی‌های ملی»، «پرسش‌های علمی پژوهشگران باستان‌شناسی»، «مکان رویدادهای مهم فرهنگی و تاریخی» و «محوطه‌های باستان‌شناسی میراث‌جهانی» اعلام کرد.
ورود به دروازه جهان باستان‌شناسی، راهبرد باستان‌شناسی
رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی، راهبرد باستان‌شناختی امروز ایران را ورود به دروازه جهان باستان‌شناسی دانست و تصریح کرد: «ایران در روند تحولات فرهنگی و تاریخی در سراسر تاریخ و از دیرباز در شبکه جهانی قرار داشته و ازاین‌رو، میراث باستان‌شناسی ایران بخشی از میراث جامعه جهانی است.»
چوبک با بیان اینکه باستان‌شناسی ایران فراتر از مرزهای کنونی آن با همسایگان و خویشاوندان فرهنگی ارتباط و پیوند دارد گفت: «دانش باستان‌شناسی جهانی است و تجربه‌ها و آزمون‌های علمی و پژوهشی در همه مراکز علمی جهان در موضوع باستان‌شناسی راهبرد و کارکرد مشترکی در دانش باستان‌شناسی ایران و جهان دارد.»
این باستان‌شناس افزود: «پژوهشکده باستان‌شناسی، در فصل جدید فعالیت خود، همکاری گسترده با مراکز علمی باستان‌شناسی ایران و جهان را به‌عنوان جامعه جهانی باستان‌شناسی در دستور کار قرار داده که این همکاری‌ها در چهارچوب اهداف و وظایف باستان‌شناسی کشور برای ارتقا و بهره‌وری از آخرین روش‌های علمی رو به افزایش است.»
چالش‌های باستان‌شناسی
او با اشاره به چالش‌های اساسی پژوهشکده باستان‌شناسی برای تحقق اهدافش، نخستین چالش را موضوع آموزش باستان‌شناسی کشور دانست و گفت: «درحال‌حاضر، 42 مرکز آموزشی رشته باستان‌شناسی را آموزش می‌دهند و ما با هزاران فارغ‌التحصیل روبه‌روییم که درخواست اشتغال دارند و امکان جذب همه‌شان وجود ندارد.»
او اصلی‌ترین و بزرگ‌ترین چالش باستان‌شناسی کشور را موضوع مدیریت و حفاظت محوطه‌های باستان‌شناسی پیش‌ازکاوش، ضمن‌کاوش و پس‌ازکاوش دانست و گفت: «آثار باستانی سال‌ها در زیر خاک به نوعی وضعیت ثبات رسیده‌اند؛ این آثار بعد از کاوش و خروج از خاک دچار هوازدگی و از دست دادن رطوبت می‌شوند و روند تخریب آن‌ها آغاز می‌شود.»
او گفت: «این آثار مانند نوزادی تازه‌تولدیافته، از یک سو به مراقبت و سلامت تغذیه و زمینه رشد و بالندگی نیاز دارند و از سوی دیگر مانند بیماری آسیب‌دیده در بخش مراقبت‌های ویژه نیازمند بهداشت، پرستاری، پایش و درمان هستند.»
او چالش دیگر را موضوع حفاظت از میراث باستان‌شناسی کشور در جریان طرح‌های عمرانی و توسعه‌ای خرد و کلان ــ از لوله‌کشی آب و گاز گرفته تا طرح‌های بزرگ سدسازی و راه‌سازی ــ دانست و اجرای این طرح‌ها و توسعه‌دهی‌ها را تهدیدی جدی برای محوطه‌های باستان‌شناسی گسترده ناشناخته و شناخته‌شده نهفته در خاک شمرد.»
نبود مجازات عامل تعرّض به آثار تاریخی
چوبک گفت: «هرچند قانون صراحتاً لزوم استعلام از سازمان میراث‌فرهنگی را پیش از تصویب طرح‌های عمرانی پیش‌بینی کرده است، متأسفانه به‌علت پیش‌بینی نشدن مجازات و خسارت و جریمه یا بی‌تمایلی به استفاده از این ابزار در سازمان میراث‌فرهنگی، بسیاری از عملیات عمرانی بدون اطلاع‌رسانی انجام می‌شوند.»
رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی افزود: «در این موارد به‌گونه‌ای سازمان را با یک عمل انجام‌شده روبه‌رو می‌کنند که میلیاردها از سرمایه ملی صرف شده و ادامه آن نه یک ضرورت بلکه به یک اجبار و ناچاری تبدیل می‌شود.»
او گفت: «در این چرخه بسیاری از ثروت‌های میراثی کشور نابود شده که جبران‌ناپذیر بوده و مطالعاتی که گاه پس از این عملیات انجام می‌شوند مخدوش و ناقص و شتاب‌زده است.»
ضرورت ایجاد واحد پایش طرح‌های عمرانی
حمیده چوبک اظهار کرد: «در این راستا، ایجاد واحد پایش طرح‌های عمرانی در استان‌ها برای تعامل و همکاری با پژوهشگاه نیاز است.»
او گفت: «در پژوهشگاه آیین‌نامه و دستورالعملی تدوین شده که مطابق قانون پس از انجام مطالعات در پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و اعلام کفایت پژوهش، هر گونه تصمیم‌گیری درباره توقف یا صدور مجوز ساخت‌وساز یا آبگیری برای طرح‌های عمرانی به‌عهده معاونت میراث‌فرهنگی و شورای فنی متشکل از معاونت میراث‌فرهنگی کشور، پژوهشگاه و نماینده استان خواهد بود.»
او افزود: «همچنین برای طرح‌های بزرگ که در آن چندین هیئت شرکت دارند تعیین مدیر اجرایی و علمی پروژه از طرف پژوهشکده پیش‌بینی شده است که این تجربه پاسخ‌گوی اهداف و مدیریت یکپارچه مطالعات باستان‌شناسی در طرح‌های عمرانی است.»
رواج گنج‌یابی چالش مهم باستان‌شناسی
رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی گفت: «چالش مهم دیگر که آثار ارزشمند باستان‌شناسی را تهدید می‌کند رواج گنج‌یابی و تبلیغ گنج‌یاب‌ها در جامعه و در دنیای مجازی و درخواست‌های کاوش در سطوح مختلف جامعه از سازمان و پژوهشکده است.»
او افزود: «باید راه‌کارهای جدی حقوقی و قانونی برای پاسخ‌گویی به این درخواست‌های نابجا در نظر گرفت و اخذ جریمه و نیز مجازات‌های مناسب را پیش‌بینی کرد.»
چوبک گفت: «سه روز گردهمایی باستان‌شناسی ایران با هفت نشست و تعداد 43 سخنرانی مروری بر گزیده فعالیت‌های باستان‌شناسی کشور در سال 1394 است که با برگزاری کارگاه آموزشی باستان‌سنجی و نمایشگاه یافته‌های باستان‌شناسی همراه خواهد بود.»
او در ادامه با ارائه گزارشی از فعالیت‌های پژوهشکده باستان‌شناسی در سال 1394 گفت: «پژوهشکده باستان‌شناسی در سال 1394 با صدور 142 مجوز برای بررسی‌های باستان‌شناختی، کاوش، گمانه‌زنی به‌منظور تعیین عرصه و حریم، گمانه‌زنی استعلامی و مطالعات طرح‌های عمرانی نقش حاکمیتی و مدیریت علمی فعالیت‌های باستان‌شناسی کشور را با نظارت بر اجرای برنامه‌ها ایفا کرده است.»
به‌گفته چوبک، پوشش استانی نشان می‌دهد که برخی از استان‌ها مانند بوشهر و یزد هیچ‌گونه پژوهش باستان‌شناختی نداشته‌اند که این محل تأمل و پرسش است و لرستان بیشترین پژوهش‌های باستان‌شناختی را با طرح‌های عمرانی داشته است.»
بهره‌گیری از منابع خودی برای فهم تاریخ ایران
سیدجواد طباطبایی، عضو هیئت‌علمی دایرةالمعارف اسلامی، دیگر سخنران این نشست با اشاره به اینکه بخش مهمی از تاریخ باستانی ایران را اروپایی‌ها و غربی‌ها مطالعه کرده‌اند تصریح کرد: «طبعاً آنچه درباره تاریخ و فرهنگ ایران در پیش از اسلام گفته شده در ذیل دانش اروپایی جای می‌گیرد.»
او با بیان اینکه برای فهم تاریخ ایران باید از منابع خودمان بهره بگیریم افزود: «اگر بخواهیم با مفاهیم تاریخ‌نویسی ایران‌شناسان و اروپایی‌ها ایران را مطالعه کنیم امکان دارد ویژگی‌های زیادی از تاریخ ایران مغفول واقع شود.»
پانزدهمین کنگره باستان‌شناسی از 15 تا 17 اسفند به‌مدت سه روز درحال برگزاری است و در آن باستان‌شناسان ایرانی و خارجی به ارائه بخشی از فعالیت‌های باستان‌شناختی در محوطه‌های باستانی کشور در سال 1394 می‌پردازند.
انتهای پیام/
