به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، سیدمحمد بهشتی رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری امروز 1 خرداد 96، در مراسم رونمایی از «کتاب و نمایشگاه برگزیده‌ای از آثار کاوش‌های زنده‌یاد علی حاکمی از محوطه‌های باستانی رودبار گیلان» که هم‌زمان با هفته میراث‌فرهنگی و گردشگری برگزار شد، این مطلب را مطرح کرد.
او با اشاره به برخی نظریه‌های دوران معاصر در مورد فرهنگ ایران که معتقدند ایرانی‌ها حافظه تاریخی ندارند با رد تمام دلایل پیش‌پاافتاده مطرح‌شده برای اثبات این موضوع گفت: «با مرور تاریخ شاهد دوره‌های بحرانی هستیم که در آن جامعه به‌مثابه یک ارگانیسم به‌هم‌پیوسته از هم پاشیده و اجزایش گسسته می‌شود.»
بهشتی، با بیان اینکه در شرایطی نیز با توجه به شدت بحران فروپاشی اجتماعی رخ داده است، اظهار کرد: «در شرایط بحرانی فقط زنده بودن موجودیت می‌یابد و زندگی منتفی می‌شود.»
او گفت: «یکی از اتفاقاتی که در شرایط بحرانی می‌افتد این است که حافظه خودآگاه افراد ضعیف می‌شود اما حافظه ناخودآگاه به حیاتش ادامه می‌دهد بدون آنکه توجهی به آن داشته باشیم.»
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در ادامه، با اشاره به مثالی مسجد امام اصفهان را بهترینِ مسجدها دانست که مسجدی بهتر از آن هنوز ساخته نشده و اگر در تمام ایران دنبال تبار آن بگردیم با فاصله یک قرن به مسجد گوهرشاد مشهد برمی‌خوریم که تمام اجزایش بسیار شبیه مسجد جامع عباسی و از تبار آن است و از هم به‌اندازه دوران تیموری تا شاه‌عباس یعنی بیش از صد سال فاصله دارند.
بهشتی، با طرح این پرسش‌ها که در این سال‌ها استاد علی‌اکبر اصفهانی و قوام‌الدین شیرازی کجا بوده‌اند و چرا بین این دو مسجد نمونه‌ای وجود ندارد، افزود: «اگر این دوره را به نر‌دبانی تشبیه کنیم و هر یک از این مساجد به‌ترتیبِ ساخت در یک پله جایی داشته باشند در فاصله بین ساخته شدن این دو مسجد شرایط بحرانی حاکم بوده است.»
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، با اشاره به وضعیت بحرانی کشور در سال‌های پایانی دوران تیموری، افزود: «این وضعیت ادامه داشت تا زمانی‌که شاه‌اسماعیل سر کار بیاید و بعد از آن شاه‌طهماسب پیدا شود و قزوین پایتخت شود و در دل این آرامش وضعیت خوبی پیش آید و در اصفهان منعکس شود و درنهایت مسجد جامع عباسی ساخته شود.»
او افزود: «اگر با دید فرهنگی بنگریم فاصله مسجد گوهرشاد تا مسجدجامع عباسی یک قدم است و انگار این‌ها پدر و فرزند هستند و در بین پیدایش این دو اگر مسجدی ساخته نشده است حتماً اتفاقی درحال شکل‌گیری بوده است؛ پس حافظه‌ای وجود داشته ولی خودآگاه نبوده است.»
بهشتی، با بیان اینکه مسجدجامع عباسی نشان می‌دهد حافظه با قدرت وجود دارد زیرا که مسجد گوهرشاد وجود دارد، افزود: «اگر به معماری مسجدجامع اصفهان دقت کنید می‌بینید که انگار از روز اول که ساخته شده یک معمار بیشتر نداشته است.»
او گفت: «چرا می‌گوییم حافظه وجود ندارد؟ در شرایط بحرانی دچار بدحالی می‌شویم که از علایم آن ضعیف شدن خودآگاه تاریخی‌مان است.»
بهشتی، یکی از علایم خوب شدن حال انسان را برگشتن حافظه دانست و گفت: «همین که از بزرگانی نظیر نگهبان، حاکمی، موسوی، باقرزاده و جز آن یاد می‌کنیم نشان می‌دهد که حافظه‌مان درحال برگشتن و حالمان نزدیک به خوب شدن است.»
او با اشاره به اینکه از دو دهه گذشته حالمان رو به خوب شدن گذاشته و علایم آن آشکار می‌شود افزود: «آمادگی داریم به افرادی که حافظه‌ای ناخودآگاه را در ذهن‌ها احضار می‌کنند کمک کنیم.»
بهشتی اظهار کرد: «باستان‌شناسان شاید بزرگ‌ترین هنرشان این بود که سرزمین‌های ناشناخته را فتح کنند، اما مهم‌ترین سرزمین فتح‌نشده خانه خود باستان‌شناسان است که احتیاج به فتح دارد و همه از آن غافل‌اند.»
او گفت: «مخزن موزه ملی پُر است از قلمروهای کشف‌نشده و جامعه باستان‌شناسان پر از شخصیت‌هایی است که هنوز شناخته نشده‌اند و در جریان مناسبات روزمره غرق شده و قدر و مقام تلاش و کوششان ناشناخته مانده است.»
پیشنهاد تغییر نام پایگاه تپه میل به حاکمی
حمیده چوبک، رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی، دیگر سخنران این نشست، استاد حاکمی را چهره شناخته‌شده و چشمه جوشان تجربیات در باستان‌شناسی خواند که تجربیات خود را در اختیار دانشجویان و علاقه‌مندان قرار می‌داد.
او با اشاره به تجربه کاری مشترک در تپه میل با مرحوم حاکمی افزود: «استاد حاکمی برای کوچک‌ترین یافته‌های باستان‌شناختی ارزش قائل بود و آن‌ها را نگه‌داری می‌کرد.»
چوبک در ادامه پیشنهاد داد پایگاه تپه میل به نام استاد علی حاکمی تغییر یابد.
جبرئیل نوکنده، رئیس موزه ملی ایران، نیز در سخنانی با اشاره به اینکه زنده‌یاد مرحوم حاکمی در سال‌های گذشته یکی از مدیران موزه ایران باستان بوده است، ابراز امیدواری کرد که نمایشگاه برپاشده از آثار کشف‌شده به‌همت مرحوم حاکمی در استان گیلان نیز برپا شود.
او با اشاره به اینکه آثار دره کلورز به‌اندازه مارلیک خوش‌اقبال نبوده‌اند گفت: «امیدوارم با همکاری پژوهشکده باستان‌شناسی بتوانیم آثار کلورز را شناسایی و بیشتر معرفی کنیم.»
مهرداد ملک‌زاده، باستان‌شناس و عضو هیئت‌علمی پژوهشکده باستان‌شناسی، دیگر سخنران این نشست، نیز کارنامه استاد حاکمی را در نزد کسانی که علم باستان‌شناسی را دنبال می‌کنند روشن توصیف کرد و گفت: «حاکمی نماینده نسلی از باستان‌شناسان است که نگاهی متفاوت به باستان‌شناسی داشتند و ردپای او در سایت‌هایی که کاوش کرده مشخص است.»
او با اشاره به اقدام تشکیلات باستان‌شناسی ایران در دهه 40 با توجه به خروج اشیای عتیقه از ایران و فروش در حراجی‌های خارج‌ازکشور گفت: «حاکمی به‌همراه چند باستان‌شناس دیگر در اقدامی بی‌نظیر چندین سال از زندگی خود را وقف رفتن به کوه‌های گیلان و زندگی در آنجا کرد تا با کشف آثار تاریخی از خروج آن‌ها از کشور جلوگیری کنند.»
شاهین آریامنش، گردآورنده دست‌نوشته‌های زنده‌یاد علی حاکمی، دیگر سخنران این نشست بود که به فعالیت‌های گسترده استاد حاکمی در سایت‌های باستان‌شناسی اشاره کرد و گفت: «این کتاب به‌همت پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و با همکاری موزه ملی ایران به‌چاپ رسید.»
در ادامه این مراسم متن ارسالی از طرف حسنعلی حاکمی، فرزند زنده‌یاد حاکمی، را قرائت شد و از کتاب «کاوش‌های باستان‌شناسی رودبار گیلان از 1335 تا 1347» رونمایی به‌عمل آمد و نمایشگاه برگزیده آثار کاوش‌های زنده‌یاد علی حاکمی از محوطه‌های باستانی رودبار گیلان گشایش یافت.
انتهای پیام/
