به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، سیدمحمد بهشتی، رئیس این پژوهشگاه، امروز چهارشنبه 25 مرداد 96، در دومین هم‌اندیشی موزه‌داران، امنای اموال و حفاظت‌گران مجموعه‌های موزه‌ای با عنوان «ارزیابی کیفیت هوا در محیط‌های موزه‌ای گامی به‌سوی موزه‌های سبز در کشور» این مطلب را مطرح کرد و ضمن ابراز خرسندی از تداوم برنامه موزه‌های سبز و آغاز این برنامه با یاد دکتر شیرازی، گفت: «بعد از 10 سال ما هنوز داغدار از دست دادن ایشان هستیم.»
بهشتی، با اشاره به دو اصطلاح «پرهیختگی» و «فرهیختگی» در فارسی که اولی از ریشه «پرهیختن» و دومی از ریشه «فرهیختن» است، گفت: «این دو اصطلاح علاوه‌بر شباهت ظاهری نسبتی هم دارند، هر دو صورت‌هایی از تربیت هستند یعنی یک صورت از تربیت فرهیختن و صورتی دیگر از تربیت پرهیختن است.»
بهشتی، پرهیختن را پرهیز کردن یعنی آنچه امروزه ما آن را با تقوا (پرهیز کردن از خطا) می‌شناسیم معنا کرد و اظهار کرد: «از مقوله فرهنگ که ما در میراث‌فرهنگی بسیار با آن سر و کار داریم تعاریف زیادی داده شده است، ولی به‌عقیده من فرهنگ عبارت از دانایی حاصل از تعامل تاریخی انسان با محیط است.»
او فرهنگ را از جنس دانایی دانست و افزود: «بر همین اساس است که سعدی می‌گوید: ”آن که فرهنگ نه ورزد چه ارزد؟“ درواقع می‌توان گفت هر کس دانایی نورزد چه ارزد؟»
بی بهره بودن برخی جوامع از فرهنگ
بهشتی اظهار کرد: «از سوی دیگر، جامعه‌ای نمی‌توان یافت که بی‌فرهنگ باشد و همه جوامع برخوردار از فرهنگ هستند، زیراکه همه جوامع با محیطشان تعامل داشته و سعی کرده‌اند ضمن حل‌وفصل معماهای محیط خود ادامه بقا داده و شرایط حداکثری زیست را ایجاد کنند.»
او گفت: «پس جامعه بی‌فرهنگ وجود ندارد و همه جوامع از فرهنگ برخوردارند. البته می‌توان جوامعی هم یافت که از فرهنگ بی‌بهره‌اند.»
به‌گفته او، برخورداری موکول به تربیت است، یعنی جامعه‌ای که تحت تربیت قرار گیرد می‌تواند از فرهنگ و دانایی بهره‌مند شود.
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری افزود: «این بهره‌مندی ناشی از تربیت، اگر که در صورت پرهیختن باشد، شامل حال همه می‌شود و اگر تمامی اهل یک جامعه در مسیر پرهیختن تربیت شوند از فرهنگ بهره‌مند می‌شوند.»
به‌گفته بهشتی، فرهیختن برای این است که بتواند به آن دانایی و فرهنگ اضافه کند و به‌عنوان یک نسل، آجری روی آجر بگذارد، زیرا این نسل هم با محیط تعامل کرده و دانایی کسب کرده و این موکول به فرهیختن است و مشکلش با پرهیختن حل نمی‌شود.
بهشتی تصریح کرد: «پرهیختن امری همگانی است، اما فرهیختن همگانی نیست.»
بهشتی درباره ربط موضوع‌های مطرح‌شده به موزه سبز اظهار کرد: «فعالان در این عرصه با آثاری سروکار دارند که محصول فرهیختن است و اگر بخواهند وظایفشان را درست انجام دهند باید در مسیر پرهیختن قرار گیرند.»
پرهیختن یعنی آموزش ادب حضور
او پرهیختن را آموزش ادب حضور در محضر چیزی دانست و افزود: «پرهیختن درست همان چیزی است که خانواده‌ها به بچه‌ها می‌آموزند و با امر و نهی همراه است که در صورت تداوم به‌تدریج ملکه ذهن شخص می‌شود.»
به‌گفته او، فردی که در مسیر «پرهیختن» تربیت شده هنگام قرار گرفتن در یک موقعیت می‌تواند مناسبات خود را با دیگران به‌گونه‌ای تنظیم کند که بدون آزرده‌خاطر کردن آن‌ها در یک موقعیت مناسب قرار گیرد.
بهشتی اظهار کرد: «ما همین نسبت را با اشیا و آثار داریم یعنی باید درک کنیم که برای مصون ماندن این آثار از تهدیدات چه کارهایی انجام دهیم یا از انجام آن‌ها خودداری کنیم که البته همه می‌توانند بیاموزند، همان‌گونه که همه می‌توانند در مسیر پرهیختن پرهیزگار و پرهیخته یا به‌عبارتی از فرهنگ بهره‌مند شوند.»
او گفت: «فرهیختگی سخت و گران‌قیمت و البته محصولش ارزشمند است. وقتی به ادبیات می‌نگریم می‌بینیم بخش زیادی از آن به همین موضوع تعلق گرفته و استعاره‌های زیادی در آن وجود دارد.»
به‌اعتقاد بهشتی، فرهیختن یعنی گوهری را از قوه به فعل درآوردن که البته هر کسی شاید صاحب همچین گوهری نباشد.
به‌گفته او، در گلستان سعدی آنجا که می‌گوید باید گوهری باشد که آن را اعتلا بخشیم موضوع فرهیختن خودنمایی می‌کند.
فرهیختن شامل حال همه نمی‌شود
او گفت: «پرهیختن شامل حال همه ولی فرهیختن شامل حال بعضی می‌شود؛ همان افرادی که تمدن‌ساز بودند و آنچه در هر دوران انجام داده‌اند باقی مانده و بقیه همه‌چیز را به زباله تبدیل کرده‌اند؛ درست مانند تمام محصولات کشاورزی که از زمان آدم کاشت و برداشت و مصرف شده و چیزی نمانده اما آنچه تاکنون ماندگار بوده محصول فرهیختگی است.»
او برای نمونه گفت: «مسجد شیخ لطف‌الله محصول پرهیختگی نیست و با آن نمی‌توان چنین مسجدی پدید آورد. بدیهی است که بسیاری از مواردی را هم که موضوع حفاظت شماست نمی‌توان با پرهیختگی به‌وجود آورد.»
بهشتی تصریح کرد: «محصول فرهیختگی بسیار ارزشمند است و شما که وظیفه حفاظت را بر عهده دارید با محصولات فرهیختگی سر و کار دارید، محصولات فرهنیختگی و اصولا فرهیختگان فقط در محیطی آسوده خاطر هستند و حفظ می‌شوند که درآن محیط پرهیختگی حاکم بوده و غلبه داشته و تنظیم امور دست پرهیختگی باشد و ادب را به جا بیاورند.»
او افزود: «البته شرایط تربیت در فرهیختن دارای ویژگی‌های خاص و متفاوت خودش است و این‌گونه نیست که برخی افراد بی‌استعداد آن‌ها را فراگیرند، بدیهی است که فراگیری آن از روی کتاب نیز میسر نیست.»
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، با اشاره به رابطه استاد و شاگرد در عرصه‌های مختلف میراث‌فرهنگی که به فرهیختگی بر می‌گردد تصریح کرد: «در این رابطه شاگرد تنها پرهیختن و سواد از استاد نمی‌آموزد بلکه تحت تربیتی از جنس فرهیختن قرار می‌گیرد و استاد این امکان را به او می‌دهد که خودش استاد شود و محصولی را تولید کند تا ماندگار شده و گوهری شود که روزگاری بالقوه بوده و توسط او بالفعل شده است، از این جهت اهمیت کار ما آشکار می‌شود.»
او گفت: «پرهیختن دائمی است و در طول زندگی باید این پرهیختن در وجودمان غلبه داشته باشد به همین دلیل این کیفیت از تربیت از سر سفره پدر و مادر شروع شده و تا لحظه مرگ ادامه دارد.»
بهشتی تصریح کرد: «این‌گونه نیست که این تربیت‌ها در یک بزنگاه‌هایی انجام شود بلکه باید در طول زندگی تداوم داشته باشد به گونه‌ای که به ملکه ذهن تبدیل شود.»
او با نتیجه‌گیری از سخنانش گفت: «پروژه‌ای که دوستان تلاش می‌کنند با عنوان موزه سبز به اجر در آورند از جنس پرهیختن است که باید دایمی باشد.»
بهشتی در پایان اظهار کرد: «زمانی که یک شی موزه‌ای هنوز آسیبی ندیده و در شرایط بحرانی قرار نگرفته کار ما تعطیل نیست یعنی اینقدر باید این امر را تمرین کنیم تا ملکه ذهنمان شود و اگر روزی انجام ندادیم نگران شویم، بدیهی است که اگر این اتفاق افتاد موفق خواهیم بود و در غیراین‌صورت نه.»
انتهای پیام/
