شواهد دوران صفوی در مسیر انتقال آب خلیج‌فارس به جنوب‌شرق یزد

قدیمی‌ترین شواهد تاریخی و فرهنگی ثبت‌شده در بررسی باستان‌شناختی مسیر انتقال آب خلیج‌فارس به صنایع جنوب‌شرق استان یزد و گندله‌سازی اردکان، متعلق به دوره صفویه و قرن دهم قمری است.

به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، محسن میرجانی‌ارجنان، سرپرست هیئت بررسی باستان‌شناختی مسیر انتقال آب خلیج‌فارس به صنایع جنوب‌شرق استان یزد و گندله‌سازی اردکان، امروز سه‌شنبه 28 شهریور با اعلام این خبر گفت: «پروژه انتقال آب خلیج‌فارس به استان یزد بخشی از یک پروژه مهم و بزرگ است که استان‌های هرمزگان و کرمان را هم شامل می‌شود.»

او با اشاره به طول 198کیلومتری مسیر این پروژه در استان یزد شامل شهرستان‌های شهرستان‌های مهریز، یزد، میبد و اردکان گفت: «نقطه شروع این پروژه در حوالی انار در استان کرمان و نقطه پایانی آن کارخانه‌های گندله‌سازی اردکان در فاصله 15کیلومتری عقدا است.»

او اظهار کرد: «از منظر جغرافیایی مسیر پیشنهادی در محدوده‌ای شامل ارتفاعات منفرد و رشته کوه‌های کم‌ارتفاع گردکوه مهریز و خرانق یزد و دشت و ریگزارهایی است که به‌خاطر طوفان‌های شنی ارتفاع آن‌ها در برخی مواضع تا حدود 7 متر نیز می‌رسد. این پدیده بیشتر در محدوده فهرج یزد وجود دارد.»

میرجانی‌ارجنان، با اشاره به آغاز این پروژه با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری از ابتدای شهریورماه سال جاری، گفت: «مرحله پیمایش و بررسی و بازدید میدانی این پروژه در مراحل پایانی آن قرار دارد.»

او افزود: «پیمایش به‌صورت پیاده‌روی در دشت‌های باز و استفاده از وسائل‌نقلیه موتوری برای حرکت در راستای مسیر تعریف شده بر مبنای مختصات جغرافیایی kmz انجام شد.»

نقطه‌گذاری برای راستی‌آزمایی و انجام کامل پیمایش

این باستان‌شناس خاطرنشان کرد: «با توجه به وجود پهنه‌های وسیع عاری از پوشش گیاهی و مواد فرهنگی، برای راستی‌آزمایی و انجام کامل پیمایش، فواصل مشخص سه‌کیلومتری و پنج‌کیلومتری انتخاب و نقطه‌گذاری شدند.»

این باستان‌شناس اضافه کرد: «وضعیت زمین ریخت‌شناسی و زمین‌شناسی منطقه تحت بررسی به‌صورت یک‌ دشت نسبتاً همواری است که با شیب نسبتاً ملایمی به کفه سیاه‌کوه و عقدا منتهی می‌شود.»

او چاله سیاه‌کوه و عقدا را از کم‌ ارتفاع ترین مناطق دشت یزد-اردکان دانست و از مهم‌ترین عوارض موجود در این مسیر به برخان‌ها، تپه‌های تل ماسه‌ای، مسیل‌ها و آبراهه‌های فصلی، کویرهای نمکی پف‌زده و بستر‌های سنگلاخی کنگلومرایی اشاره کرد.

میرجانی‌ارجنان گفت: «در طول مسیر بررسی بیش از پنج معدن فعال شن و ماسه و چندین مکان باطله‌برداری‌شده و گمانه‌زنی‌شده برای فعالیت‌های معدن کاوی مشخص شده است.»

او با بیان اینکه از منظر پوشش گیاهی هرچه از جنوب به شمال پیش می‌رویم از تراکم پوشش گیاهی کاسته می‌شود، گفت: «گونه‌های گیاهی از قبیل گز، تاق و انواع خاربن‌های صحرایی نسبت به سایر گونه‌ها تراکم بیشتری دارند.»

این باستان‌شناس در ادامه از شناسایی، ثبت و ضبط آثار و بقایای متنوع و متعددی از مسیر‌های کاریز و قنات، ساختمان‌های بین‌راهی از قبیل کاروانسرا و بیتوته گاه‌های موقتی، چندین آبشخور فصلی و بقایایی از چندین چشم انداز طبیعی و کشاورزی خبر داد.

به‌گفته میرجانی‌ارجنان، رباط‌ها و کاروانسراهای شاخص کرمانشاهان و زین‌الدین، قنات حسن‌آباد مهریز ازجمله مهم‌ترین مکان‌های تاریخی و فرهنگی در این مسیر بودند.

این باستان‌شناس اضافه کرد: «وجود شواهدی از راه قدیمی به‌جامانده از دوران قاجار و پهلوی، باعث ایجاد شبکه منظمی از حوالی شهر انار در استان کرمان تا فهرج یزد شده است.»

میرجانی‌ارجنان از دشت حفاظت‌شده مهدی‌آباد بهادران مهریز به‌عنوان مهم‌ترین چشم‌انداز طبیعی و فرهنگی در این محدوده نام برد که محدوده‌ای مهم برای حفظ گونه‌های کم‌یاب وحوش و چارپایانی از قبیل پازن، جبیر، گور ایرانی و یوزپلنگ است.

این باستان‌شناس اظهار کرد: «با توجه به الگوی‌های استقراری منحصربه‌فرد محوطه‌ها و لکه‌های زیستی در استان یزد که به‌شدت متأثر از وجود جریان‌های آبی و منابع محدود آن است، در وضعیت موجود و با توجه به نهشته‌گذاری، رسوب‌گذاری و پیشروی تل ماسه‌های شنی هیچ‌گونه شواهدی از سایت‌ها و محوطه‌های تاریخی و فرهنگی به‌دست نیامد.»

او افزود: «البته در بخش‌هایی از مسیر بررسی به‌ویژه در محدوده میبد و اردکان، به‌واسطه سوابق مطالعاتی گذشته و نبودِ هر گونه عارضه فرهنگی ملموس و ناملموس، این امر مسبوق‌به‌سابقه بوده است.»

انتهای پیام/

کد خبر 1396062833