به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، نیما نظافتی مدیر گروه زمین‌شناسی و ژئوفیزیک دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران این مطلب را روز گذشته ۱۵ بهمن ۹۶ در نشست تخصصی که به همت پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی‌تاریخی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری برگزار شد مطرح کرد.
او ابتدا به بیان مختصری از پژوهش در جست‌وجوی معادن کهن قلع برای تولید مفرغ باستانی در غرب ایران مرکزی پرداخت و با طرح کردن این پرسش که بدون وجود قلع فراوان و در دسترس، چگونه می‌شد نام یک عصر مهم پیش از تاریخ را «مفرغ» نامید گفت: «این پرسش در واقع معمای منابع قلع باستانی است.»
نظافتی به رغم وجود منابع فراوان مس در غرب آسیا و ایران، منابع شناخته شده قلع در این منطقه را کمیاب دانست و این پرسش را مطرح کرد که پس قلع مورد استفاده در تولید مقادیر عظیم اشیا مفرغی در طی چند هزاره از کجا تأمین می‌شده است.
او گفت: «این فرضیه که قلع مورد نیاز از کشورهای دیگر تأمین می‌شده همواره وجود دارد ولی در پاسخ باید گفت اگر کشورهایی به این منبع دسترسی داشته‌اند چرا خود آن را به کار نگرفته و به تولید اشیای مفرغی نپرداخته و تنها آن را صادر کرده‌اند.»
این کار‌شناس اظهار کرد: «متون کهن کانش اشاره می‌کنند که قلع از طریق کوه‌های زاگرس از شمال غرب ایران به میان‌رودان وارد می‌شده، در حالی‌که ماری ظاهرا قلع خود را از طریق تبادل هدایا با شوش به‌دست می‌آورده است که خود شوش نیز قلع را از منابعی ناشناخته از شرق به‌دست می‌آورده است.»
نظافتی با بیان اینکه در میان نام‌هایی که در متون کهن میان‌رودانی به‌عنوان منشأ قلع به آن‌ها اشاره شده است معادن آن‌سوی ابیه (حمرین) جالب توجه هستند گفت: «جبل حمرین شامل مجموعه تپه‌هایی هستند که درست در شرق آن‌ها در آن‌سوی کوه‌های زاگرس معدن باستانی ده‌حسین قرار گرفته است.»
او در ادامه به پژوهشی که بر روی معدن باستانی ده‌حسین به‌عنوان سر نخی اساسی برای حل معمای منشأ قلع باستانی صورت گرفته است اشاره کرد و افزود: «آنالیز رادیوکربن یک قطعه زغال چوب به‌دست آمده از یکی از کنده‌کاری‌های معدنی ده‌حسین سن کالیبره ۱۷۷۵ تا ۱۵۲۲ پیش از میلاد را نشان می‌دهد.»
مدیر گروه زمین‌شناسی و ژئوفیزیک دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران با بیان اینکه هیچ اثری از فعالیت‌های ذوب‌فلزکاری کهن در اطراف معدن ده‌حسین یافت نشد خاطر نشان کرد که هیچ اثری از معدن‌کاری دوره‌های تاریخی یا معدن‌کاری مدرن نیز در این منطقه معدنی مشاهده نشد.
او در ادامه اظهار کرد: «تعیین سن سنگ‌های منطقه با روش‌های ایزوتوپی، آنالیز شیمیایی کان‌سنگ ده‌حسین با روش‌های فعال‌سازی نوترونی و پلاسمای جفت‌شده القایی، ترکیب شیمیایی تعدادی از نمونه‌های مفرغی لرستان به روش EDXRF، آنالیز ایزوتوپی سرب و... اقداماتی بودند که در این پروژه صورت گرفت.»
نظافتی گفت: «مجموعه شواهد حاصل از مطالعات انجام‌گرفته در این پژوهش اهمیت کانسار (معدن) ده‌حسین را در تأمین بخشی از مواد اولیه تولید مفرغ باستانی به نمایش می‌گذارند و بر لزوم پی‌جویی و مطالعه بیشتر در غرب ایران مرکزی برای یافتن کانسار‌ها و معادن باستانی مشابه تأکید می‌کنند.»
او در ادامه به شواهد کانی‌شناسی، سن‌سنجی، متون باستانی، جغرافیایی، آماری، نام‌گذاری و... که گواه این مدعا هستند اشاره کرد و گفت: «آنالیز رادیوکربن در کنار شواهد اولیه باستان‌شناسی بیانگر این است که معدن باستانی ده حسین از اوایل هزاره دوم تا هزاره اول پیش از میلاد برای تولید قلع ـ مس مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.»
مدیر گروه زمین‌شناسی و ژئوفیزیک دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران گفت: «طبق شواهد جغرافیایی ده‌حسین تنها معدن کانسار مس ـ قلع با شواهد معدن‌کاری باستانی است که تا کنون در شرق میان‌رودان و درست در مرز شرقی منطقه لرستان شناخته شده است.»
انتهای پیام/
