به گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، عبدالرضا رکن‌الدین افتخاری، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس این مطلب را در ششمین نشست تخصصی گروه میراث طبیعی میراث طبیعی و گردشگری مطرح کرد.
او با اشاره به این‌که در رهیافت قالب امروز، نهادهای علمی و اجرایی جهان، با رهیافت میان‌رشته‌ای و فرارشته‌ای میراث را جزئی از توسعه پایدار فضایی قلمداد می‌کنند، به توضیح سه رهیافت موجود در زمینه نسبت میراث با توسعه پایدار فضایی پرداخت.
به گفته او در رهیافت نخست میراث و توسعه پایدار فضایی هرکدام مقوله‌های جداگانه‌ای هستند و به‌صورت تک‌رشته‌ای به آن‌ها توجه می‌شود؛ همان‌طور در ایران رویکرد غالب چنین است.
او در ادامه افزود: «در رهیافت دوم آن‌ها را دو مقوله مستقل می‌دانند اما تعامل آن‌ها را می‌پذیرند که این رهیافت تا حدودی وارد ایران شده است اما طرفدارانش در اقلیت هستند.»
او درباره رهیافت سوم که هنوز وارد فضای سیاست‌گذاری کشور نشده و فقط در محافل دانشگاهی موردتوجه است گفت: «در این رهیافت میراث و توسعه پایدار فضایی هر دو بین‌رشته‌ای و فرارشته ای هستند که این رهیافت موردتوجه من است.»
رکن‌الدین افتخاری میراث را دارای سه سازه اصلی، مکان، منظر و هویت دانست که نشانگر حافظه و شخصیت ملی یک سرزمین است و با این تعریف، میراث جزئی از توسعه پایدار فضایی خواهد بود.
او در ادامه به بررسی مدل مفهومی در این زمینه پرداخت و با اشاره به هویت منظر، مکان، میراث فرهنگی، بعد اجتماعی، توسعه پایدار فضایی در این مدل گفت: «توسعه پایدار فضایی، فرایند اشکال کیفیت تغییر جریان‌ها و کنش‌های فعالیت‌ها، سازمان‌ها، مکان‌های زیست و ارتباط بین آن‌ها است.»
او ارتباطات با محیط و اجتماعات محلی، برخورداری از ارزش‌های فرهنگی، منبع فرهنگی و طبیعی را از ویژگی‌های توسعه پایدار فضایی دانست و بر لزوم سرمایه‌گذاری در دانش توسعه پایدار فضایی و میراث به‌صورت توأمان تأکید کرد.
این عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس در تعریف توسعه پایدار فضایی گفت: «توسعه پایدار فضایی شامل جغرافیا (فضا و مکان)، خود فضا (کنش‌ها و جریان‌ها)، منظر (بروز حافظه و شخصیت ملی در یک واحد توسعه) و هویت (نماد منش فرهنگی و معنوی و تعامل در توسعه فضایی) است.»
او در ادامه میراث را ترکیبی از سه واژه منظر، مکان و هویت دانست و مکان را نقطه‌ای روی جهان تعریف کرد که محلی شده و دارای هویت خاص خود است.
او فضا را جریان و کنش‌های میراثی دانست و گفت: «در توضیح فضا باید به لوکیشن، جریان‌ها (کنشگری)، فضایی که شامل جریان مردم است، جهان اندیشه‌ها و جریان سازمان‌ها (اعم از عینی و ذهنی)، ساختار اداری، مقررات و غیره توجه کرد.»
افتخاری در ادامه میراث را برآیند جریان‌ها و کنش‌های فضایی دانست گفت: «میراث یک ذخیره و اندوخته، یک تاریخ، سنت و درنهایت کیفیت یک مکان و کشور را نشان می‌دهد.»
او با تأکید بر چندمفهومی بودن میراث گفت: «میراث حامل هویت، نشانگر تاریخ ویژه یک سرزمین، ملاک معیار فرهنگی و سیاسی، مؤثر در همبستگی اجتماعی و نیز جلوه موفقیت هنرمندانه است بنابراین میراث می‌تواند در توسعه سرزمین مؤثر باشد.»
این عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس میراث را علم و هنر و یک دارایی و یک محصول دانست و تأکید کرد: «میراث پدیده‌ای چند کارکردی است.»
او در طبقه‌بندی میراث از منظر طبیعی، منظر مصنوعی، منظر کاری، مردم منظر، فن منظر نام برد.
افتخاری با اشاره به وجود تاریخ، جامعه، فرهنگ، محیط و طبیعت در میراث گفت: «تاریخ، جامعه‌شناسی و جغرافیا پایه‌ها و سازه اصلی میراث هستند.»
او با تأکید بر لزوم توجه به منظر جغرافیایی میراث گفت: «میراث یک چرخه و دارای ارزش است که باید آن را حفظ کرد تا مردم از آن لذت ببرند بنابراین به جنبه فراغتی میراث هم باید توجه کرد چراکه امروز این بعد به‌عنوان یک نیاز از دیدگاه نیازهای توسعه‌ای مورد تأکید قرار می‌گیرد و شادی و لذت یکی از نیازهایی است که میراث می‌تواند آن را به ارمغان بیاورد.»
او با بیان این نکته که میراث شکل‌دهنده کنش‌های منظر است، در توضیح منظر به \"برآیند حس مکان\"، \"مکان میراثی درک شده توسط مردم\"، \"آثار طبیعی و جلوه‌های طبیعی انسانی\"، \"بازتاب‌کننده ذوق و سلایق، ارزش و آمال یک ملت\" و \"تجلی‌گاه هویت مکان\" اشاره کرد.
او منظر را دارای فرم، معنی و کارکرد دانست و افزود: «منظر به‌مثابه حافظه و شخصیت ملی است چراکه یک واقعیت زیست‌محیطی، انسانی، قانونی، انسانی و یک عرصه و یک سند یا متن است.»
افتخاری در ادامه به مقوله هویت پرداخت و در توضیح هویت به \"شباهت و یکسانی\"، \"تمایز\"، \"ویژه و خاص بودن\"، \"نشان مادی، زیستی، فرهنگی و روانی\" اشاره کرد.
او زمان، مکان، ادراک، کنش‌های انسانی و طبعی، فرهنگ مادی و معنوی، ارزش‌گذاری یک ملت را از عوامل مؤثر در شکل‌گیری هویت دانست.
به گفته او، هویت نوعی ارزش‌گذاری با اندوخته‌های ذهنی، تصویری معنوی و مادی و نوعی تعلق و هنجار ارزش است.
او با تأکید بر این‌که میراث می‌تواند زمینه‌ساز توسعه فضایی باشد، در توضیح کاربست میراث در جریان توسعه فضایی ملی به \"تأثیر روی رفتارهای توسعه‌ای\"، \"ترسیم اصول اخلاقی\" و \"توجه به نقش و ارتباطات\" اشاره کرد.
این عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس افزود: «باور ملی به محصول فرهنگی بودن میراث دو تغییر را در سیاست‌های اقتصادی به دنبال خواهد داشت که شامل تغییر در ماهیت محصول میراث (از مصرف خاص به مصرف عام) و تغییر در فرایند تصمیم‌گیری (از سازمان دولتی به بنگاه اجتماعی –اقتصادی) می‌شود.»
او تأکید کرد: «میراث به‌عنوان تولیدکننده دانش فضایی شهروندان باید موردتوجه قرار گیرد تا هویت ملی، تنوع و سرزندگی ملی را فراهم کند.»
او افزود: «میراث با احیای هویت ملی، منش فرهنگی و معنوی، پاسداشت از این میراث‌ها را تقویت کرده و دیپلماسی را از طریق تبادل و تعامل فرهنگ و هنر، کرامت طلبی انسان در گسترده جهان نهادینه می‌کند.»
او همچنین بر لزوم تسهیل و تشویق گفتگو میان طرفداران محیط‌زیست و متولیان میراثی درباره اهمیت و شکنندگی مکان‌های میراث، مجموعه‌ها و فرهنگ‌های زنده برای دستیابی به آینده‌ای پایدار برای آن‌ها تأکید کرد.
انتهای پیام/
