به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی موزه ملی ایران، صورتک قوچ تپه‌حصار، جام کلاردشت، پلاک زیویه، جام مارلیک، حلقه قدرت ارجان، تکوک هخامنشی همدان و دستبند زرین مرصع جوبجی، هفت شیئی هستند که در طبقه همکف موزه ایران باستان و هریک در گالری مربوط به دوره زمانی یعنی از دوره مفرغ جدید تا دوره هخامنشی به نمایش گذاشته شده‌اند.
هفت شیء زرین موزه ملی ایران در سال 1397 گویای طراحی، ظرافت، اندیشه و توانایی منحصربه‌فرد هنرمندان ایرانی در ساخت و تولید کالای هنری از دیرباز بوده و بدون شک الهام گرفتن از میراث‌فرهنگی به‌جامانده افقی روشن برای هنرمندان معاصر در تولیدات عصر حاضر است و یکی از بسترهای مناسب در حمایت از تولید کالای ایرانی خواهد بود. این هفت شاهکار به‌صورت خلاصه در زیر معرفی می‌شوند:
پلاک زیویه
یکی از شاهکارهای به‌نمایش‌درآمده در موزه ملی ایران در قالب شاهکارهای زرین هنر ایران، پلاک زیویه است. زیویه نام قلعه‌ای باستانی در استان کردستان است و در حدود ۴۰ کیلومتری شرق شهر سقز قرار دارد. این منطقه بخشی از قلمرو حکومت ماناها بوده که در هزاره اول پیش از میلاد در منطقه حکمرانی می‌کردند که کتیبه‌های سارگون دوم (۷۰۵-۷۲۲ پیش از میلاد) پادشاه آشور به آن‌ها اشاره شده است.
قلعه دارای یک دروازه بزرگ و تالاری با ستون‌های چوبی و نیز چند بنای دیگر است. مجموعه یافته‌هایی که با نام زیویه شناخته می‌شوند، شامل آثار زرین، سیمین و عاج است که احتمالاً در دهه ۱۳۲۰ خورشیدی در پایین قلعه در یک گور کشف شده‌اند. همه این اشیا به‌دلیل تأثیر سبک‌های مختلف (آشوری و سکایی) برای کارشناسان تاریخ هنر جالب‌توجه هستند، اما بافت باستان‌شناختی آن‌ها را نمی‌توان بازسازی کرد.
پلاک زرین با دو ردیف نقش برجسته از جانوران ترکیبی و اساطیری که در مرکز هر ردیف یک درخت زندگی وجود دارد. در ردیف بالایی با بزهای کوهی و در ردیف پایین با گاوهای بالدار در میان گرفته شده است. جانوران ترکیبی رو به‌سوی درخت دارند. این جانوران اکثراً ترکیب انسان، پرنده و گاو هستند. در گوشه هر ردیف، نقش خرگوش نیز ایجاد شده و دورتادور پلاک ردیفی از نقوش گیاهی شبیه میوه کاج به‌صورت برجسته قرار دارند. دو ردیف نقش با یک نوار مارپیچی از هم جدا شده‌اند.
جام کلاردشت
دشت کلاردشت در جبهه شمالی رشته‌کوه البرز در ارتفاع ۱۲۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد و ییلاق تابستانی محبوب مردم تهران است. در ۱۳۱۳ خورشیدی و حین ساخت کاخ تابستانی پهلوی اول، گورهایی از دوره آهن آشکار شد، اما بررسی باستان‌شناختی در آنجا انجام نشد. اشیای به‌دست‌آمده به “گنجینه کلاردشت” معروف شده که شامل سلاح و ظروف از فلزات قیمتی است.
جام معروف به جام کلاردشت با بلندی ۱۰ سانتی‌متر دارای نقش برجسته سه شیر است که سر آن‌ها به‌صورت جداگانه کار شده و بر روی بدنه جام پرچ شده است.
بر روی ران و گونه‌های شیرها نقش گردونه خورشید و نیز تزیینی شبیه دو گل کوچک بر روی پای جلوی آن‌ها دیده می‌شود. بالا و پایین جام با یک ردیف نقش زنجیره‌ای تزیین شده و در کف آن نقش ترنج هندسی محصور در نوار زنجیره‌ای که درون آن گل‌های شش پر حک شده، دیده می‌شود. این جام ازنظر سبک به دوره‌هایی بین ۱۰۰۰ تا ۶۰۰ پیش از میلاد تعلق دارد.
جام مارلیک
مارلیک در دره گوهر رود در شهرستان رودبار گیلان واقع شده است. این گورستان روی صخره‌ای طبیعی قرار گرفته و ۵۳ گور آن کاوش شده که در ترتیبی نامنظم در قسمت‌های آزاد بین تخته‌سنگ‌ها جای گرفته‌اند. گورستان از حدود ۱۴۰۰ تا ۱۰۰۰ سال پیش از میلاد و حتی پس‌ازآن مورداستفاده بوده است. در برخی گورها اشیای مربوط به چند دوره دیده می‌شوند که احتمالاً نشان از چندین این اثر یکی از جام‌های طلای حاصل از کاوش گورستان مارلیک است که از گور ۲۶ به‌دست‌آمده و متعلق به اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد است.
سر گاوها به‌صورت برجسته و با تکنیک چکش‌کاری از بدنه ظرف بیرون آمده است. هر جفت از گاوهای بالدار به شکل قرینه در حال بالا رفتن از یک درخت تزیینی نخل مانند هستند. این حیوانات تخیلی درنهایت تحرک و جانداری نمایش داده شده و بر روی پاهای عقب ایستاده‌اند.، پاهای جلو را بالا آورده و در اطراف تنه و شاخه‌های درخت تکیه داده‌اند. لبه جام با نوار مفتولی بسیار نازکی به‌صورت فشرده و متراکم تزیین شده و در محل اتصال بدنه جام به کف، دارای برآمدگی تقریباً زاویه‌داری است. ترکیب نقوش حیوانات بالدار و درخت موسوم به درخت زندگانی بیشتر در دوره آهن در هزاره اول پیش از میلاد در ایران و بین‌النهرین رواج داشته است.
تکوک هخامنشی همدان
تکوک زرین هخامنشی منسوب به همدان با ارتفاع 9/29 و عرض 19 سانتی‌متر و وزن 1930 گرم از دو بخش جامی قیف مانند و بدنه شیر بالدار تشکیل شده است. جام با شیارهای افقی و گل لوتوس و نخل و پیچکی تزیین شده که در جلوی بدنه به یک شیر بالدار متصل می‌شوند. شیر به‌صورت نشسته با دست‌های به جلو و بال‌های شیارداری در دو طرف ساخته شده است. دهن شیر باز و دندان‌ها و زبان آن قابل‌مشاهده است. پنجه‌های شیر به سمت جلو قرار دارد. بال‌ها توخالی و از دو ورقه زرین به هم لحیم شده، ساخته شده‌اند، بال‌ها دارای دو ردیف پرهای ریز ظریف و سه ردیف پرهای بلند هلالی هستند. در دهان بازشده شیر، زبان نصب شده و در پشت آن سوراخ آبریز وجود دارد که دیده نمی‌شود. اینشی زرین احتمالاً متعلق به ظروف تشریفاتی شاهانه بوده و استفاده از تکوک هایی به اشکال مختلف از هزاره اول پیش از میلاد تا دوران اسلامی در شرق نزدیک رواج داشته است.
دستبند زرین مرصع جوبجی
در سال ۱۳۸۶ خورشیدی در هنگام خاک‌برداری و عملیات عمرانی در نزدیکی روستای جوبجی در شهرستان رامهرمز استان خوزستان، یک آرامگاه شاهی متعلق به دوره عیلام نو (سده ۶ پیش از میلاد) کشف شد. متأسفانه پیش از اینکه باستان‌شناسان بتوانند کاوش‌های نجات‌بخشی انجام دهند، آرامگاه تا حد زیادی تخریب شده بود. سازه شامل یک اتاقک گور زیرزمینی سنگی در جهت شرقی ـ غربی با ابعاد ۴٫۵ متر طول و ۲٫۲ متر پهنا است که از طریق پلکان در غرب قابل‌دسترس و احتمالاً روی این فضا گنبدی وجود داشته است. کشف آرامگاه جوبجی و ذکر نام شوتروک نَهونته، اهمیت منطقه رامهرمز را در تاریخ عیلام نشان می‌دهد.
در آرامگاه دو تابوت مفرغی وان شکل کشف شد که در آن‌ها دو شاهزاده خانم حدوداً ۱۷ و ۳۵ ساله از اعضای یک خانواده سلطنتی همراه با مقدار زیادی اشیاء، دفن شده بودند. در میان مجموعه متنوع آثار زرین و مفرغی کشف شده از این آرامگاه دستبندی زرین با کتیبه از دوره عیلام نو، نیمه اول قرن ششم پیش از میلاد، ترصیع شده با عقیق با ابعاد ۶×۶٫۹ سانتی‌متر جلب‌توجه می‌کند. این دستبند از سه قطعه تشکیل شده که به یکدیگر وصل می‌شوند. این دستبند ترکیبی از طلا و سنگ عقیق است.
حلقه قدرت ارجان
ارجان نام شهر باستانی و استانی متعلق به دوره عیلام میانی که در مرز خوزستان و فارس واقع‌شده است. بقایای شهر در 12 کیلومتری شمال شرقی بهبهان در دو طرف رود مارون قرار دارد. در سال 1361 خورشیدی در نزدیکی این محوطه، آثار یک آرامگاه متعلق به حدود هزاره دوم پیش از میلاد و دوره عیلامی کشف شد. این آرامگاه حاوی تابوتی بزرگ از جنس مفرغ بود که به همراه آن یک حلقه طلایی، 98 دکمه زرین، یک خنجر، یک میله نقره‌ای، تُنگ و ساغر و یک سینی و ده ظرف استوانه‌ای شکل برنزی متعلق به 800 سال پیش از میلاد، پیدا شد. ویژگی این آرامگاه استفاده از ملاط قیر و اندود گچ برای جلوگیری از نفوذ رطوبتِ هم‌جواری با رودخانه مارون بوده است.
یکی از کشفیات مهم این محوطه تاریخی، حلقه قدرت زرینی است که در دست چپ متوفی قرار داده شده است. این حلقه دارای دسته استوانه‌ای هلالی شکل توخالی است که دو انتهای آن به دو صفحه بیضی‌شکل ختم می‌شود. قسمت داخلی این صفحه‌ها به‌طور قرینه با نقش دو شیر بالدار که در دو طرف درخت مقدس ایستاده‌اند تزیین شده است. دورتادور نقوش نقش گیس‌باف دیده می‌شود. در زیر پای شیرها سه ردیف نقش به‌صورت طاق هلالی شکل کنده شده و بر روی دسته، شیارهایی ایجاد شده که انتهای آن‌ها به یک گل دوازده پر در قسمت بیرونیِ دو صفحه، ختم می‌شود. این حلقه دارای کتیبه‌ای به خط میخی عیلامی در قسمت دسته است که ترجمه آن کیدین هوتران پسر کورولوش است.
صورتک قوچ تپه حصار
تپه حصار دامغان از تپه‌های پیش‌ازتاریخ در فلات مرکزی ایران و در 2 کیلومتری جنوبی شرقی شهر دامغان در استان سمنان است. تپه حصار با 160 هکتار وسعت برای نخستین بار در سال 1312 مورد کاوش قرار گرفت. این کاوش‌ها نشان داد که این تپه باستانی دارای سه دوره اصلی فرهنگی از اواخر نوسنگی تا پایان دوره آهن، یعنی حصار 1 تا 3 است. بررسی‌های صورت گرفته در مرحله دوم باستان‌شناسی در سال 1355 نشان داد که تپه حصار در هزاره‌های چهارم و سوم پیش از میلاد یکی از مراکز مهم تولید انواع اقلام صادراتی نظیر اشیای سنگی و فلزی در فلات ایران بوده است. بر اساس یافته‌های به‌دست‌آمده تاریخ قدیمی‌ترین لایه‌های تپه حصار به اواسط هزاره پنجم قبل از میلاد بازمی‌گردد و استقرار در آن تا حدود عصر آهن ادامه داشته است.
یکی از یافته‌های جالب این محوطه صورتک طلایی قوچ با شاخ‌های بلند و پیچیده است که از لایه 3 C حصار به‌دست‌آمده. این اثر که از ورقه بسیار نازکی از طلا ساخته شده، به‌صورت جفت بوده و با توجه به سوراخ‌هایی که پیرامون آن دیده می‌شود، احتمالاً به‌عنوان تزیین بر روی لباس دوخته می‌شده است.
انتهای پیام/
