بنای آتشكده آتشكوه به فاصله 12 كيلومتري جنوب غرب شهرستان دليجان و7 كيلومتری جنوب شرق شهر نيمور قرار دارد.

آتشكوه نام روستايی به همين نام و همچنين نام كوهی در مجاورت روستا، نام يك آتشكده تاريخی و نيز نام يك معدن سنگ تراورتن و يك رشته كهريز است كه جملگی آنها درمنطقه ای كوهستانی قرار دارند.

اين آتشكده در جنوب غرب روستای مذكور و در پايه كوه كم ارتقاع آتشكوه ساخته شده است. شيب طبيعی زمين اين مكان از طرف جنوب به شمال شرق شكل گرفته و بستر مسيل موجود در محل از جانب غرب و شمال شرق آتشكده پيشگفته عبور ميكند.

مواد و مصالح بكاررفته در ساخت اين آتشكده شامل ، سنگ، آجر، گچ، كاهگل، شفته آهك و نيز تيرچه های چوبی بعنوان كلاف دروني و عامل استحكام بخش و تقسيم كننده نيروی فشار، كاركرد داشته اند.

بناي آتشكده آتشكوه مشتمل برچهار قسمت است: 
1-چهارطاق    2- ايوان    3- اطاق هاي واقع در دو طرف ايوان     4- ساير محدثات

نظربه اينكه ابعاد چهارطاق 12.5در 12.5  متر است، از اين رو در گونه خود، از بزرگترين چهارطاق های ايران بشمار مي رود. پايه هر يك ازستون های اين بنا سنگی مربع شكل است و جنس بدنه بنا نيز ازسنگ بوده و از گچ بعنوان ملات استفاده شده است. 

در رأس هر ستون ، يك سنگ قواره بندی شده و يكپارچه به منظورپايه طاق نصب و استوا شده است. في مابين ستون ها نيز ديوار كوتاه بعنوان آستانه وجود ندارد و به اين دليل چهارطرف چهارطاق باز و غيرمستور است. قابل ذكراست ازطاق ها و گنبد متعلق به فضای چهارطاق اثری باقی نمانده است. 

نتايج كاوش ها 

درخرداد و تيرماه 1379 خورشيدی برنامه كاوش در اين آتشكده به اجرا در آمد كه طی آن شماری آجرسالم و شمار فراوانی آجرهای آسيب ديده و شكسته بدست آمد.

باتوجه به حجم قابل توجه قطعات گچ صدمه ديده كه از لابلای آجرهای شكسته و سالم بدست آمده، مي توان نتيجه گرفت كه جنس قوس ها و گنبد مربوط به چهارطاق درعصر آبادانی آتشكده از آجر و ملات گچ تشكيل شده بود.

درنمای قسمتی از ستونها، بقايای لايه های كاهگل مشاهده مي شود كه از عوامل ماندگاری اين نوع اندود، استحكام خاك، داشتن كاه كافي و در پناه بودن آن از تيررس مستقيم  باران  وبرف را ميتوان بيان كرد.

ايوان آتشكده 

ايوان در جانب شمال چهارطاق ساخته شده ، بطوری كه منظر انتهای دو ديوار ايوان در طرف شمال بصورت دونيم ستون مدور جلوه ميكند.

كف اين ايوان نسبت به سطح چهارطاق بيش ازيك متر پايين است و از اين روي يك رشته راه پله واقع در جنوب ايوان، ارتباط آن دوفضارادرعصرآبادانی و عمران خود فراهم ميكرده است. آثاربدست آمده دركاوش باستانشناسی از اين ايوان و پيشخوان آن در سمت شمال آتشكده، تعدادي قطعات گچبری و سفالهای متعلق به عصرساسانيان كشف شدند.

در رأس ديوارهای ايوان اثری از پايه طاق باقی نمانده و جواب اين سؤال كه آيا سقف ايوان تيرپوش بوده و يا ازطاق تشكيل می شده است را بی پاسخ ميگذارد.

اطاق های آتشكده 

در طرفين غرب و شرق ايوان، دواطاق قرارداشته كه فقط قسمتی اندك از ديوار و درگاه آنها باقی مانده است. عرض اطاق غربی ايوان به سبب عبور مسيل از محدوده آن، كمتر از همتای ديگر در سمت شرق است.

طاقچه های مربع شكل منظمی در يك رديف، در ديوار اطاق غربی كه با ديوار ايوان مشترك و يكسان است تعبيه شده و با استفاده از نردبان قابل دسترسی است.

اثر انگشتان دست معمار اين بنا برروی ملاط گچ، درز و بندكشی سنگهای درون طاقچه، تا امروز باقی مانده است. ازاين طاقچه ها به منظور نگهداری اشياء و مدارك آتشكده برای مدتی مشخص استفاده می كردند. 

محدثات اطراف آتشكده 

براساس شواهد باستان شناسی در اطراف آتشكده محدثاتی مانند اطاق و ايوان و مخزن (انبار) وجود داشته كه عموماً از سنگ و گچ ساخته شده بودند. افزون بر اينها، جريان آب دورشته كهريز بسيار قديمی كه بنام های آتشكده و مسلخ بالا معروف هستند و همچنين زمينهای حاصلخيز و سرسبز در غرب و شمال و جنوب غرب آتشكده وجود دارند كه مجموعه اين شواهد و عوامل، ذهن را به وجود يك باغ متعلق به آتشكده، در دوره ساسانيان، هدايت ميكند زيرا احداث باغ از مبانی فرهنگی ساخت هر آتشكده درآن عهد بوده است . امروزه اثری ازاين باغ باقی نمانده است. 

*دکترای باستان شناسی و مردم شناسی خاورمیانه از دانشگاه گوتینگن آلمان

انتهای پیام/