به‌گزارش میراث‌آریا به نقل از روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان خراسان جنوبی، محمد عرب مسئول میراث فرهنگی سرایان، امروز شنبه 28 مهر با  اعلام این خبر افزود: «استفاده از نیروی حاصل از ذخیره سازی آب و تبدیل آن به انرژی مكانیكی به منظور بهره برداری اقتصادی مهمترین دستاورد ساخت بناهایی مانند آسیابها است.»

او کفت: «آسیاب آبی مصعبی  نیز با این طرز تفكر و به منظور استفاده از نیروی آب در روستای مصعبی ساخته شده است. بنای تاریخی آسیاب مصعبی که با شماره 28724 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده در روستای مصعبی و در  داخل خانه مرحوم دکتر اقدسی قرار گرفته و متعلق به مالک خانه است.»

او ادامه داد: «با توجه به اینکه خانه مذکور به دلیل معماری سنتی بسیار زیبا تبدیل به اقامتگاه بوم گردی با عنوان گوهر خاتون شده و آسیاب قدیمی نیز داخل بنا قرار دارد بر زیبایی این اقامتگاه افزوده است که با توجه به اینکه در حال حاضر امکان استفاده بعنوان آسیاب آبی را ندارد بعنوان چایخانه و سالن پذیرایی اقامتگاه مورد استفاده قرار می گیرد.»

مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سرایان بیان داشت: «شکسته شدن طاق و تویزه ها، فرسودگی بندکشی ها و تخریب کف سازی آسیاب از جمله آسیب های بنا بود که با مشارکت مالک در مدت یک ماه مرمت شد و مرمت کامل بندکشی های سقف و دیوارها، مرمت طاق های شکسته و لنگه های گچی، کف سازی با سنگ لاشه و بندکشی از جمله اقدامات مرمتی صورت گرفته در این بنا بوده است.»

عرب گفت: «شهرستان سرایان که در حال حاضر به شهر آب انباری کهن و تاریخی شناخته می شود در گذشته های نه چندان دور و در زمان رونق قنات ها، تعداد زیادی آسیاب آبی در اکثر نقاط شهرستان خصوصاً در شهر سرایان و در مسیر قنات زابر در خود جای داده بوده که نمونه ای از استفاده بهینه و حداکثری بشر از آب بوده است.»

او گفت: «آسیاب آبی دستگاهی بوده است که برای خرد کردن گندم و سایر غلات و برای درست کردن آرد ساخته می شده  و با استفاده از تکنیک سرعت آب و یا فشار آب کار می کرده است. معمولاً در کنار آبادى‌ها بر سر راه قنات، هر جا که پستى و بلندى اجازه مى‌داده از انرژى پاک و ارزان آب براى چرخش سنگ آسیاب استفاده مى‌شده است.»

او ادامه داد: «بنا شامل اجزای متفاوتی با كاركردهای گوناگون است. اولین بخش مجموعه آسیاب جوی آب است كه آب را به تنوره منتقل می‌كند. تنوره مخزنی است با فرم شبیه به استوانه یا مخروط وارونه كه وظیفه آن ذخیره سازی آب با عمق زیاد است كه نیروی زیادی را ایجاد می‌كند. تنوره این آسیاب 8 متر عمق دارد و قطر آن در بالا ترین نقطه 1.75 متر است. كه با توجه به اینكه فرم تنوره مخروط ناقص است قطر دایره پایینی تنوره كمتر است. دلیل این امر این است كه با توجه به این كه فشار آب در پایین ترین قسمت تنوره بیشتر است دیواره تنوره ضخیم تر انتخاب میشده و از قطر تنوره كاسته می شده است.»

عرب خاطر نشان کرد: «در دیواره تنوره آجرهایی كار شده تا بتوان وارد شدن به داخل تنوره وجود داشته باشد. از پایین ترین بخش تنوره روزنه ای با قطر حدود 10 سانتیمتر به قسمتی كه چرخ آسیاب قرار دارد برخورد كرده و با فشار حاصل از حجم زیاد آب چرخ را كه از جنس چوب است به چرخش در میآورد و این چرخش به سنگ رویی آسیاب منتقل شده و گندم كه از طریق سوراخ وسط دو سنگ به قسمت میانی سنگها منتقل شده، آرد میشود. اطاقك آسیاب، انبار گندم، انبار آرد و محل استراحت آسیابان از بخش های دیگر آن است.»

او افزود: «مدرك مستندی از تاریخچه بنا در دست نیست، اما با در نظر گرفتن این امر كه منطقه سرایان در دوره صفویه در اوج رونق بوده و بیشتر آثار تاریخی شاخص منطقه به دوره صفویه تعلق دارد قدمت آسیاب های منطقه را نیز میتوان به دوره صفویه نسبت داد.»

انتهای پیام/