دوره صفویه به‌واسطه خدمات ارزنده در وحدت و انسجام ملی و دینی، شکوفایی هنر و معماری و شکوفایی اقتصادی یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخی ایران است که به تعبیر کارشناسان نقطه عطفی در انسجام ملی و دینی کشور را محسوب می‌شود.
به همین منظور، درج 4 مرداد به‌عنوان سالروز استقرار سلسله صفویه در تاریخ رسمی کشور یکی از مطالبات چندین ساله مردم اردبیل بود که درنهایت محقق شد.
یادگار صفویان محور بازدید گردشگران خارجی
اما مهم‌ترین یادگار دوران صفویه در استان اردبیل در کنار پل‌ها، کاروانسراها و آثار تاریخی دیگر بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی است.
بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی تنها اثر ثبت جهانی استان اردبیل است که در سال 1389 توجه کارشناسان یونسکو را به خود جلب کرد و به‌عنوان اثر فاخر معماری و مؤثر در فرهنگ، تاریخ، سیاست و حتی اقتصاد اردبیل و منطقه آذربایجان به ثبت جهانی رسید.
این اثر فاخر که حاصل سده‌ها تلاش پادشاهان صفوی است، حول محور شخصیت جد سلاطین صفوی یعنی شیخ صفی‌الدین اردبیلی عارف نامدار قرن هشتم هجری قمری احداث شده است. فردی که اقتدار معنوی‌اش عامل پایه‌گذاری بنای تاریخی بود که از آن به‌عنوان یکی از آثار فاخر حکومت 200 ساله صفویان در کشور یاد می‌شود.
اثری که بخش‌های مختلف آن هر یک حاصل تلاش و دسترنج ده‌ها هنرمند، صنعتگر و حتی اندیشمند است. در تأثیرات این بنای تاریخی همین نکته کافی است که بعدها از دامن خاندان صفوی فردی به نام شاه اسماعیل برخاست و ایران گرفتار در حکومت‌های ملوک‌الطوایفی را زیر پرچم اسلام متحد ساخت.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اردبیل گفت: «این بنای تاریخی محور بازدید گردشگران داخلی و خارجی به‌ویژه علویان از چهارسوی جهان است و امسال نیز با رشد قابل‌توجهی از بازدیدها مواجه شد.»
به گفته نادر فلاحی این بنای تاریخی شاخص‌ترین یادگار صفویان است که معرفی، صیانت و مرمت بخش‌های مختلف آن به‌صورت مستمر در طول سال انجام می‌شود.
احیای دروازه تاریخی عالی‌قاپو
به سفارش شیخ زاهد گیلانی زاویه‌ای (مرکز آموزش دینی و محل پذیرایی مستمندان و درویشان) توسط شیخ صفی‌الدین اردبیلی مرید وی در اردبیل احداث می‌شود که مقدمه شکل‌گیری مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی است.
از همان زمان به گواه اسناد تاریخی، اردبیل وارد مرحله نوینی در پیشرفت‌های فرهنگی و اجتماعی شده و تفکر جدید به فراسوی مرزهای فرهنگی ایران، قفقاز، آناتولی و شام نیز رسید و طرفداران بی‌شماری را پیرامون خود گرد آورد.
اولین و مؤثرترین تحولات ساختمانی در زمان حیات صدرالدین موسی فرزند شیخ صفی‌الدین اردبیلی پیرامون این بنا شکل گرفته است، و در طول حکومت شهریاران صفوی بخش‌های مختلفی به این بنا اضافه شده است.
با توسعه فعالیت طریقت صفوی و گسترش آن نوادگان شیخ صفی‌الدین اردبیلی به‌ویژه صدرالدین موسی اردبیلی و نوه او خواجه علی سیاه‌پوش، زاویه شیخ صفی‌الدین اردبیلی به محل امن و کانون اصلی نجات جان انسان‌ها تبدیل شد.
به عبارتی هسته اصلی بنیاد معماری مجموعه مذهبی شیخ صفی‌الدین از اوایل قرن هشت هجری با احداث زاویه و فضاهای مسکونی توسط شیخ صفی‌الدین آغاز شد و در زمان حاکمان صفوی به هیبت یک مجموعه منسجم مذهبی و زیارتی مطرح گردید.
در طول حکومت شهریاران صفوی بخش‌های مختلفی ازجمله فضاهای آموزشی و تربیتی ازجمله مسجد، مدرسه، دارالحدیث، دارالحفاظ، خانقاه یا خلوت‌سرا احداث شده است.
همچنین فضاهای معیشتی ازجمله آشپزخانه، نانوایی، خانه‌های متعلق به خاندان سلسله صفوی، آسیاب، مغازه‌ها، کاروانسرا و فضاهای خدماتی شامل شربت‌خانه، شفاخانه، رختشوی‌خانه، عصارخانه، حمام‌های وقفی چهارگانه بیش از چهار سده توانسته است کلیه نیازهای جسمانی و روحی مخاطبان و طالبان خویش را برآورده سازد.
ازجمله بخش‌های مهم این بنای تاریخی دروازه عالی‌قاپو بود که در گذشته به‌صورت کامل تخریب شده و صرفاً پی‌هایی از آن باقی مانده بود.
به گفته مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان به‌منظور احیای عقاید عرفانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی و معرفی طریقت وی این دروازه در دو سال گذشته مجدداً احیا و بر روی پی‌های تاریخی احداث شد.
او افزود: «این پروژه یکی از مهم‌ترین پروژه‌های مرمت و بهسازی مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی است که می‌تواند گویای عقاید عرفانی شیخ صفی‌الدین باشد.»
بهسازی صحن قزلباش‌ها با محوریت برنامه‌های فرهنگی
علاوه بر مرمت بخش‌های مختلف بنا که به‌صورت سالانه انجام می‌شود، به تعبیر فلاحی ازجمله اقدامات صورت گرفت ساماندهی مسجد جنت سرا و همچنین ساماندهی صحن قزلباش‌ها است.
او تأکید کرد: «این اقدامات به‌منظور توسعه برنامه‌های فرهنگی، راه‌اندازی پاتوق‌های فرهنگی و موزه‌هایی از اسناد مرتبط با دوره صفوی ساماندهی شده است.»
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اظهار کرد: «علاوه بر این با ساماندهی مدرسه پورسینا در مجاورت این بنای تاریخی می‌توان نسبت به اجرای رویدادهای فرهنگی و برپایی گالری و موزه اقدام کرد.»
فلاحی گفت: «با ساماندهی موزه صنایع‌دستی در مجاورت این بنای تاریخی، موزه سپهرم نیز دایر شده و مجموع این اقدامات موجب برجسته‌سازی این بنای تاریخی به‌عنوان میراث وارسته معنوی کشور می‌شود.»
او با اشاره به برگزاری برنامه‌های متنوع در هفته گرامیداشت استان اردبیل، افزود: «مجموع اقدامات به انضمام ثبت این روز در تقویم رسمی کشور می‌تواند به تبیین جایگاه صفویه در تاریخ ایران و تأثیر عرفان شیخ صفی در فرهنگ و تاریخ این کشور منجر شود.»
* گزارش از ونوس بهنود
انتهای پیام/
