امروزه و در آغاز سومین دهه از سده بیست و یکم میلادی شاهد رشد روز افزون صنعت گردشگری در سطح جهان هستیم به گونه‌ای که هم اکنون و به ویژه در دو دهه اول سده بیست و یکم میلادی گونه‌های مختلف سفر از 30 گونه مختلف به بیش از 50 گونه سفر افرایش یافته است.
امروزه اصفهان یکی از کهن‌ترین مراکز تمدنی کشورمان و درقلب فلات مرکزی ایران بشمار می‌رود به‌گونه‌ای که در حال حاضر در پهنه این استان بیش از 22 هزار اثر تاریخی در کنار دریایی بیکران از مواهب طبیعی خداوندی، فرصتی مناسب رادر راستای توسعه پایدار این استان به ویژه از منظر گردشگری فرهنگی پدید آورده است، اگر چه در دهه‌های گذشته گردشگران فراوانی از آثار و جاذبه‌های تاریخی و گردشگری شهر و استان اصفهان بازدید به عمل آورده‌اند، لکن به نظر می‌رسد از یک سو در راستای بهره‌وری از گردشگری فرهنگی به صورت علمی هنوز ظرفیت‌های فراوانی را در دسترس داریم که باید از آنها استفاده کنیم و از سوی دیگر هنوز بسیاری از این آثار تاریخی یا ناشناخته هستند و یا اینکه زیر ساخت‌های مناسب برای بهره‌گیری از آنها در محیط و یا پیرامون آنها پدید نیامده است .
اصفهان شهر ادیان الهی
اصفهان به‌عنوان شهری تاریخی که در قلب فلات مرکزی ایران واقع شده، همواره و در طول تاریخ به کانونی برای تعاملات ادیان مختلف تبدیل شده بود، لذا در حال حاضر در استان پیروان ادیان توحیدی در کنار هموطنان مسلمان خود به صورت مسالمت‌آمیز، سده‌های متمادی است که زندگی می‌نمایند که از آن جمله و به ویژه درشهر اصفهان می‌توان به هموطنان: «ارمنی»، «کلیمی» و «زرتشتی» اشاره کرد.
با توجه به اینکه زرتشت به‌عنوان یکی از ادیان اولیه ایرانیان شناخته می‌شود، لذا می‌توان گفت، اکثریت مردم ایران پیش از ورود دین مبین اسلام به آیین زرتشت گرایش داشته‌اند، با این حال همزمان با ورود مسلمانان به اصفهان در سال 19 هجری قمری، به تدریج بسیاری از مردم اصفهان به آیین اسلام گرایش یافتند.
هم اکنون بررسی آمارها حاکی است که بیش از 300 هم وطن زرتشتی در ا صفهان ساکن هستند که جدای از بنای تاریخی آتشکده (بر فراز کوه آتشگاه) دارای آتشکده‌ایی با نام «درب مهرو گوهر» در محور جنوب شرق جلفا هستند.
با توجه به اسناد و مدارک موجود سابقه حضور پیروان آیین یهود در ایران نیز به ویژه در اصفهان حداقل به 3 هزار سال قبل باز می‌گردد، در کتب مقدس یهودیان به ویژه کتاب «اسفار استر» و برخی منابع دیگر همچون «تلمود » از ارتباطات فرهنگی میان ایرانیان و قوم یهود سخن‌ها رفته به ویژه اینکه در حال حاضر قبور منسوب به دو پیامبر الهی قوم بنی اسرائیل یعنی «شعیا» و «یوشع» نبی در شهر اصفهان نشان از قدمت حضور هموطنان کلیمی در اصفهان دارد، با این وصف هموطنان کلیمی از حدود 3 هزار سال قبل تا کنون در یکی از قدیمی‌ترین مراکز مدنی تشکیل دهنده شهر تاریخی اصفهان یعنی محله «جویباره» اقامت داشته‌اند.
این تداوم حضورتاریخی حاکی است که هم‌اکنون بیش از 3 هزار نفر از هموطنان کلیمی در اصفهان ساکن بوده و به ویژه از دوران قاجار تا کنون دارای 15 کنیسا «کنیسه» در اصفهان هستند که تعدادی از آنها از ارزش معماری فوق‌العاده‌ایی برخوردار است.
سابقه حیات اجتماعی هموطنان ارمنی نیز در اصفهان به بیش از 4 سده قبل می‌رسد، یعنی هنگامی که شاه‌عباس اول صفوی در سال‌های 1013 هجری قمری، به بعد برای باز پس‌گیری منطقه کهن و تاریخی «قفقاز» از ترکان عثمانی وارد جنگ طولانی با آنان شد.
در حین این جنگ‌های طولانی گذر شاه‌عباس اول به شهر «جلفا» در کنار «رود ارس» افتاد و هم آنجا بود که شاه زیرک صفوی متوجه نبوغ تجاری و فرهنگی بالای ارامنه جلفا افتاد، لذا با توجه به اینکه این منطقه در میانه در گیری ایرانیان و عثمانیان قرار گرفته بود، شاه 5 هزار نفر از ارامنه جلفای ارس را تحت‌الحفظ به اصفهان فرستاد، لذا برخی از این ارامنه که کشاورز بودند از همان زمان تاکنون در منطقه فریدن بزرگ ساکن شدند و ارامنه شهر نشین نیز ابتدا به داخل اصفهان کوچاینده شدند و سپس شاه‌عباس که به آنان علاقه وافری داشت برای رفاه حال آنان بخشی از زمین‌های «خاصه» خود را در جنوب زاینده رود و در محور چهار باغ بالا به آنان بخشید و آنان شهرکی زیبا را به یادمان شهر آبا و اجدادی خود در این محور بنا نموده و به یاد آنجا جلفا نام نهادند.
در حال حاضر منطقه جلفا با گسترش تدریجی شهر اصفهان در 4 سده اخیر یکی از مناطق تاریخی و ارزشمند در جنوب شهر اصفهان به شمار می‌رود. از دوران صفوی تاکنون بودن بیش از 13 کلیسا و تعداد زیادی خانه‌های تاریخی در جلفا به یادگار مانده که هم اینک یکی از اصلی‌ترین محورهای تاریخی گردشگری شهر اصفهان بشمار می‌رود.
گردشگری ادیان محور توسعه پایدار اصفهان
امروزه و در دهه دوم از سده بیست و یکم، رویکرد مناسبی به گردشگری فرهنگی از سوی گردشگران نشان داده شده به گونه‌ای که بر خلاف دهه‌های قبل در صد قابل توجهی از گردشگران به ویژه از کشورهای پیشرفته تمایل دارند تا سفر را از منظر گردشگری فرهنگی تجربه کنند، با این وصف امروزه اقبال عمومی گردشگران به گونه گردشگری فرهنگی در سطح جهان باعث شده تا گونه‌های متعددی زیر مجموعه گردشگری فرهنگی بر اساس تنوع شکل گیرد که از آن جمله می‌توان به گردشگری ادیان اشاره کرد.
خوشبختانه همانگونه که در قبل عنوان شد حضور پیروان و میراث‌فرهنگی سه ادیان الهی «آیین مسیح»، «آیین یهود» و «آیین زرتست» در اصفهان و قرار گرفتن این مجموعه‌ها در محورهای تاریخی اصفهان، لزوم پرداختن به گردشگری ادیان در این شهر را با توجه به توان بالقوه موجود در این حوزه گریز نا پذیر می‌سازد.
با یک نگاه کلی به توانمندی‌های اصفهان در حوزه گردشگری ادیان در می‌یابیم که میراث‌فرهنگی و تمدنی ارامنه و زرتشتیان در محور فرهنگی تاریخی جلفا قرار گرفته و در عین حال پیروان آیین یهود (کلیمیان) نیز عمدتا در محور فرهنگی تاریخی جویباره سکونت دارند، لذا در وهله اول با توجه به اینکه زیرساخت اصلی توسعه اصفهان از منظر گردشگری ادیان، یعنی وجود آثار و جاذبه‌های متعدد تاریخی و فرهنگی موجود است، به نظر می‌رسد باید در راستای تقویت زیر ساخت‌های مورد نیاز گردشگران در این محورها یعنی حداقل در دو محور فرهنگی وتاریخی «جلفا و جویباره» تلاش کرد.
اگر بپذیریم که گردشگران فرهنگی با دیدگاه فکری والا تری نسبت به سایر گردشگران (از سایر گونه‌های گردشگری) اقدام به سفر می‌نمایند باید در نظر داشته باشیم که گردشگران فرهنگی در وهله اول به دنبال کسب تجارب جدید فرهنگی از مقاصد سفر هستند، لذا در گام اول در توسعه گردشگری ادیان در اصفهان می‌بایست بسته فرهنگی جامعی شامل جاذبه‌های تاریخی و مذهبی، جاذبه‌های گردشگری و سپس فرهنگ و آداب و سنن پیروان این آیین‌ها تهیه و با متدهای جدید در حوزه تبلیغات پیش و پس از شروع سفر در اختیار گردشگران قرار داده شود.
در گام دوم شایسته است تا متولیان امر گردشگری اصفهان، ضمن ایجاد و یا تکمیل زیر ساخت‌های مورد نیاز گردشگران در این محورها (به صورت سواره و پیاده) به دنبال تنوع در ارائه خدمات گردشگری در حوزه ادیان به گردشگرانی باشند که آگاهانه گونه گردشگری ادیان را انتخاب می‌نمایند.
با گسترش گونه‌های گردشگری، امید می‌رود تا ضمن افزایش تعداد گردشگران داخلی و خارجی علاقه‌مند به گردشگری فرهنگی، بتوان به افرایش ماندگار گردشگران در شهر اصفهان نیز یاری‌رسانی کرد.
*کارشناس ارشد گردشگری و میراث فرهنگی استان اصفهان
انتهای پیام/
