این قنات از کوه‌های هفتادقله سرچشمه گرفته و تا روستای ابراهیم آباد ادامه می‌یابد. طول این قنات ۱۱ کیلومتر است. این اثر تاریخی در سال 1393 در فهرست آثار تاریخی ملی و در سال 1397 به همراه 11 قنات تاریخی  کشور در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است. پیشینه حفر و بهره برداری از این اثر تاریخی، فرهنگی به سده‌های پنجم و ششم هجری باز می گردد که تاکنون به حیات خویش ادامه داده است. به لحاظ گونه شناختی و ویژگی های معماری، فرم چاه های  این قنات مخروطی شکل است؛ یعنی هر چه چاه به سمت پایین می‌رود، بازتر می‌شود. قطر دهانه میله آن حدود یک متر و قطر محل اتصال میله به کوره به حدود ۱۰ حلقه می‌‏رسد. میله‌های بعدی‏ پس از مادر چاه که تعداد آنها به ۴۰ حلقه می‏‌رسد هر کدام حدود ۱۰۰ متر عمق دارند و مادر چاه نیز دارای عمقی حدود ۱۱۰ ذرع است. آب قنات حدود ۹۶هکتار زمین را به زیر کشت‏ می‌‏برد.

این قنات در دو بافت مارنی (شولاتی) و کنگلو مرایی یا به زبان محلی منطقه به صورت سِر (ser) ایجاد شده و با شیب ملایمی از مبداء به مظهر قنات می‌رسد. اولین چاه قنات که به مادر چاه شهرت دارد در محلی به نام 'سرزا' Sere- za در منطقه هفتاد قله و در محل پشته قبرستان قرار گرفته است. قنات ابراهیم‌آباد شامل یک رشته اصلی و دو رشته فرعی است که رشته‌های فرعی آن در منطقه به نام‌های رونا و قوشد خوانده می‌شوند. در طول مسیر این قنات ۳۴۸ حلقه چاه برای هوادهی و جریان روان حرکت آب ایجاد شده که ۳۱۱ حلقه آن در شاخه اصلی، ۱۵ حلقه در رشته رونا و ۲۲ حلقه در رشته قوشد قرار دارد. 

قنات ابراهیم‌آباد که با دانش بومیان و شناخت آنها از فناوری قنات ایرانی ایجاد شده از زمان شکل‌گیری تا کنون نقش مهمی در تأمین آب مورد نیاز کشاورزی و شرب اهالی روستای کهن ابراهیم‌آباد داشته و به‌عنوان عنصری تاریخی با ارزش جاری، زنده است و به حیات خود ادامه می‌دهد. حدود ۱۰۰ هکتار از اراضی روستای ابراهیم‌آباد به صورت دوره‌ای از طریق این قنات سیر آب می‌شود. در سال‌های اخیر ثبت جهانی مجموعه تاریخی بازار اراک، حمام چهارفصل و مسجد جامع ساوه در دستور کار میراث فرهنگی استان مرکزی قرار گرفته و پرونده موقت بازار اراک در دست تهیه قرار دارد.

* محسن کریمی، دکتری باستان شناسی، معاون میراث فرهنگی استان مرکزی​

انتهای پیام/