غاری نادر و تاریخی در دل روستای سرسبز گلستان نیر دریکی از مناطق خوش آب‌وهوای کشور و استان اردبیل که نشان از قدمت تاریخ و تمدن در این منطقه دارد همه‌ساله پای گردشگران از نقاط مختلف کشور را به این منطقه باز میکند.
وجود این غار تاریخی و کم‌نظیر در روستای گلستان شهرستان نیر در کنار ظرفیت خود منطقه که یکی از مناطق سرسبز با منظره‌های چشم‌نواز و آب‌وهوای خنک و معتدل به‌ویژه در فصل تابستان به شمار می‌رود، امتیازی مهم برای جذب گردشگران به این روستا بخشیده است.
این غار کم‌نظیر دست‌ساز که در دامنه جنوبی کوه موسوم به قروچی‌داغی واقع‌شده روستای گلستان را در منطقه ممتاز کرده و علاقه‌مندان به آثار تاریخی و باستانی را از طرفداران بازدید از این روستا قرار داده است.
با توجه به اینکه وجود غارها به‌ویژه در مواقع حمله دشمن نقش مهم و تأثیرگذاری در زندگی مردم در دوران باستان داشته، این غار بیانگر قدمت تاریخی در منطقه است.
سفال‌هایی با لعاب قرمزرنگ و نخودی و ظروف سفالی حاوی غذا و قطعات اعضای گوسفند و غیره بیانگر سنت تدفین قبل از اسلام و استقرار طولانی در دوران تاریخی قبل از اسلام است.
غار گلستان پیشینه‌ای به قدمت دوره اشکانی
به گفته رئیس گروه باستان‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اردبیل این غارهای دست‌ساز متعلق به دوره اشکانی و ایلخانی است به‌طوری‌که در دوره اشکانی شکل‌گرفته اما دوره ایلخانی دوران اوج گسترش شکل‌گیری این غارها بوده است.
سیدروح‌الله محمدی می گوید: «این غارها اغلب جنبه امنیتی در برابر حمله دشمنان داشته و می‌توانسته دژی محکم در برابر حملات نظامی باشد.»
او با اشاره به شکل‌گیری چنین غارهایی در دامنه کوه سبلان بیان کرد: «وجود سنگ‌های آتشفشانی قابل تراش و کنده‌کاری در دامنه کوه سبلان در شهرستان‌هایی نظیر مشگین‌شهر، نیر و سرعین سبب ایجاد چنین غارهای امنیتی شده است.»
رئیس گروه باستان‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اردبیل وجود این غار را بیانگر تاریخ و تمدن مردم منطقه برشمرده و می گوید: «این غار تاریخی ظرفیت بالایی برای جذب گردشگران حوزه تاریخی و باستانی دارد.»
این غار و دژ نظامی زیرزمینی احتمالاً از متعلقات یک قلعه دوران تاریخی در روزهای مبادا و تسخیر قلعه به دست دشمن بوده است. غار و پناهگاه دارای مدخل‌هایی است که تنها ورود از مدخل غربی آن میسر است.
به‌طورکلی این غار و پناهگاه نظامی دارای تالاری به ابعاد 18 متر طول و 4 متر عرض و ارتفاع 1/70 الی 1/80 است. این تالار دارای فضایی مستطیل شکل و سقف قوسی شکل است. در این مجموعه 10 اتاق معمولی که دارای طاقچه‌هایی برای قرار دادن وسایل روشنایی و سکوهایی برای گذاشتن سایر وسایل است.
همه اتاق‌ها دارای ورودی تونلی شکل هستند که همانند سقف اتاق‌ها قوسی بیضی‌شکل دارند ورودی اتاق‌ها به عرض 70 الی 80 سانتیمتر و ارتفاع 80 الی 90 سانتیمتر و دارای حاشیه و قاب‌بندی قوسی شکل هستند به عمق حدود 20 سانتیمتر برای نصب و نگهداری در است.
برخی از این اتاق‌ها دارای تونل‌های مواصلاتی به سایر اتاق‌ها و برخی نیز بن‌بست هستند. عرض اتاق‌ها معمولاً حدود سه متر و طول آن‌ها از سه تا 10 متر متغیر است؛ این مجموعه دارای 9 عدد تونل مواصلاتی که برخی از این تونل‌ها طولانی و برخی کوتاه هستند.
تونل‌ها به‌ندرت دارای مسیر مستقیم و هم‌سطح هستند بلکه عمدتاً دارای مسیر سراشیبی و سرازیر منتهی به اتاق‌ها هستند.
یکی از نکات جالب در اتاق شماره 10 است که یک شگرد مهندسی نظامی درزمینهٔ استتار و اختفا است، زیر در داخل اتاق که حدود 10 متر طول دارد چندین طاقچه بزرگ در جدارهایش کنده شده است که در داخل این اتاق دقیقاً در گوشه ناپیدای کف طاقچه دهانه چاهی تقریباً به قطر 50 سانتیمتر وجود دارد که خود ورودی یک فضای نسبتاً وسیع و مستقل را تشکیل می‌دهد.
ورودی آن با چنین اوصافی مطلقاً در دید نیست و سعی شده است که درست خارج سطوح کف و جداره‌های اتاق اصلی فضاهای لازم کنده شود به‌طوری‌که نه با راه رفتن و نه با معاینه دیوارها نتوانند به لحاظ ارتعاش و تولید صدای خاص جای این فضای مخفی را مشخص نمایند.
در داخل این پناهگاه نظامی زیرزمینی هفت عدد چاه شناسایی‌شده که برخی از آن‌ها چاه‌هایی برای به دام انداختن مهاجمان احتمالی، برخی نیز مدخل گذرگاه‌هایی به‌منظور کنترل کردن و نیز سخت کردن راه نفوذکنندگان احتمالی کنده‌شده‌اند.
عمق چاه‌های منفرد حدود سه متر و عمق چاه‌های گذرگاه حدود دو متر است همه این چاه‌ها دارای طرح و اندازه تقریباً یکسانی است که با قرار دادن درپوش مخصوص از بیرون و داخل در مواقع لزوم بسته می‌شده است. شکل این چاه‌ها همگی گنبدی شکل که اجازه بیرون آمدن را به فرد نمی‌دهد و در مواقع عادی نیز به‌عنوان انبار می‌توانسته کاربرد داشته باشد.
این پناهگاه نظامی زیرزمینی بیانگر هوشمندی و مهارت فوق‌العاده پدیدآورندگان آن در روزگار باستان است، ورودی‌های باریک که تنها منبع نورگیر آن هستند، فضای تاریک داخلی همچنین وجود چاه‌های منفرد با کاربرد تله‌ای شکل آن و سایر فضاهای کشف نشده آن استفاده از آن را برای بازدیدکنندگان بدون افراد آشنا به محل و تجهیزات ایمنی و روشنایی مشکل میکند.
با توجه به اهمیت و عظمت این مجموعه کنده‌شده در دل زمین لزوم تهیه نقشه راهنما، تأمین روشنایی داخلی و تلاش در راستای کشف و شناسایی همه فضاهای کنده‌شده را ضروری می‌نماید تا علاوه بر اینکه موجب کشف واقعیت‌های بیشتری در خصوص این مکان باستانی خارق‌العاده، سبب استقبال گردشگران، محققان و علاقه‌مندان بسیاری از این پناهگاه استثنائی شود.
این غار باستانی و تاریخی در دل روستای گلستان که در فاصله 12 کیلومتری شهرستان نیر و چهارکیلومتری جاده نیر به اردبیل واقع‌شده، قرار دارد و قدمت تاریخی آن زمینه برای ایجاد رونق هر چه بیشتر در آن را فراهم کرده است.
در کنار نزدیکی به سبلان، طبیعت سرسبز، دره بکر و زیبا، چشمه‌سارهای خدادادی فراوان و آب‌وهوای معتدل و خنک، وجود این غارها نیز امتیازی مهم برای گردشگری روستای گلستان به شمار می‌رود و در کنار گردشگری طبیعی فرصتی برای گردشگری تاریخی را نیز فراهم کرده است.
تمامی این قابلیت‌ها و جاذبه‌های مهم تاریخی و طبیعی سبب شده تا روستای گلستان به یکی از قطب‌های مهم گردشگری استان اردبیل و شهرستان نیر تبدیل‌شده و همه‌ساله پذیرای انبوه گردشگران در منطقه باشد.
انتهای پیام/
