مردم ایران کهن از دیرباز مانند هر تمدن دیرینه‌ای، برای بسیاری از مناسبت‌های ملی و مذهبی خود، آیین‌های ویژه‌ای برگزار می‌کردند که پس از ورود اسلام به ایران نیز بسیاری از مناسبت‌های اسلامی، رنگ و بوی بیشتری به خود گرفت. رمضان نیز یکی از مناسبت‌های اسلامی است که پس از ورود به ایران رنگ و بویی ایرانی به خود گرفت و مردم این سرزمین کهن، آیین‌های رمضان را به شیوه خود برگزار می‌کنند. از جمله مردم کرمان که سنت‌های رمضان را در خود نهادینه و آن‌ها را بافرهنگ خود درآمیختند کرمانی‌ها دو رسم کلیدزنی و الله رمضونی را نسل به نسل از پدران خود آموختند و تا سال‌های نه‌چندان پیش هنوز این رسم در بین مردم کرمان جاری بود.
کلیدزنی و الله رمضونی دو سنت کهن کرمانی‌ها در ماه رمضان
ماه رمضان از دیرباز، حال و هوای ویژه‌ای را برای مردم کرمان به ارمغان آورده است، این ماه به‌واسطه معنویت حاکم بر آن دارای آداب و رسوم خاص خود است که در کرمان نیز این آداب‌و رسوم هرچند تغییراتی نسبت به گذشته داشته است، اما با شور و هیجان خاصی برگزار می‌شود.
مردم کرمان همزمان با ماه مبارک رمضان با برپائی آئین‌هایی از جمله الله رمضونی و کلیدزنی برگ دیگری از فرهنگ و رسوم غنی کرمان زمین در ماه میهمانی خدا را رقم می‌زنند.
نوای کوچه‌پس‌کوچه‌های ما
سنت‌های رمضان با خود تاریخچه‌ای طولانی به همراه دارند، مجتبی شفیعی معاون میراث فرهنگی کرمان در مورد دو سنت کرمانی‌ها در ماه رمضان (کلید زنی و الله رمضونی) می‌گوید: «کلیدزنی یکی از آداب‌ورسوم مردم کرمان است که در شب‌های ماه مبارک برگزار می‌شود، در این مراسم زنی داخل یک کمو (الک) آینه، سرمه‌دان و یک جلد کلام‌الله مجید قرار داده به منازل اهل محل می‌رود و درحالی‌که صورت خود را با چادر پوشانده با کلید به کمو می‌زند.»
او ادامه می‌دهد: «اگر از سوی صاحب‌خانه پاسخ‌هایی چون \"چراغ بیاور\" و یا \"قند و شیرینی بیاور\" داده شود در این صورت زن کلید زن، امیدوار شده و کمک‌هایی را دریافت می‌کند، در غیر این صورت محل را ترک می‌کند.»
شفیعی با بیان اینکه کلیدزن نباید تا آخر این برنامه حرف بزند (به خاطر اینکه شناخته نشود حرف نمی‌زند) می‌افزاید: «صاحب‌خانه پس از گشودن در، آینه داخل سینی را برمی‌دارد و چهره خود را می‌نگرد، سپس مقداری شیرینی، قند یا پول داخل کمو (الک) قرار می‌دهد.»
او ادامه می‌دهد: «کلیدزن این عمل را با نیت از پیش تعیین‌شده انجام می‌دهد و در پایان صاحب‌خانه که می‌داند کلیدزن برای طلب حاجت آمده، می‌گوید: «ان‌شاءالله حاجت‌روا بشید، در پایان خوراکی‌ها یا پول جمع‌آوری‌شده را به مستمندان می‌دهند.»
این مراسم در سیرجان قدیم که به‌طور ویژه به زنان حاجتمند اعم از بیوه‌زنان، دوشیزگان جوان دم بخت یا زنان عقیم (بی‌فرزند) اختصاص داشته است به صورتی متفاوت برگزار می‌شد بدین گونه که درون یک کِمو (= غربال گندم) یک قطعه آئینه، یک عدد سرمه‌دان و قدری نبات می‌گذاشتند و درحالی‌که صورت‌های خود را می‌پوشاندند تا کسی آن‌ها را نشناسد، در محله‌های نزدیک به در خانه‌ها می‌رفتند. کلید زن‌ها جلوی هر منزلی که می‌رسیدند با کلید چوبی که در دست داشتند، کمو یا در خانه را می‌کوبیدند. زن صاحب‌خانه با شنیدن این صدا، در را باز می‌کرد و بدون اینکه سؤالی از آن‌ها بپرسد به نیت روشنایی و باز شدن گره از کار کلیدزن ها به آینه را برمی‌داشت، خود را در آن می‌دید و مقدار کمی از نبات داخل کمو را دردهان می‌گذاشت آنگاه سرمه‌دان را باز می‌کرد و به چشم خود سرمه می‌کشید. در انتها نیز مقداری خوراکی و پول و یا اگر این مراسم در نیمه آخر تابستان بود، دانه‌ای انار در کمو می‌ریخت و زن‌های کلیدزن به‌سوی خانهٔ بعدی می‌رفتند.
مردم سیرجان قدیم عقیده داشتند آنچه خوارکی هایی که کلیدزن ها از خانه‌ها جمع می‌کردند خواص بسیاری دارد و اگر شخصی حاجتمند باعقیده و ایمان از آن‌ها مصرف کند به حول خداوند حاجتش روا خواهد شد
الله رمضونی رسمی کهن در رمضان
الله‌رمضونی نیز بخشی دیگر از آداب‌ورسوم کرمانی را شکل می‌دهد که ایفاگر نقش اصلی آن بچه‌ها هستند؛ این رسم در شهرها و آبادی‌های استان کرمان برگزار می‌شود.
شفیعی در این خصوص می‌گوید: «برای اجرای رسم الله رمضانی جوانان و بچه‌های هر محله با تشکیل گروه‌های پنج‌تا ده‌نفره از شب یکم ماه رمضان پس از افطار به در خانه‌ها می‌روند و اشعار الله رمضانیمی‌خوانند.»
این گروه‌ها شب‌های ماه رمضان بر در خانه‌ها می‌زنند و با اذن صاحب‌خانه قطعه شعری را به این مضمون می‌خوانند:
الله الله رمضون / شیخ شیده‌الله عباس خزون/ رمضون اومده خوش نومش کنید/ گو و گوساله بقربونش کنید/ گو و گوساله که دستت نرسید/ خروس یک‌ساله قربونش کنید / تو که خیر دادی با ناز و نیاز / پیش پیغمبر باشی سرفراز / این در خانه رو ور (به) روزه/ صاحب این خونه مخمل دوزه/ این در خونه که رو ور مشهده/ صاحب این خونه داماد نشده بله بله بله بله /سلام کردم که سلامت باشین/ زیر علم سبز محمد باشین / شیر علی، شیر علی یا صاحب شیران علی / این خونه که روبر روزه / صاحب خونه که مخمل دوزه / شیر علی، شیر علی یا صاحب شیران علی / ما از آن بالای بالا اومدیم / ما از اون صندوق اعلاء اومدیم / داره می‌باره دانه دانه / اول آمدیم زدولتخانه/ سلام کردیم که سلامت باشین / زیر علم سبز محمد باشین / یا ثوابی، یا گناهی، یا کاسه آبی.
با تکرار هر بیت از این سروده بقیه می گویند: «صل علی محمد صلوات برمحمد.» و در پایان نیز این هدایا بین مستمندان هر محله تقسیم می‌شود.»
او می‌گوید: «کرمانی‌ها در روز و شب بیست و هفتم ماه رمضان نیز آیین‌های خاص خود را داشتند که عموماً در فضایی مشابه است، مثل \"پیرهن مراد\" که دوخت یک پیراهن در این شب برای گرفتن مراد یا \"کیسه مراد\"، \"سنگ مراد\"، \"حلقه مراد\" و... است که در حقیقت همگی گرو نگه‌داشتن چیزی برای دریافت مرادی تا سال بعد بوده و اعتقاد عمومی بر این است که خداوند مراد آن‌ها را به خاطر این شب خواهد داد.»
کرمانی‌ها و بیشتر خانم‌ها در روز ۲۷ رمضان بین نماز ظهر و عصر، کیسه‌ای از پارچه سفید می‌دوزند و در داخل آن پول می‌گذارند و در آن را می‌دوزند و برای برکت روزی و پولشان، آن را داخل خانه نگهداری می‌کنند. در همین روز اگر کسی قرار است پارچه‌ای برای خیاطی آماده کند، آن را در مسجد برش می‌زنند و مرسوم است که هفت نفر خانم که نامشان فاطمه باشد، باید این چادر را برای آن دختر کوک بزنند تا بختش گشوده شود.
در همین روز پس از نماز ظهر و عصر، کسانی که مشکل‌دارند، برای گشایش کار یا مشکلاتشان ۴۰ دانه جو جدا می‌کنند و به هرکدام از این جوها یک قل هوالله و درمجموع ۴۰ قل هوالله می‌خوانند و با آب وضو تا سه روز آن‌ها را خیس می‌کنند و بعد از سه روز جوها را می‌کارند و هرروز با آب وضو به این جوها آب می‌دهند و باورشان این است که گره‌ای از مشکلات آنان برداشته می‌شود و گشایش در مشکلاتشان ایجاد می‌شود.
معاون میراث فرهنگی می‌گوید: «کرمانی‌ها در روزهای ۲۸ و ۲۹ ماه مبارک رمضان برای ملزم نشدن میزبان به پرداخت فطریه و برخی نقاط استان، از رفتن به منزل یکدیگر خودداری می‌کنند.»
سنت‌های رمضان، رسم همبستگی را به ما می‌آموزند
در فرهنگ‌عامه ایران که پیوستگی خاصی بافرهنگ اسلامی دارد، بعضی از ماه‌های سال اهمیت و جایگاه ویژه‌ای دارند. محرم، شعبان و رمضان را شاید بتوان مهم‌ترین ماه‌های هرسال از این حیث برشمرد. این موضوع البته بستگی تام و تمامی باروحیه مذهبی ایرانیان دارد که سنت‌های مذهبی و آئینی اسلام را رنگ و رونق افزون‌تری می‌بخشد، برخی از این سنت‌ها در حال حاضر منسوخ و بعضی دیگر هنوز هم رواج دارد، فلسفه تمامی این آداب‌ورسوم در این ماه و دیگر ماه‌های سال ایجاد الفت و دل‌بستگی بیشتر و کمک به دیگران و ایجاد همدلی و وحدت در جامعه بود و در کلیه سنت‌هایی که به آن اشاره شد می‌توان این اصل را دریافت.
سنت‌های فراموش‌شده
هرچند برگزاری برخی از این مراسم‌ها بسیار کم شده است اما هنوز هم هستند مردمی که در ماه رمضان اقدام به برگزاری مراسم‌های الله رمضونی و کلیدزنی می‌کنند و این سنت‌ها را به پا می‌دارند و درنهایت پولی که از این رسوم دریافت می‌کنند را به نیازمندان هدیه می‌دهند.
انتهای پیام/
