اکثر مردم استان ایلام به‌ویژه در بین عشایر استان و شهرهای کوچک‌تر و روستاها، این مهره لاجوردی و کبود را به نام «گژگ کو» یا »میرگ کو» به گردن یا قنداق نوزادان و طفل خردسال خود می‌اندازند و یا بر سرشانه لباسش می‌زنند. حتی بعضی گژگ کو را به حیوانات مزرعه خود که درشت و استثنایی یا شیرده باشند می‌آویزند، مثلاً به گاوی که به‌طور استثنایی پُرشیر است. اما امروزه علاوه بر موارد یادشده بعضی از صاحبان خانه در منازل نوساز یا خریداری‌شده و وسایل نقلیه به آینه‌جلوی اتومبیل، تاکسی، اتوبوس و یا کامیون خود آویزان می‌کنند. در «نو روزنامه»، منسوب به حکیم عمر خیام، سنگ فیروزه و رنگ آبی فیروزه‌ای برای دفع چشم‌زخم ذکرشده، همچنین از دیدگاه ائمه اطهار از خواص سنگ فیروزه بسیار یادشده است.

خواص سنگ فیروزه از زبان ائمه اطهار:

امام صادق (ع) فرمودند: «هر کس انگشتر فیروزه دست کند، دست او نیازمند نخواهد شد.»

فضیلت فیروزه از قول امام کاظم (ع): فیروزه سنگی است که جبرئیل به رسول خدا (ص) هدیه کرده است.

و رسول خدا آن را به امیرمومنان علی (ع) بخشید

فیروزه درمان کسی است که صاحب فرزند نمی‌شود.

امام صادق از رسول خدا چنین نقل فرمودند:

خداوند سبحان می‌فرماید: «هر آینه من خدا، حیا می‌کنم از بنده‌ای که دستش را به‌سوی من بالا آورده و در دستش انگشتری با نگین فیروزه است، ناامید برگردانم.»

 عبدخیر می‌گوید: «حضرت علی (ع) چهار انگشتر داشتند، که به دست می‌کردند:

- انگشتر یاقوت برای نجابت و بزرگی

- فیروزه برای پیروزی

-حدید چینی برای نیرومندی

- عقیق را نیز برای محافظت»

از قدیم‌الایام برای فیروزه جایگاه و اهمیت خاصی قائل بوده‌اند که ازجمله آن پادشاهان گذشته. آن‌ها بر روی تاج‌وتخت خود حتماً بهترین و زیباترین فیروزه‌ها را نصب می‌کردند تا علاوه باآنکه از آن‌ها مراقبت کند تاج‌وتخت آن‌ها را نیز حفظ کند و خوش‌یمنی به ارمغان آورد، این موضوع از آن نشأت می‌گرفت که ازجمله خواص فیروزه مراقبت از صاحبش است خصوصاً از چشم‌های بد و طلسم‌ها.

در فیروزه هیچ میکروبی اثر نمی‌کند و بلاهای بد را به خود جذب می‌کند. خواص فیروزه و اثرات آن به‌قدری زیاد است که جنبه‌های مختلف آن هنوز ناشناخته است.

استفاده از خواص درمانی فیروزه قدمت طولانی دارد. از این سنگ برای درمان سردرد، مشکلات چشمی، تب و گزش حشرات استفاده می‌شده است.

برای مثال فیروزه را به‌صورت پودر درآورده و آن را به مریض که از درد شکم رنج می‌برد می‌خوراندند. فیروزه همچنین خواص ماوراء طبیعی نیز دارد که گفته می‌شود به دلیل اینکه سنگی هارمونیک است برای آرام کردن بیماران عصبی مؤثر می‌افتد و استرس را از بیماران دور می‌کند و دوستی‌ها را گسترش می‌دهد.

فیروزه سمبل شانس خوب و آرامش و محافظت در برابر شیطان است.

با عنایت به خواص فیروزه و رنگ آن‌که به لحاظ علمی نیز اثبات‌شده است گژگ کو نیز برگرفته از این سنگ ارزشمند در باورهای مردم استان جایگاه خاص و ویژه‌ای دارد و کمتر خانه‌ای هست که در آن این مهره وجود نداشته باشد.

استفاده از این مهره‌ها از زمانه‌ای دور ولی نه به شکل امروزی معمول بوده است. با توجه به نبود امکانات در زمان قدیم و عدم دسترسی به سنگ فیروزه از سفال پخته‌شده لعاب‌دار به رنگ آبی اشکال مختلف و نامنظمی را می‌ساختند که معمولاً به‌صورت قطعه کوچکی و نامنظمی درمی‌آمد و اعتقاد داشتند که این مهره خاصیت دفع انرژی‌های منفی را دارد، و آن‌ها را از چشم بد در امان می‌دارد.

گژگ کو در مناطق عشایری بر شانه و قنداق و گهواره نوزادان  ورودی سیاه‌چادرحیوانات فربه و شیرده و حتی بر یراق‌آلات اسب و قاطر نیز می‌بستند و در مناطق روستایی و شهری به دلیل اعتقاد و باور بر این اصل که گژگ کو جنبه اعتقادی (خواص فیروزه) و باورهای قدیمی ماورایی مبنی بر جلوگیری از چشم‌زخم و تاکنون کاربرد بسیار دارد. علاوه بر موارد یادشده اثبات علمی استفاده از رنگ آبی برای تسکین ناراحتی عصبی چشم و کاهش کشش چشم‌زخم استفاده دارد.

گژگ کو در سال 1398 به شماره 1986 از آثار ناملموس استان در فهرست آثار ملی کشور توسط این‌جانب به ثبت رسید.

 

* گزارش از رائد ناصری‌فر کارشناس ارشد مردم شناسی استان ایلام​

انتهای پیام/