در خورهه نقاط تاریخی گوناگونی قرار دارند که بیانگر پیشینه و سابقه سکونت در این نقطه محسوب می‌شوند. ازجمله این نقاط تاریخی می‌توان به محوطه اشکانی و ستون‌های خورهه، محوطه پیش از تاریخی شهریاری در شرق محوطه اشکانی، بقایای یک قلعه که با نام قلعه گبری شناخته می‌شود مربوط به دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی و نیز آثار دیگری از دوره اسلامی از جمله قبرستان دوره اسلامی در سطح محوطه اشکانی و بقعه شاهزاده ابوالقاسم و اسحاق و خواهر آن‌ها حکیمه خاتون متعلق به دوره ایلخانی که امروزه متأسفانه دستخوش آسیب تخریب و نوسازی قرار گرفته است، اشاره کرد.

یکی از آثار به‌جای مانده از معماری دوران اشکانی، محوطه‌ای است که امروزه دو ستون سنگی آن همچنان استوار باقی مانده است. ویژگی مهم این اثر آن است که از معدود آثار معماری متعلق به دوره پارتی است که در داخل خاک ایران امروزی واقع شده است. مشخصه اصلی این یادمان تاریخی دو ستون به جای مانده از شش ستون موجود در گذشته است، با سرستون‌هایی به شکل ایونیک. هر ستون از شش قطعه تشکیل شده است که قطر پایین ستون‌ها 75 سانتی‌متر و قطر بالای آن 45 سانتی‌متر است. بخش‌های معماری محوطه به سه قسمت اصلی ایوان، فضای پشت ایوان با یک اتاق بزرگ در وسط و دو اتاق پیرامونی در دو طرف آن و بخش مرکزی مرکب از یک فضای بزرگ و شماری راهرو و اتاق در اطراف آن تقسیم می‌شود.

مکان‌های چندی اعم از شهر و روستا در سراسر ایران وجود دارد که دارای پیشوند خور است. خور علاوه بر معنی یاد شده دارای معانی دیگری نیز هست. ناظم الاطباء خور را به معنی عمارت ییلاقی آورده است. مهدی رهبر معتقد است این نزدیک‌ترین تفسیر برای بنایی می‌تواند باشد که دارای ایوانی با ستوهای سنگی است و بیشتر به یک کوشک و منزل ییلاقی اربابی انطباق دارد.

این محوطه در سال‌های 1335، 1355، 1375، 1379، 1382 و 1384 در شش فصل مورد حفاری و کاوش قرار گرفته و گزارش‌هایی از آن منتشر شده است. در طی این پژوهش‌ها، علاوه بر داده‌های معماری، مدارک و داده‌های باستان‌شناسی متنوعی به دست آمده است؛ مهرها و آویزهای شیشه‌ای، سنگ‌ساب، ظروف سنگی، تیغه‌های سنگی، آثار فلزی شامل توده فلز، سرباره، حلقه و میله‌های فلزی، گلوله گلی، زغال، چوب و استخوان و سفال که از جمله شاخص‌ترین نوع سفال به دست آمده سفال کلینکی است. این محوطه به‌عنوان یکی از مراکز اصلی دارای گونه سفال کلینکی شناخته می‌شود.

 بر اساس مطالعات و کاوش‌های صورت گرفته به‌طورکلی چهار دوره را می‌توان برای محوطه تاریخی خورهه در نظر گرفت:

 دوره پیش از تاریخ (هزاره دوم ق. م)،

دوره اشکانی 100 ق. م تا 245 م،

دوره ساسانی (اواسط دوره ساسانی)،

و قبرستان دوره اسلامی که تا سده ششم هجری مورد استفاده قرار بوده است.

*گزارش از محسن کریمی دکتری باستان‌شناسی

انتهای پیام/