سده را چه روزی می نامند

سده دهمین روز از ماه بهمن است که \"برسده، نوسده، یا نوسره\" نیز خوانده شده است از آیین های ایران باستان و زرتشتیان است که طی آن جشن معروف سده برگزار می شود.

در فرهنگ عمید سده به معنای یک دوره صد ساله و همچنین نام جشنی که ایرانیان قدیم روز دهم بهمن می گرفتند و بنا بر حکایت شاهنامه این جشن را هوشنگ پس از پیداکردن آتش برقرار ساخت، آمده است:شب آمد برافروخت آتش چو کوه همان شاه در گرد او با گروه یکی از جشن کرد آن شب و نوشابه خورد سده نام آن جشن فرخنده کرد زهوشنگ ماند این سده یادگار بسی باد چون او دگرشهریار.

در باب اهمیت این روز و سبب نامیدن آن و آتش افروختن روایت های مختلفی آورده اند از جمله نوشته اند که از این روز تا نوروز 50 روز و 50 شب جمعا 100 است و گویند چون صد روز از زمستان بزرگ سپری می شد ایرانیان جشن سده را برپا می کردند. چون معتقد بودند که اوج و شدت سرما سپری شده و این پدیده نابسامانی و سکون از کردار اهریمن توان و نیرویش رو به زوال و کاستن است.

همچنین گفته‌اند در این روز بود که شمار فرزندان پدر نخستین به 100نفر رسید و نیز گفته اند کیومرث را صد فرزند از اناث و ذکور بود، چون به حد رشد و تمیز رسیدند در شب این روز جشن ساخت و همه را کدخدا کرد و فرمود که آتش بسیار برافروختند بدان سبب آن را سده می گویند.

سده و افسانه های باستانی

در مورد سده داستان‏ها و روایت های باستانی وجود دارد، روایت اول که به داستان معروف شاهنامه و شخصیت منفی داستان که ضحاک است بر می گردد  و می گویند چون ضحاک برای خوراک دادن به ماران دو کتفش مغز جوانان را در می آورد، وزیر او ارماییل که شخص نیک سیرت بود هر شب یکی از آن دو جوان قربانی را آزاد می کرد و پنهانی به کوه دماوند می فرستاد. چون فریدون بر ضحاک پیروز شد شمار این جوانان آزاد شده به صد رسیده بود. ارماییل ماجرا را به فریدون گفت و چون فریدون باور نداشت، پس ارماییل دستور داد که آن جوانان هر یک جداگانه آتشی بیافروزند و به این صورت فریدون با دیدن آن آتش ها ارماییل را ستود و او را پاداش داد.

در روایت مشهورتر پیدایش آتش را به این روز نسبت می دهند، این روایت که در شاهنامه فردوسی آمده می گوید: چون هوشنگ پادشاه پیشدادی با همراهان خویش می رفت ماری بزرگ و ترسناک دید، هوشنگ سنگی به سوی مار پرتاب کرد، مار گریخت و آن سنگ به سنگی دیگر برخورد و جرقه ای آتش برجست و خار و خاشاک سوختن گرفت، هوشنگ و همراهان چون تا آن روز آتش را نمی شناختند از پیدایی آن شادمان شدند و شکر ایزد بجا آوردند، پس از آن زمان این روز را به شکرانه پیدایش آتش جشن گرفتند و این چنین که از هوشنگ ماند این سده یادگار.

جشن سده آیین ماندگار ایرانیان

جشن سده در شهرهای مختلف ایران برگزار می شود اما برگزاری این آیین در کرمان از تاریخ طولانی تری برخوردار است حتی در دهستان ها و روستاهای استان کرمان این آیین همواره در حال برگزاری است جشن سده در میام هموطنان زرتشتی هم در کرمان رایج و برقرار است و این آیین که از دیرباز در کرمان برجای مانده همه ساله در روز دهم بهمن ماه، 50 روز قبل از عید نوروز در محل باغچه بداق آباد از طرف زرتشتیان شهر کرمان برگزار می شود.

چگونگی اجرای این آیین کهن

در اول غروب آفتاب چند تن از موبدان زرتشتی در حالیکه لباس سفید و کلاه سفید دارند هرکدام دست به دست هم داده با خواندن اورادی به گرد توده عظیم بوته های جمع شده به طواف مشغول می شوند و پس از چند مرتبه گردش یکی از آنها با لاله روشنی که در دست دارد در مسیر وزش باد بوته ها را آتش می زنند، در تمام طول مراسم موزیک با آهنگ های شاد نواخته می شود. و در این روز از مدعوین با سیرو (روغن جوشی) و سدو که غذای خاص زرتشتیان است پذیرایی می‌شود. در ادامه محمدعلی گلاب‌زاده، محقق و مورخ معاصر کرمانی گفت: «به‌جرات می‌توان گفت مفصل ترین جشن سده جهان در کرمان برپا می شود، به این صورت که قبل از برافروختن آتش در سالن مخصوص زرتشتیان اورادی از اوستا و سرودهای مختلفی توسط زرتشتیان خوانده می‌شود.»

جشن سده، میراث ثیت شده در فهرست آثار ملی

چندی است که این رسم کهن در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است ،جشن سده در کرمان در تاریخ 28 آذرماه 1388 با شماره 40 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

سده مفهومی از انتظار

سده به معنای سوزاندن صرف نیست این آیین ریشه در انتظاری شیرین دارد برای رسیدن به بهاری دل‏ انگیز، گلاب‌زاده در این خصوص می‌گوید: «مطلبی که بسیار اهمیت دارد و زرتشتیان نیز بر آن اصرار دارند این است که این آیین به معنای آتش پرستی نیست بلکه معنای آن احترام گذاشتن و قداست آتش است کما اینکه اسلام هم معتقد است هر چیزی که با آتش سوخته شود خاکستر آن پاک و مطهر است.»

جشن سده در طول حکمرانی سلسله‌ها

از جمله کسانی که زمینه کمک و مساعدت به زرتشتیان کرمان را فراهم ساخت شاه عباس کبیر بود. گلاب زاده در این خصوص اشاره کرد: «شاه عباس کبیر با کمک میرداماد اختلاف و جدال بزرگی که بین مسلمانان و زرتشتیان این خطه بود را برطرف کرد و زمینه‌ای به وجود آورد که زرتشتیان بتوانند با آرامش و فراغ بال زندگی کنند و جشن سده را برقرار سازند.»

گلاب‌زاده اضافه کرد: «به همین دلیل زرتشتیان هنوز یک نذری به نام \" شاه عباسی\" دارند که آن را هرسال به یاد کرامت و بزرگواری شاه عباس طبخ و توزیع می‌کنند.»

جشن سده آیینی فراتر از مذهب

مردم کرمان در طول زمان همیشه با اقلیت های مذهبی در مراوده بسیار صمیمی و دوستانه بسر برده و هنوز این مراودات را حفظ کرده اند.اینگونه است که این آیین از رسم و سنن دینی زرتشتیان فراتر رفته و مسلمان هم به این جشن احترام ویژه‌ای می‌گذارند.

انتهای پیام/