مالکیت حانه تاریخی پیشهوران در گذشته خصوصی بوده و در اختیار سید مرتضی حسینی قرار داشته است، پیش از آن متعلق به خانواده پیشه وران بوده است.موقعیت این بنا در محدود مرتبط با مجموعه حرم امام رضا(ع) و در میانه محدود محصور میان سه محور اصلی خیابان‌های خسروی نو (دیالمه)، آخوند خراسانی و امام خمینی (ع) واقع شده است.
نزدیکی این بنا به مجموعه حرم امام رضا (ع) و نیز معماری همگن این بنا با معماری سنتی خانهها در بافت تاریخی مشهد و سبک سکونت سنتی مردم این شهر سبب توجه فراوان به این بنا شده است.
دلایل شهرت بنا
سبک سکونت سنتی (حیاط مرکزی) و آمودهای ویژه بنا مختص به سبک اصفهانی متعلق به اواخر قاجار از جمله مواردی است که سب شهرت بیشتر بنا شده است.
همجواری های بنا در حوزه خصوصی (دسترسی های فرعی) همگن با بافت است البته به جز چند مورد ساخت و سازهای کاملا متاخر که شاید به گونه‌ای بتوان آن را بی‌تناسب با این بنا و بافت مورد مطالعه دانست.
اگرچه از تاریخچه و سیر تحولات این بنا جز موارد محدودی مستندات شفاهی، اطلاع دقیقی در دست نیست اما شهرت بنا و نام آن به خاندان ساکن آن با نام شجره «پیشهوران» منسوب است. که گمان می‌رود از جمله اصناف و قشر بانفوذ ساکنان محله بوده باشند.
سبک معماری خانه پیشهوران
خانه تاریخی پیشه وران همانند سایر خانههای تاریخی مشابه با توجه به سبک معماری، نوع آمودهای بکار رفته (کاشی کاری مقرق)، ابعاد و نوع جرزها و سایر عناصر کالبدی بنا، براساس سبک معماری اواخر قاجار (اکلکتیزم قاجاری یا نیوقاجار) بهره می‌برد.
این بنا در زمینی با ابعاد 17.2 * 14.25متر ساخته شده است و شامل حیاطی با تناسبات مستطیل به ابعاد 12.25 * 8.05متر و دو توده مستطیل شکل مسکونی در دو جبهه شمال شرقی و شمال غربی به ترتیب با ابعاد 13.72 * 5.80متر و 9.15 * 4.40متر است. سقف هر دو توده بناهای این خانه تاریخی از نوع شیروانی با پوشه ورق گالوانیزه است.
توده شمال شرقی براساس برخی مستندات شفاهی احتمالا در دهه 40 شمسی یعنی دوران پهلوی دوم مجدد بنا شده است. با مقایسه عکس های هوایی سال های مختلف شهر مشهد از این محدود شواهدی ناشی از کاهش عرصه حیاط مرکزی این بنا به دلیح الحاق توده شمال شرقی نیز قابل دریافت است. با این حال، مستنداتی دال بر وضعیت سابق این خانه تاریخی پیش ازتجدید بنای توده جدید و کاربری‌های گذشته آن در دست نیست.
عمده جرزها به ویژه در بخش قدیمی بنا باربر بوده و ورودی و تقسیم فضایی به واسطه فضای دهلیز مانند در پس ورودی و پلکان آجری قدیمی مرتبط با آن تامین می شود. مصالح عمده به کار رفته بنا آجر است و استفاده از سایر عناصر و مصالح مانند کاشی‌های مقرق، کتیبه، تزئینات آجرکاری و قاب بندی های کاشی کاری و آجری در نمای ورودی و نیز جدارهای درونی رو به حیاط برای نماسازی و تزئینات نما به کار گرفته شده است.
اصلی ترین هدف
برای مرمت و احیای این اثر تاریخی از ظرفیت بخش خصوصی استفاده شده است، ساسان نوروزی سرمایه گذار بخش خصوصی در این باره می گوید: «حرم مطهر نگینی درخشان در شهر و استان محسوب می‌شود و هرچه با پیوند آن به وجود آمده در یک فرهنگ، آداب و رسوم و بستر خاص خود شکل گرفته تا اینکه امروز به ما رسیده است.»
او که از فعالان و افراد خبره در زمینه حفظ میراث میراث فرهنگی است، ادامه می دهد: : «این آثار تاریخی را نتیجه تجلی این فرهنگ می‌دانیم و بهعنوان سرمایهگذار این خانه را امانت می‌دانم که باید حفظ شود، گرچه قراردادی که منعقد می‌شود کار را در قالب فعالیت اقتصادی تعریف می‌کند، اما در واقع اصلیترین هدف برای فعالیت در این زمینه، حفاظت از این امانت‌ها است و مهم‌ترین اصل است که کمک می‌کند بستر این حفاظت فراهم شود.»
نوروزی یادآورمی‌شود: «تنها چیزی که می‌توانیم عرضه کنیم ارزش‌های فرهنگی است، اگر این موارد را در قالب کالبد تاریخی عرضه نکنیم، باید گفت بخشی از آن چیزی که داریم را ندیده گرفتهایم.»
کاربری تعریف شده و 6 میلیارد اعتبار برای مرمت و احیاء اختصاص یافته است
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با اشاره به آغاز طرح مرمت و احیای خانه پیشه وران می گوید: «طرح مرمت و احیاء خانه پیشهوران پس ازبررسی در سه جلسه کمیته فنی و دو جلسه شورای فنی در تاریخ 98/10/30به تصویب رسید.»
او به کاربری تعریف شده برای این خانه تاریخی پس از مرمت اشاره می‌کند و می‌افزاید: «کاربری پذیرایی سبک برای این خانه تاریخی پس از مرمت مصوب شده است.»
او با بیان این که خانه پیشهوران به صورت مشارکت با بخش خصوصی مرمت و احیای می شود، تصریح می کند: «هزینه مرمت و احیای این اثر تاریخی 6میلیارد ریال برآورد شده است.»
خانه تاریخی پیشهوران در خیابان آخوند خراسانی ۵ پلاک ۴۲ قرار دارد و اولین مورد از کاربری بخشی خانههای تاریخی است که با توافق بین میراث فرهنگی و شهرداری به سرمایه گذاری بخش خصوصی واگذار شده است و هم اکنون در حال اجرای عملیات مرمت و احیاست.
انتهای پیام/
