علم مهم‌ترین وسیله در اجرای مراسم سوگواری محرم به‌شمار می‌رود در هر یک از نقاط استان هر یک از علم‌ها را به نشانه امام حسین (ع) و اصحابش نام‌گذاری کرده و هر علم را نمادی از آن شخصیت می‌پندارند.

مردم برای علم احترام زیادی قائلند و آن‌را زنده می‌پندارند به‌صورتی‌که وقتی علم را می‌بندند، انگار دوباره به آن جان تازه می‌بخشند.

مراسم علم‌بندان یا عقد علم در بیرجند و برخی مناطق دیگر استان در غروب آخرین روز ماه ذی‌الحجه انجام می‌شود که نشانه شروع مراسم ماه محرم است. در برخی روستاها این مراسم در روزهای پنجم، ششم و هفتم محرم آغاز می‌شود و علت آن را ورود اهل بیت به کربلا ذکر می‌کنند.

علم‌ها اغلب بانی و علم‌چی دارند که صاحب علم محسوب می‌شود و این کار به طور موروثی از پدر به پسر بزرگ‌تر خانواده می‌رسد.

در بعضی از مناطق بانیان، علم‌ها را در خانه‌هایشان به اتفاق اقوام خود بسته و برای بقیه مراسم به مسجد و یا محل تجمع مردم می‌آورند گروهی نیز این مراسم را در مسجد انجام می‌دهند برای این کار یک یا دو روز قبل از مراسم پارچه‌های علم را می‌شویند و می‌گذارند تا خشک شود، بیشتر این پارچه‌ها از نذورات مردم است.

روز علم‌بندان مردم را به وسیله چاووشی خوانی یا اعلام از بلندگو آگاه می‌کنند، پس از جمع شدن مردم، بزرگان و سادات محل، لباس‌ها، دستمال و پارچه ها و توغ towq علم را می‌بندند و در حین کار اسپند دود می‌کنند، کسی چاووشی می‌خواند و دیگران صلوات می‌فرستند.

در مناطقی که روحانی دارند، قبل و بعد از مراسم علم‌بندان روضه‌خوانی و بعضی نیز نوحه‌خوانی می‌کنند و گروهی دور علم سینه دوره می‌زنند و در پایان علم‌ها را زیارت می‌کنند.

دربرخی از نقاط علم‌ها را بعد از ظهر روز عاشورا پس از شهادت امام حسین (ع) قتل می‌کنند (باز می‌کنند) و آن ها را چون کشته‌های کربلا برهنه کرده و زیارت می‌کنند. کسانی که مریض دارند برای تبرک روی توغ علم آب می‌ریزند و آن را به مریض می‌دهند تا شفا پیدا کند و دیگران نیز برای تبرک از آن آب می‌خورند.

 مراسم و آیین علم‌بندان خراسان جنوبی به شماره 627 در تاریخ 22/9/91 در فهرست آثار معنوی (ناملموس) به ثبت رسیده است.

* گزارش از فریبا کاهنی کارشناس مردم‌شناسی

انتهای پیام/