مردم استان خراسان شمالی به دلیل دارا بودن اعتقادات مذهبی ریشه‌دار، مراسم مذهبی به خصوصی در ماه محرم توسط هیئت‌ها و دسته روی‌های عاشورا و تاسوعا در فضای معنوی برگزار می‌کنند و به این عزاداری‌ها می‌توان گفت که از دل برمی‌خیزد و به‌طور یقین بر دل هم می‌نشیند.
يكی از آیین‌های عزاداری ايام سوگواری محرم در استان خراسان شمالی به‌خصوص در منطقه بام شهرستان اسفراین، آيين سنگ‌زنی است كه هرساله خيل عظيمی از عزاداران و مشتاقان معرفت اباعبدالله(ع) را از گوشه و کنار جمع می‌کند.
نحوه برگزاری مراسم
این مراسم را ازاین‌جهت سنگ‌زنی می‌نامند که صدای زدن دو چوب توسط عزاداران صدایی شبیه زدن دو سنگ به هم ایجاد می‌کند. اجراکنندگان این مراسم در حین خواندن مرثیه در سوگ امام حسین(ع) همراه با ریتم خاص نوحه، با زدن دو تکه چوب دایره‌ای شکل به یکدیگر همراه با حرکت‌های همگون و ریتمیک به عزاداری می‌پردازند. گر چه وجه اشتراک این مراسم در تمامی نقاط استفاده از دوتکه چوبی است که به هم می‌زنند اما در اجرا و زمان آن تفاوت‌های قابل‌توجهی به چشم می‌خورد. فلسفه انجام این مراسم بنا به روایات شفاهی موجود در مناطق برگزارکننده، نمادی است از سنگ‌بر سر زدن به عزای امام حسین(ع) که به‌مرور زمان چوب جایگزین سنگ شده است. عده‌ای نیز فلسفه این کار را نمایش و اعتراض گروهی در روز عاشورا در مخالفت با شمر به‌قصد تاختن اسب بر پیکر امام حسین(ع) می‌دانند.
هر یک از کسانی که سنگ می‌زنند، در هر یک از دستان خود یک چوب مخصوص را گرفته و دوش‌به‌دوش هم قرار می‌گیرند. نوحه‌خوان در میان جمع، ایستاده و سنگ زنان با ضرب‌آهنگی تند و پرشتاب، هم آهنگ با نوحه‌خوان با حرکاتی سریع و پرش‌هایی ناگهانی دوتکه سنگ را به‌تناوب و به‌گونه‌ای موزون در حال پرش هنگامی‌که بر روی یک‌پا قرارگرفته و پای دیگر را اندکی از زانو خمانده‌اند بر هم می‌کوبند. هنگامی‌که دست راست تقریباً بر روی جلو ران قرار می‌گیرد، دست چپ از آرنج کاملاً خمیده و سنگ میان مشت را از موازات شانه با شدت به پایین فرود آورده و بر روی سنگ دیگر می‌زنند. در ادامه، دست چپ بر روی ران و دست راست با شدت سنگ را بر روی سنگ دیگر می‌کوبد. خوردن دو سنگ‌بر روی‌هم درست هم‌زمان با پرش و قرار گرفتن پا بر روی زمین صورت می‌گیرد.
قرار گرفتن دوبه‌دوی عزاداران مقابل هم با حرکت پا، به غنای این شیوه از عزاداری می‌افزاید، وقتی ریتم این حلقه معرفتی به سه ضرب تغییر می‌کند، دل‌ها را لرزانده و مراتب ارادت را به اوج می‌رسد.
این نوع عزاداری چون با نوحه‌سرایی سوزناک و با رسم قدیمی همراه است، مردم هم‌نوا با دسته سنگ‌زنی، مرثیه‌سرایی کرده و اشک ماتم می‌ریزند. اشعار همه این نوحه‌ها قدیمی و پرمحتوا بوده و حزن و اندوه عزاداری را به مخاطبان انتقال می‌دهد.
اين مراسم به لحاظ نوع ريتميك و هماهنگي بين نوحه‌خوان و زدن سنگ، نوع نوحه‌خوانی و اشعار آن، حرکت‌های ماهرانه و هماهنگ دست‌وپا و... منحصربه‌فرد است.
تاريخچه و قدمت
بسیاری از سالخوردگان منطقه بام (بخش بام) از زمانی که به خاطر دارند و پدرانشان به یاد می‌آورده‌اند، شاهد برگزاری این مراسم بوده‌اند و برای فرزندانشان تعریف کرده‌اند. سالخوردگان روستا در عظمت و شکوه برگزاری مراسم سنگ‌زنی از گذشته تاکنون سخن‌ها دارند و به گفته اهالی آيين سنگ‌زنی به چندين نسل قبل می‌رسد.
ازآنجاکه شیوه برگزاری این مراسم در نقاط مختلف کشور طیف گسترده‌ای را دربرمی گیرد و سند مکتوب و مستندی در این مورد در هیچ‌یک از محل‌های برگزارکننده وجود ندارد به ناگزیر هر یک از مردم برگزارکننده این مراسم بنا به قول‌های شفاهی در پیدایش و فلسفه برگزاری آن سخن می‌گویند.
آيين سنگ‌زنی که با شماره 1917 در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت رسیده است، نقش مهمی در برانگیختن احساسات مردم و اتحاد ميان اهالی ايفا می‌کند.
انتهای پیام/
