گاه‌شماری و زمان‌سنجی یکی از مهم‌ترین نیازهای بشر بوده که بر حسب ضرورت و به اقتضای دانش خود، ابزارهای مختلفی را اختراع کرده است.
بهره‌گیری از موقعیت ستارگان و کواکب، ساخت ساعت‌های آفتابی، آبی، شنی و غیره و در نهایت اختراع ساعت‌های مکانیکی، کواتر و الکترونیکی، همگی سیر تحول و تکامل ابزارسازی انسان برای درک گذر زمان و به شمار آوردن حساب شب و روز را نشان می‌دهد.
در این گذر فناوری، ساعت‌های جیبی اولین نمونه‌های قابل حمل و پرطرفدار زمان‌شمار بودند که در قرن 16 میلادی اختراع و بعدا در فضای انقلاب صنعتی اروپا، به تولید انبوه رسید.
در دوره قاجار ساعت‌های جیبی به ایران وارد شد که در ابتدا مختص درباریان، ثروتمندان و افراد خاص بود ولی به مرور مورد استفاده عموم قرار گرفت.
ساعت‌های جیبی به مدت حدود دویست سال، اولین و پرطرفدارترین فناوری قابل حمل و همراه برای انسان بود که بعدها با رونق ساعت‌های مچی و دیجیتال و در نهایت در عصر تکنولوژی الکترونیکی، این ساعت‌ها کاربرد سابق خود را از دست داد و بیشتر باید در گالری‌ها، نمایشگاه‌ها و موزه‌ها سراغ آن را گرفت.
در طبقه اول موزه مردم‌شناسی ارومیه که بیشتر به تاریخچه دانش و فناوری‌ها اشاره دارد، دو سالن به نمایش انواع ساعت‌های جیبی اختصاص داده شده است.
این ساعت‌ها عموما مربوط به قرون 18 و 19 میلادی و ساخت کشورهای اروپایی به ویژه سوئیس هستند و در بین آنها، تعدادی ساعت از کشورهای ایتالیا، فرانسه و ژاپن نیز وجود دارند.
جنس ساعت‌ها اکثرا از نقره و تعدادی نیز استیل و در اندازه‌های مختلف و طرح‌های متنوع و اکثرا دارای دو در هستند که یکی صفحه شیشه‌ای و دیگری پشت آن را می‌پوشاند.
تعدادی از ساعت‌ها سه در و رنگ‌دار هستند، ریزه‌کاری‌ها و تزئینات به کار رفته در صفحات مدرج، عقربه‌ها و سایر اجزا نشان از هنر ظریف فلزکاری سازندگان آن است.
در بخش دیگری از این مجموعه، ساعت‌های رومیزی کوچک و بزرگ با صفحه نمایش از جنس چینی و منقوش در معرض نمایش گذاشته شده‌اند، تاریخ ساخت اینها نیز مربوط به قرون نوزده میلادی بوده که در زمان خویش مورد استفاده طبقه ثروتمند، درباریان و کاخ‌نشینان بوده است.
ساعت‌های موزه مردم‌شناسی ارومیه همگی سالم بوده و با نیروی محرکه فنر کار می‌کنند به گونه ای که در طول شبانه‌روز باید حداقل یک بار کوک شوند ولی از تغییر و تحولات گذر زمان عقب ماند‌ه‌اند و دیگر، کوک کننده‌ای ندارند.
* گزارش از عیسی عزیزنژاد، پژوهشگر مردم‌شناسی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان‌غربی
انتهای پیام/
